Ksylitol – E967: zdrowa alternatywa dla cukru – zalety i wady

Ksylitol to substancja słodząca należąca do polialkoholi (alkoholi wielowodorotlenowych). Chemiczna nazwa tej substancji to D-erytro-pentitol, najczęściej nazywana jest jednak cukrem brzozowym, ponieważ początkowo pozyskiwano ją głównie z drewna brzozowego. Występuje naturalnie w roślinach oraz w owocach i warzywach, m.in. w śliwce, truskawkach, kalafiorze, a także w grzybach oraz w naszym organizmie. Dla wszystkich związków należących do polialkoholi przyjęto jednakową wartość energetyczną, a wynosi ona 2,4 kcal/ 1 g, co stanowi jedynie 60% wartości energetycznej fruktozy lub glukozy.

Cukier brzozowy został odkryty w XIX wieku, jednak jego zainteresowanie wzrosło w czasie II- wojny światowej (dokładniej w Anglii), kiedy na rynku brakowało cukru. W żywności jako zamiennik sacharozy stosowany jest od 1960 r.

E967 – Ksylitol

W państwach europejskich znany jest pod symbolem E 967 – substancja dodatkowa do żywności, która może być stosowana bezpiecznie zarówno przez dorosłych jak i dzieci. Obecnie został dopuszczony do stosowania jako substytut cukru w ponad 35 krajach w całej Europie. Znalazł zastosowanie w przemyśle farmaceutycznym i spożywczym jako niskokaloryczny środek słodzący, stabilizator i emulgator, substancja pochłaniająca wilgoć oraz jako środek zagęszczający. Stosuje się go w produktach „light”, „sugar free”, napojach, gumach do żucia, pastach do zębów, płynach do płukania jamy ustnej.

Jak wygląda ksylitol?

Ksylitol wyglądem zbliżony jest do białego cukru, ponieważ jest to biały, krystaliczny i bezwonny proszek. Charakteryzuje się słodkością zbliżoną do sacharozy, ale jest od niej 40% mniej kaloryczny, posada również 9-krotnie niższy indeks glikemiczny, który wynosi 13. [1,2,3,4,5]

Wady i zalety ksylitolu

Zalety:

Niewątpliwie zaletą ksylitolu jest jego niska kaloryczność, a także to że w naszym organizmie jest wolniej wchłaniany w przewodzie pokarmowym i metabolizowany bez udziału insuliny, dzięki czemu stabilizuje glikemię (poziom glukozy we krwi) i obniża poziom insuliny.

Spowalnia opróżnianie żołądka, oraz ma działanie podobne do błonnika pokarmowego, przez co zapobiega zaparciom.

Jest również prebiotykiem, który wspomaga rozwój korzystnej flory bakteryjnej w jelitach (jest rozkładany na drodze fermentacji).

W jamie ustnej nie ulega fermentacji przez bakterie tam bytujące m.in. Streptococcus mutans. Ma odczyn zasadowy, dzięki czemu przywraca tam równowagę kwasowo-zasadową co zapobiega rozwojowi bakterii chorobotwórczych oraz zmniejsza ryzyko próchnicy.  Likwiduje również niemiły zapach z ust i działa odświeżająco.

Utrzymuje równowagę wapniowo- fosforanową w ślinie, przez co wpływa korzystnie na mineralizację szkliwa. Naśladuje rolę naturalnych peptydów, które występują w ślinie takich jak stearyna, której główną funkcją jest regulacja gospodarki wapniowej w ślinie.

Wspomaga również przyswajanie wapnia w jelitach, dlatego zalecany jest osobom chorującym na osteoporozę oraz zagrożonym tym schorzeniem.

Cukier brzozowy stymuluje produkcję śliny. Jest to bardzo istotne zwłaszcza dla osób w wieku podeszłym oraz borykającym się z kserostomią (patologiczna suchość jamy ustnej).

Substancja ta wykazuje działanie przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze, a także przeciwmiażdżycowe, może być więc stosowana jako środek przeciwgrzybiczy i przeciwdziałający infekcjom. [4,5]

Wady:

W dużych ilościach cukier brzozowy może spowodować podrażnienie przewodu pokarmowego (efekt przeczyszczający), dlatego zaleca się nie przekraczać jednorazowej dawki 15 g ksylitolu czyli 3 łyżeczki.

Niewątpliwe wadą jest również cena produktu, która często przekracza wartość 30 zł za kilogram.

Jeszcze do niedawna produkt ten miał ograniczoną dostępność, można go było kupić jedynie w sklepach ze zdrową żywnością i sklepach internetowych. Obecnie możemy go również nabyć w większych marketach na terenie naszego kraju. [7]

🔍 W jednym badaniu [7] wykazano, że ksylitol jest związany z ryzykiem wystąpienia poważnych zdarzeń sercowo-naczyniowych. Ponadto, ksylitol zwiększa reaktywność płytek krwi i potencjał zakrzepowy in vivo. Konieczne są dalsze badania nad bezpieczeństwem sercowo-naczyniowym ksylitolu.

Ksylitol dla diabetyków?

Cukier brzozowy jak zostało wcześniej napisane metabolizowany jest bez udziału insuliny, dlatego polecany jest przez dietetyków i diabetologów, jako niskokaloryczny substytut cukru dla osób chorujących na cukrzycę i borykających się z zaburzeniami glikemii. [4]

Ksylitol – chiński czy fiński?

Obecnie na rynku możemy spotkać ksylitol fiński i chiński. Ten pierwszy produkowany jest w Finlandii od czasów II wojny światowej. Fińska technologia produkcji polega na przetworzeniu masy drzewnej, głównie drewna brzozowego. Ksylitol chiński pozyskiwany jest natomiast z kolb kukurydzy, która jest o wiele tańszym surowcem.

Chiny stanowią czołówkę jeśli chodzi o światową produkcję ksylitolu. Wiele firm z USA, Kanady oraz Europy sprzedaje właśnie produkt chiński ale pod własną marką. Główną obawą dotyczącą ksylitolu pochodzącego z Chin, jest to, że kukurydza tam rosnąca może być genetycznie modyfikowana, w celu zwiększenia wydajności produkcji. Kraj ten bowiem przoduje wśród światowych producentów żywności GMO.

Smakowo, teksturą, wyglądem cukier brzozowy z Finlandii nie różni się od ksylitolu produkowanego w Chinach. Ten drugi jest jednak nieco tańszy, co stanowi zaletę tego produktu.[6]

Bezpieczeństwo

Jako, że zanotowano niezwykle rzadkie i nieliczne efekty uboczne stosowania tego naturalnego słodziku ( jeśli już występowały to tylko ze strony układu pokarmowego: bóle brzucha, biegunka, dyskomfort) , nie została określona dawka dopuszczalnego dziennego spożycia (ADI). Dawkę tolerowana wynosi natomiast 100 g. Ze względu na ryzyko wystąpienia incydentów związanych z przewodem pokarmowym, m.in. biegunki, nie zaleca się spożywania ksylitolu przez dzieci poniżej 2-3 roku życia, ponieważ ich układ pokarmowy jest jeszcze niedostatecznie dojrzały by poradzić sobie ze strawieniem tej substancji.[5,6]

Jakie są opinie internautów na temat ksylitolu?

Tych nie brakuje, większość jest jednak pozytywna. Klienci wychwalają ksylitol głównie w kontekście porównywania jego smaku do cukru oraz tego, że dodanie go zamiast sacharozy nie wpływa negatywnie na zmianę smaku ulubionych łakoci.

Cukier brzozowy ma wiele zalet i stosunkowo niewiele wad. Przy jego stosowaniu warto jednak zwrócić uwagę na pochodzenie (fiński jest zdecydowanie lepszy i zdrowszy od chińskiego), oraz na to by nie przesadzać z jego ilością, bo jak to się mówi każdy nadmiar szkodzi. Stanowi jednak bardzo dobrą i zdrowszą alternatywę cukru białego.

Bibliografia:

1. Grupińska M., Grzelak T., Walczak M.; Korzyści i zagrożenia związane z konsumpcją naturalnych zamienników sacharozy; Bromat. Chem. Toksykol.- XLVIII, 2015, 1, str. 1-10
2. Grembecka M.; Ksylitol- rola w diecie oraz profilaktyce i terapii chorób człowieka; Bromat. Chem. Toksykol.- XLVIII, 2015, 3, s. 340-343
3. Idzior A., Kocjan O., Zdrojewicz Z.; Substancje intensywnie słodzące- alternatywa dla cukru w czasach otyłości i cukrzycy; Med. Rodz. 2015, 2(18): 89-93
4. Waszkiewicz- Robak B.; Syropy i inne słodkie składniki żywności- czy to dobre i zdrowe zamienniki cukru?; Wszechnica BWR
5. Medme.pl, Cukier brzozowy, czyli cała prawda o ksylitolu, odczyt dnia 21.05.2018 r.
6. Słodkie Zdrowie, Ksylitol fiński czy chiński?, odczyt dnia 19.05.2018 r
7. Witkowski, M., Nemet, I., Li, X. S., Wilcox, J., Ferrell, M., Alamri, H., … & Hazen, S. L. (2024). Xylitol is prothrombotic and associated with cardiovascular risk. European Heart Journal, ehae244.

• Data pierwotnej publikacji: 16.06.2018
• Data ostatniej aktualizacji o wyniki badań: 2.09.2024