Na co zwrócić uwagę przy łuszczycy w kontekście żywienia?

Łuszczyca (łac. Psoriasis) należy do chorób przewlekłych o podłożu zapalnym. Kwalifikowana jest jako dermatoza wielogenowa, oparta o wieloczynnikowy sposób dziedziczenia. Czynnikami warunkującymi częstość jej występowania są m.in. pochodzenie etniczne, geograficzne; zauważa się także większy odsetek osób chorych wśród tych o podwyższonej masie ciała. Najczęściej pojawia się przed ukończeniem 30. roku życia. Nie zauważa się natomiast zróżnicowania występowania choroby względem płci czy fenotypu.

Najczęstsza postać łuszczycy to postać plackowata, w której ogniska choroby stanowią czerwone miejsca przypominające blaszki, głównie umiejscowione w obrębie skóry kolan oraz łokci, a także owłosionej skóry głowy. Za istotę problemu w łuszczycy uznaje się proliferację epidermy, powiązaną z aktywacją limfocytów T pomocniczych (Th 1). Th1 odpowiedzialne są za sekrecję wielu cytokin prozapalnych, które poprzez stymulację keratynocytów pobudzają chorobowe rogowacenie naskórka.

Charakterystyczne objawy łuszczycy widoczne są na skórze. Powiązana jest ona jednak z częstym występowaniem innych schorzeń o charakterze zapalnym (w tym wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, cukrzycy, zaburzeń lipidowych, hiperurykemii, nadciśnienia tętniczego). Zakłada się, że występowanie przewlekłego zapalenia ma wpływ na wykształcenie insulinooporności czy dysfunkcję śródbłonka naczyniowego, czego konsekwencją u osób cierpiących z powodu łuszczycy może być zwiększone ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, wraz z ostrymi zespołami wieńcowymi.  Prowadzona dieta w znaczący sposób wpływa na nasilenie procesów zapalnych w organizmie człowieka, stąd jest znaczącym elementem terapii łuszczycy.

Na co warto zwrócić uwagę w żywieniu osoby z łuszczycą?

1. Utrzymywanie prawidłowej masy ciała – badania naukowe wykazują istotne powiązania zwiększonego występowania łuszczycy u osób o podwyższonej masie ciała. Nie ma natomiast jednoznacznego wskazania, czy otyłość jest przyczyną, czy też konsekwencją choroby. Stres, stygmatyzacja chorych, a także stan zapalny to czynniki, na które zwraca się uwagę przy współwystępowaniu otyłości i łuszczycy. Ważna jest również informacja o lżejszym przebiegu choroby u osób z prawidłową masą ciała, w porównaniu do osób z występującymi nadmiernymi kilogramami. W związku z powyższym zauważono polepszenie stanu chorych po wprowadzeniu diety ubogoenergetycznej, docelowo prowadzącej do normalizacji masy ciała.
2. Dieta bogata w niezbędne wielonienasycone kwasy tłuszczowe (PUFA – polyunsaturated fatty acids) – można wyróżnić tu kwasy omega 3 (w tym alfa-linolenowy, eikozapentaenowy i dokozaheksaenowy) oraz omega 6 (m. in. linolowy, arachidonowy). Bardzo ważne jest zachowanie odpowiedniego stosunku w diecie pomiędzy powyższymi grupami kwasów tłuszczowych, ze względu na różny ich wpływ na nasilenie procesów zapalnych w organizmie. Obie grupy stanowią prekursory w tworzeniu związków nazywanych eikozanoidami, które wpływają na regulację funkcjonowania wielu tkanek i narządów. Upraszczając, kwasy omega 6 stymulują procesy prozapalne, natomiast kwasy omega 3 mają działanie przeciwne. Zalecany stosunek pomiędzy wymienionymi kwasami wynosi 4:1 (dla porównania w polskiej diecie wynosi on około 20:1). Poniższa tabela przedstawia przykłady źródeł pokarmowych kwasów omega 6 oraz omega 3. PRZYKŁADY ŹRÓDEŁ POKARMOWYCH KWASÓW TŁUSZCZOWYCH:

OMEGA 6	OMEGA 3
Nasiona (słonecznik, dynia, sezam)	Sardynka, łosoś, makrela, śledź, tuńczyk
Olej słonecznikowy, sojowy, kukurydziany	Oleje lniany, rzepakowy, oliwa z oliwek

3. Antyoksydanty – zauważono powiązanie łuszczycy z występowaniem stresu oksydacyjnego. Ma to niewątpliwie związek z nasileniem procesów zapalnych. Zakłada się, że dieta bogata w substancje antyoksydacyjne może zmniejszać ciężkość przebiegu choroby. Stąd nieodzownym elementem diety są warzywa i owoce, szczególnie bogate w przeciwutleniacze (m.in. witaminy E, C, karotenoidy, flawonoidy). Innym ważnym antyoksydantem jest również selen, którego źródła warto dołączyć w diecie chorych (orzechy brazylijskie, czosnek, nasiona roślin strączkowych).
4. Dieta bezglutenowa – tutaj wyniki badań są niejednoznaczne. Część wskazuje na powiązanie występowania łuszczycy z chorobami jelit, zespołami złego wchłaniania (hipoteza: zwiększona przepuszczalność błony śluzowej jelit, także dla bakterii – zaostrzenie objawów choroby). Z drugiej strony wyniki badań, dotyczących porównania mian przeciwciał charakterystycznych dla celiakii (choroba trzewna, w której leczeniem koniecznym jest wprowadzenie diety bezglutenowej), występujących u osób zdrowych i chorujących na łuszczycę, są niejednoznaczne – co wskazuje na konieczność dalszych badań w tym zakresie. Można jednak przemyśleć wprowadzenie diety eliminacyjnej (u osób z dodatnim wynikiem badań na przeciwciała antygliadynowe), połączonej z obserwacją nasilenia objawów chorobowych.
5. Dieta wegetariańska oraz śródziemnomorska – te modele odżywiania wielu badaczy uważa za wskazane dla chorych na łuszczycę. Odpowiednio prowadzona dieta wegetariańska może wspomóc obniżenie nasilenia stanu zapalnego, a także ułatwić prowadzenie zdrowej redukcji masy ciała. Dieta śródziemnomorska (bogata w warzywa i owoce, oliwę z oliwek, orzechy i nasiona, ryby morskie czy pełnoziarniste produkty zbożowe) może obniżać nasilenie objawów choroby.
6. Unikanie alkoholu, używek oraz ostrych przypraw – warto zwrócić tu uwagę na konieczność rezygnacji z palenia papierosów, które nasilają stan zapalny organizmu. Co do kofeiny natomiast istnieją pewne kontrowersje. Z jednej strony bowiem może wpływać antyoksydacyjnie, przeciwzapalnie, z drugiej jednak hipercholesterolemicznie i hipertensyjnie. Efekty spożycia kofeiny u chorych wskazują raczej na zaostrzenie zmian łuszczycowych.
7. Sok grejpfrutowy – tu ważna uwaga w przypadku leczenia farmakologicznego łuszczycy. Często stosowanym lekiem w dermatozach jest cyklosporyna. Sok grejpfrutowy może zaburzać prawidłowe działanie leku, ale także prowadzić do niebezpiecznych efektów ubocznych w postaci wysokiego ciśnienia tętniczego oraz drgawek. Najlepszym sposobem na uniknięcie interakcji leku z grejpfrutem jest zachowanie odstępu 4 godzin przed i po przyjęciu środków farmakologicznych a spożywaniem owocu i jego przetworów.
8. Leczenie witaminą A – przy leczeniu retinoidami warto zwrócić uwagę na zawartość witaminy A w suplementach diety oraz w żywności (m. in. podroby), aby uniknąć hiperwitaminozy. Objawiać się ona może m. in. osłabieniem, występowaniem bólów głowy, anoreksją. Ważnym aspektem diety jest także ograniczenie spożycia cukrów prostych oraz tłuszczów zwierzęcych – retinoidy mogą powodować promiażdżycowe zmiany profilu lipidowego, dlatego najlepiej niwelować czynniki dietetyczne mogące nasilać ten efekt. Tu pozytywny wpływ będą miały wspomniane kwasy omega 3.

Podsumowanie

Chorzy na łuszczycę niewątpliwie powinni dbać o odpowiednią dietę, bogatą w wielonienasycone kwasy omega 3, warzywa i owoce, produkty jak najmniej przetworzone i naturalne (tu wskazuje się na konieczność unikania przede wszystkim konserwantów i siarczanów), a także odpowiedni bilans energetyczny. Dodatkowo warto zwrócić uwagę na unikanie alkoholu oraz nikotyny, które mogą nasilać objawy chorobowe. Ważnym elementem stylu życia jest także odpowiednie radzenie sobie ze stresem, umiarkowana aktywność fizyczna. Wszystkie te czynniki z pewnością wspomogą odporność organizmu, obronę przed infekcjami, co również ma wpływ na prowokowanie zaostrzeń łuszczycy.

Bibliografia:

1. Owczarczyk –Saczonek A., Płacek W.: Czy dieta w łuszczycy ma znaczenie? Przegląd Dermatologiczny 2014, 101, 319-326.
2. Stawczyk M., Szczerkowska-Dobosz A., Komorowska O. i wsp.: Znaczenie diety w łuszczycy – przewlekłej układowej chorobie zapalnej. Forum Zaburzeń Metabolicznych 2011, 2, 3, 205-212.
3. Debbaneh M., Millsop J. W., Bhatia B. K. I wsp.: Diet and psoriasis, part I: Impact of weight loss interventions. Journal of the American Academy of Dermatology 2014, 71, 1, 133-140.
4. Barrea L., Balato N., Somma C. I wsp.: Nutrition and psoriasis: is there any association between the severity of the disease and adherence to the Mediterranean diet? Journal of Translational Medicine 2015, 13:18, 1-10.