Miód: naturalny antybiotyk. Jak miód wspiera odporność?

Natura obdarzyła nas wieloma darami. Niezaprzeczalnie, jednym z nich jest miód. To płynne złoto zyskało sławę już tysiące lat temu. Nie tylko za swój smak, ale także prozdrowotne właściwości. W dzisiejszym artykule odpowiadamy na pytanie, czy miód potrafi nas uchronić i leczyć choroby?

Podstawy: czym jest miód?

Miód jest jednym z najważniejszych i najpopularniejszych produktów pszczelarskich. Został on doceniony już w starożytności nie tylko za swój smak, ale również właściwości prozdrowotne. Zgodnie z dyrektywą Unii Europejskiej 2001/110WE: miód jest naturalną słodką substancją produkowaną przez pszczołyApis mellifera z nektaru roślin, wydzielin żywych części roślin lub wydzielin owadów wysysających soki z żywych części roślin, zbieranych przez pszczoły i przerabianych poprzez łączenie ze specyficznymi substancjami
z pszczół, składanych, odwodnionych, gromadzonych i pozostawionych w plastrach miodu do dojrzewania [1].

Pszczoła musi się bardzo natrudzić, aby wyprodukować ten pyszny produkt. W trakcie całego swojego życia jest ona w stanie wyprodukować tylko niecałą łyżeczkę miodu. Jednak warto podkreślić, że rocznie w ulu powstaje od 15 do nawet 45 kg miodu. Jest to naprawdę bardzo duża ilość. Pszczoły, aby wytworzyć 1 kg miodu, muszą zebrać nektar z ok. 4 mln kwiatów (czyli ok. 3 kg nektaru), przelatując prawie 100 tys. kilometrów. Natomiast jedna pszczoła podczas jednego lotu jest w stanie zebrać pyłek z 50 – 100 kwiatów. Co więcej, do ula trafia tylko 30% zebranego nektaru. Dzieje się tak, ponieważ dla pszczoły zebrany nektar pełni rolę „paliwa” zużywanego na bieżące potrzeby [2,3,4].

Historia miodu

Pszczoły produkują miód już od ponad 120 mln lat. Archeolodzy znaleźli nawet skamieniały plaster miodu, który miał 3 mln lat. Pierwsze dowody na to, że człowiek spożywał ten przysmak, pochodzą z ery paleolitu. To właśnie z tego okresu znaleziono malowidło ścienne
w Jaskini Pająka w Walencji, przedstawiające jak człowiek wykradał miód z barci.

We wszystkich kulturach świata od Egiptu po Daleki Wschód, miód był wykorzystywany jako produkt leczniczy. Ludzie przypisywali mu często magiczne właściwości. Grecy uważali go za napój bogów i eliksir życia. Babilończycy, wykorzystywali miód do balsamowania ciał osób zmarłych jako symbol wiecznego szczęścia. Natomiast Rzymianie spożywali go prawie w każdym posiłku. Wielkim miłośnikiem tego płynnego złota byli Etruskowie. Wierzyli oni, że królowa pszczół posiada magiczną moc. Co więcej opiekę nad tymi niezwykłymi owadami pełnił nie kto inny jak bożek płodności. W Polsce najstarsze ślady hodowli pszczół pochodzą sprzed 2 tysięcy lat.

W XII wieku w Toruniu i Gdańsku miód był używany do wyrobu pierników, a w XIII wieku na ziemiach polskich powstały osady bartników [2,3,5,6].

Inne produkty pszczele

Propolis

Propolis jest wytwarzany z kitu pszczelego z dodatkiem balsamu pyłkowego. Dzięki obecności aktywnych substancji posiada wiele korzystnych właściwości. Może być pomocny w leczeniu przeziębień oraz w przypadku wystąpienia problemów trawiennych. Co więcej, posmarowanie obrzeża rany ciętej na skórze przyspieszy gojenie oraz zadziała jako środek odkażający. Propolis jest również pomocny przy wystąpieniu problemów dermatologicznych tj. wysypki, przebarwienia skóry, ukąszenia owadów oraz łuszczycy.

Poza tym ten produkt pszczeli jest stosowany w leczeniu zwierząt. Jest składnikiem niektórych leków weterynaryjnych. Balsam propolisowy pomoże przy leczeniu stanu zapalnego sutka u bydła. Dzięki działaniu bakteriobójczym może być wykorzystywany do leczenia ran ropnych, infekcji, a nawet chorób górnych dróg oddechowych u zwierząt [5,7].

Pierzga

Pierzga pszczela jest podstawowym pokarmem pszczół, który same wytwarzają. Powstaje ona z mieszaniny pyłku kwiatowego ze śliną pszczół oraz miodu. Wytworzona substancja jest pakowana w plastry, gdzie dochodzi do fermentacji pod wpływem bakterii kwasu mlekowego.  

Pierzga ma nieregularny, kulisty kształt oraz twardą konsystencję. Pszczelarze muszą uważać podczas jej wydobywania z ula, ponieważ nie mogą pozbawić pszczół ich pokarmu. Z tego powodu produkt ten jest tak drogi.

Pierzga to bogactwo substancji odżywczych. Warto po nią sięgnąć w przypadku problemów ze strony układu pokarmowego tj. biegunki czy zaparcia. Dodatkowo pomaga przy regeneracji oraz wzmocnieniu organizmu. Dzięki działaniu bakteriobójczemu zapobiega infekcjom [8,9].

Właściwości zdrowotne miodu

Miód ma bardzo bogaty skład chemiczny. Jego głównymi składnikami są cukry proste tj. glukoza i fruktoza stanowiące ok. 70%. Z tego powodu miód zalicza się do produktów o dość dużej kaloryczności. Jednak moim zdaniem nie powinniśmy go unikać, ponieważ jest to produkt, wpływający korzystnie na funkcjonowanie naszego organizmu. Poza tym jest to dobry dodatek do wielu dań oraz zamiennik cukru. Miód jest bogatym źródłem wapnia, żelaza, magnezu, miedzi, cynku i manganu oraz choliny (witaminy B4). Ponadto w swoim składzie zawiera cenne enzymy w większości pochodzące z gruczołów ślinowych pszczół. Miód to także źródło flawonoidów, które mają właściwości przeciwutleniające, przeciwzapalne, przeciwdrobnoustrojowe oraz przeciwnowotworowe [6].

Wpływ na odporność. Czy miód może być stosowany w roli antybiotyku?

Lekarze przeważnie przepisują nam antybiotyki na zakażenie górnych dróg oddechowych. Jednak jest to często nieskuteczną oraz niewłaściwą metodą leczenia. Dzieje się tak, ponieważ w większości przypadków jest to choroba wirusowa, a nie bakteryjna. Z tego powodu antybiotyk nie ma prawa nam pomóc. Dodatkowo, zażywając antybiotyki, niszczymy swoją florę bakteryjną, która jest niezwykle ważna dla naszego zdrowia.

Z tego powodu naukowcy postanowili znaleźć inną metodę leczenia chorób górnych dróg oddechowych. W świetle tych badań ciekawą alternatywą wydaje się spożywanie miodu, którego dobroczynne właściwości były znane i wykorzystywane już przez naszych przodków.

Przegląd i metaanaliza 14 badań pokazują, że miód jest skuteczny w łagodzeniu objawów górnych dróg oddechowych, a w przyszłości mógłby zostać wykorzystany jako skuteczny
i tani środek leczniczy. Jednak w dalszym ciągu są potrzebne wysokiej jakości badania
z zastosowaniem placebo, aby potwierdzić skuteczność tego naturalnego specyfiku [10].

Przeciwwskazania do spożywania miodu

Miód może nas alergizować. Jest to związane przede wszystkim z obecnością w miodzie pyłków roślin, grzybów, a nawet części ciała pszczół. Do najczęstszych objawów chorobowych należą problemy ze strony układu pokarmowego tj. nudności, wymioty i biegunki. Dodatkowo może dojść do wystąpienia wysypki. Na szczęście do uczulenia dochodzi bardzo rzadko [11].

Poza tym miodu nie powinny spożywać dzieci poniżej pierwszego roku życia. Powodem tego jest botulizm niemowlęcy, czyli choroba o charakterze toksykoinfekcji. Może się ona pojawić u niemowlaków po spożyciu miodu zanieczyszczonego przetrwalnikami bakterii Clostridium botulininum (pałeczką jadu kiełbasianego), ponieważ nie posiadają one jeszcze w pełni rozwiniętej flory bakteryjnej jelit [6].

Przechowywanie miodu

Wysoka temperatura, przekraczająca wartość 50°C, obniża wartość odżywczą miodu. Z tego powodu nie powinno się słodzić nim gorącej herbaty, jeśli zależy nam na zachowaniu jego właściwości prozdrowotnych. Dodatkowo bardzo ważne jest odpowiednie przechowanie miodu. Najlepiej trzymać go w szczelnie zamkniętym szklanym słoiku, w zacienionym miejscu, w temperaturze wynoszącej od 4°C do 20°C [6].

Podsumowanie

Miód to substancja, która powinna pojawić się w każdym domu. Pomimo braku wystarczającej ilości dowodów, warto moim zdaniem wspomóc się tą przepyszną substancją, w przypadku wystąpienia u nas przeziębienia. Nawet jeśli nam nie pomoże, zyskamy idealny dodatek do letniej herbaty.

Bibliografia:

1. DYREKTYWA RADY 2001/110/WE z dnia 20 grudnia 2001 r. odnosząca się do miodu. Rada Unii Europejskiej, (Dz.U. L 10 z 12.1.2002, s. 47) https://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CONSLEG:2001L0110:20020201:PL:PDF
2. Pasieka Towarowa Prosto z Ula, (bdw). Interesujące ciekawostki o miodzie i pszczołach. Pasieka Towarowa Prosto z Ula: https://www.pasiekaprostozula.pl/ciekawostki/
3. Sklep Zielarski – Zielarnia Evital, (2017). Ciekawostki o miodzie. Zielarnia Evital: https://evital.pl/blog/miod-plynne-zloto/
4. Wesoły Romek, (2017). 20 ciekawostek o miodzie. Zalakowane.pl: https://zalajkowane.pl/20-ciekawostek-o-miodzie/
5. Zanoncelli A., (2019). Miód i inne produkty pszczele dla zdrowia i urody. Kielce: Wydawnictwo Jedność
6. Różańska M., (2017). Super żywność czyli superfoods po polsku. Kraków: Zdrowe Zdrowie
7. Redakcja KtoMaLek.pl, (2020). Propolis (kit pszczeli) – właściwości. Kiedy warto stosować propolis? KtoMaLek.pl: https://ktomalek.pl/blog/propolis-kit-pszczeli-wlasciwosci-kiedy-warto-stosowac-propolis/w-1196
8. Redakcja KtoMaLek.pl, (2020). Pierzga pszczela – co to jest? Jak stosować pierzgę? KtoMaLek.pl: https://ktomalek.pl/blog/pierzga-pszczela-co-to-jest-jak-stosowac-pierzge/w-1015
9. Jakubasik P., Szozda A., (2020). Pierzga – skład, dawkowanie, właściwości, zastosowanie, cena. Portal abcZdrowie: https://portal.abczdrowie.pl/pierzga-pszczela
10. Abuelgasim H., Albury C., Lee J., (2020). Effectiveness of honey for symptomatic relief in upper respiratory tract infections: a systematic review and meta-analysis. BJM Evidence-Based Medicine: https://ebm.bmj.com/content/early/2020/07/28/bmjebm-2020-111336
11. Durska G., (2012). Czy miód uczula? Mp.pl: https://www.mp.pl/pacjent/alergie/lista/74052,czy-miod-uczula