Miodunka. Roślina o wielu właściwościach leczniczych

Miodunka jest niezwykle wartościową rośliną o licznych właściwościach leczniczych. Znana była już dziesiątki lat temu. Często wykorzystywana była w medycynie ludowej jako lek podawany przy chorobach układu oddechowego. Nazwa rośliny powstała od słodkiego nektaru, który jest obficie przez nią wydzielany. W niektórych regionach był on nawet wysysany przez dzieci jako smakołyk.[3] Jakie inne zastosowania posiada to ziele? Na te inne pytania odpowiemy w artykule. 

Czym jest miodunka? 

Pulmonaria zwana potocznie miodunką, jest rośliną należącą do rodziny ogórecznikowatych. [4] Naturalnie występuje w całej Europie oraz Azji Zachodniej [1]. W Polsce znajdziemy ją głównie w lasach liściastych lub uprawianą jako roślinę ozdobną. Można wyróżnić cztery główne gatunki miodunki występujące w naszym kraju. Są to: 

• miodunka ćma, 
• miodunka plamista, 
• miodunka wąskolistna, 
• miodunka miękkowłosa. 

Gatunki te różnią się między sobą przede wszystkim kształtem liści, czy też regionem występowania. Najrzadziej w Polsce występuje miodunka miękkowłosa, która pojawia się głównie na południowym – wschodzie. Natomiast najpowszechniej występuje miodunka plamista, którą znajdziemy tak naprawdę w całym kraju. Charakteryzuje się ona czerwonymi kwiatami, które zmieniają barwę na niebieskofioletową. [2] 

Co zawiera Miodunka Plamista? 

Roślina ta charakteryzuje się bogatym składem chemicznym. Dzięki temu może być zaliczana do ziół leczniczych, które wykazują działanie prozdrowotne. Wśród najważniejszych związków można wymienić: 

• Witaminy (A, B, C, E)  
• Antocyjany 
• Sole mineralne 
• Flawonoidy 
• Śluz o działaniu wykrztuśnym 
• Związki fenolowe 

W roślinie pojawiają się także: kwas rozmarynowy, lignany, menisdauryna czy też krzemionka. Wszystkie 4 substancje wykazują działanie przeciwzapalne. Szerszy zakres ich właściwości został opisany poniżej. [3,4] 

Kwas rozmarynowy 

Jego zawartość w roślinie jest dość wysoka i waha się od 7 do 12 mg/g w suchej masie. Najważniejsze właściwości kwasu rozmarynowego to działanie przeciwutleniające, przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, przeciwdepresyjne czy też antyalergiczne. Ze względu na wysoką zawartość kwasu rozmarynowego w roślinie, takie właściwości można również przypisać ekstraktom lub nalewkom z miodunki. Są one przygotowywane z nadziemnych części rośliny zebranych wiosną. [4] 

Lignany 

W tej grupie najbardziej istotnym przedstawicielem jest globoidnan A. Stwierdzono, że związek ten hamuje działanie enzymu odpowiadającego za wprowadzanie DNA wirusowego HIV do DNA gospodarza. Ponadto wykazuje on działanie przeciwko komórkom ludzkiego raka szyjki macicy. [4] 

Menisdauryna 

Jest to stosunkowo nowo wykryty związek występujący w miodunce. Substancja ta występuje w niewielkich ilościach w bylinie, około 0,1 mg/g. Co ciekawe, podczas badań okazało się, że znajduje się ona tylko w roślinach wiosennych. Eksperci badający menisdaurynę, do jej najważniejszych funkcji zaliczyli: działanie przeciwnowotworowe, przeciwzapalne oraz obniżanie aktywności wirusa zapalenia wątroby typu B. [4] 

Krzemionka 

Krzemionka jest związkiem mineralnym, odnalezionym podczas badań nad rośliną. Wykazuje ona korzystne działanie na układ oddechowy człowieka: głównie płuc oraz oskrzeli.[10] Razem z alantoiną zmniejszają stany zapalne. Dodatkowo zwiększają również odporność organizmu na działanie pyłów oraz szkodliwych związków lotnych obecnych w atmosferze. 

Właściwości: wpływ miodunki na zdrowie 

Miodunka jako roślina lecznicza posiada bogatą historię stosowania w medycynie ludowej. Była używana przede wszystkim jako lekarstwo na choroby układu oddechowego, takich jak: astma, gruźlica, zapalenie krtani. Dodatkowo ziele wykazuje także działanie wykrztuśne i przeciwkaszlowe. Inne źródła wykazują również, że napary lub wywary mogą być stosowane jako zioła przeciwzakrzepowe i przeciwbakteryjne. Ponadto roślina działa także moczopędnie oraz stosowana zewnętrznie wspomaga leczenie ran z wysiękami, oparzenia czy egzemy. [4] 

Korzystne działanie rośliny przy chorobach dróg oddechowych 

Jak już wcześniej było wspomniane, miodunka wykazuje działanie wspomagające leczenia chorób dróg oddechowych. Stwierdzono, że wyciągi rośliny przede wszystkim przyspieszają bliznowacenia uszkodzonej tkanki płuc.

Bylina przyspiesza także proces zwapniania ognisk gruźliczych, czy też zmniejsza stany zapalne dróg oddechowych. Jest również pomocna w usuwaniu nagromadzonej wydzieliny w drzewie oskrzelowym. Dzieje się tak dzięki jej zdolności do stymulacji odruchu wykrztuśnego.

Roślina jest także stosowana przy antybiotykoterapii, która może uszkadzać błony śluzowe płuc, chroniąc ten organ. Jej właściwości pomagają przy chorobach płuc, którym towarzyszą dolegliwości gardła i oskrzeli, chrypka czy utrudnione odkrztuszanie. [4,9] 

Pomoc w stanach zapalnych

Stwierdzono, że roślina posiada substancje, które mają zdolności hamowania stanów zapalnych, czyli cyklooksygenazy-2 (COX-2). COX-2 jest enzymem aktywowanym pod wpływem czynników związanych ze stanem zapalnym. Wykorzystując do badania ekstrakty z nadziemnych części roślin, stwierdzono w nich obecność między innymi: kwasu rozmarynowego, kwasów fenolowych i ich frakcji oraz pochodnych. To właśnie one mają zdolności hamowania wytwarzania COX-2 a tym samym działają przeciwzapalnie. [11] 

Przeciwzakrzepowe działanie miodunki 

Badania wykazały, że roślina posiada w swoim składzie glikopeptyd przeciwzakrzepowy. Czynnik ten przede wszystkim blokuje przemiany fibryny, czyli białka wytrącanego w czasie procesu krzepnięcia krwi. Dodatkowym plusem działania miodunki w tym zakresie jest fakt, że nie wpływa ona niekorzystnie na ciśnienie tętnicze, układ oddechowy czy czynność nerek. [6] Nie jest jednak wskazane stosowanie Pulmonarii u pacjentów chorych na zakrzepice. Wynika to z właściwości rośliny do zwiększania potencjału przyjmowanych leków przeciwzakrzepowych. [5] 

Naturalny antyoksydant 

Badania pokazały, że właściwości, które posiada roślina, skutecznie zapobiegają skutkom stresu oksydacyjnego. [8] Stres oksydacyjny jest stanem zaburzonej równowagi między zawartością szkodliwych wolnych rodników a pomocnych antyoksydantów (inaczej przeciwutleniaczy). Stan ten powstaje najczęściej w wyniku prowadzenia niezdrowego stylu życia lub narażenia na długotrwały stres. Dodatkowo ziele, może poprawiać zdolność przeciwutleniającą osocza czy też zmniejszać uszkodzenia jego składników. [7,12] 

Profilaktyka zakażeń płuc u pacjentów z mukowiscydozą 

Mukowiscydoza jest poważną, przewlekłą chorobą, która jest uwarunkowana genetycznie. Powoduje ona nadmierne wydzielanie gęstego śluzu, który zalega w wielu układach. Niestety głównie obciąża przy tym płuca, oskrzela i układ pokarmowy. Według badań ekstrakt z miodunki ma właściwości przeciwdrobnoustrojowe, które mogą chronić chorych na mukowiscydozę przed groźnymi zakażeniami. Roślina okazuje się także przydatna w początkowym stanie kolonizacji płuc bakteriami gronkowca. Może ona w tym momencie pomóc zahamować rozwój bakterii i zapobiec dalszemu rozwijaniu się infekcji. [9] 

Uprawa miodunki

Ziele można spotkać zarówno dziko rosnące w lasach, jak i uprawiać we własnym ogródku. Roślina ta nadaje się do gleb zarówno piaszczystych, jak i gliniastych. Preferuje ona wilgotne podłoże, jednak może tolerować suszę oraz zacienione miejsca. Kwitnie od maja do czerwca. To właśnie wtedy pojawia się idealny moment na zebranie zdrowych kwiatów i liści. [13] 

Wykorzystanie miodunki w kuchni

Jeśli zdecydujemy się na uprawę miodunki, zebrane kwiaty i liście można następnie wysuszyć. Tak przygotowane części tej rośliny można użyć, między innymi dodając młode, surowe liście do sałatek. Spożywanie rośliny w formie surowej nie jest jednak popularne ze względu na jej dość mdły smak. [13,3]

Dopuszczane jest także gotowanie i spożywanie rośliny w takiej postaci. Można także użyć liści ziela jako okładów w przypadku skaleczeń lub w celu tamowania krwawienia. Jednak najpopularniejszą formą stosowania miodunki jest przygotowanie z niej odwaru lub też nalewki na bazie alkoholu. Ziele pojawia się także często w gotowych mieszankach ziołowych lub płynach. Są one stosowane w chorobach płuc i jelit oraz działających wykrztuśnie. [9,10] 

Jak przygotować odwar z miodunki? 

Jedną lub dwie łyżki ziela należy zalać szklanką ciepłej wody. Następnie całość doprowadzić do wrzenia i gotować przez ok. 10 minut. Po takim czasie odcedzony wywar wystarczy przelać do ulubionego kubka i wypić po przestudzeniu. Odwar może być stosowny 1 do 3 razy w ciągu dnia w ilości ½ szklanki. Nie należy przekraczać tej dawki, ponieważ większe spożycie może powodować zaparcia i nieznacznie zwiększać wydalanie moczu. [10] 

Podsumowanie 

Miodunka jest zielem leczniczym, które wciąż poznajemy. Dzięki badaniom naukowym dowiadujemy się na jej temat coraz to nowych rzeczy. Niewątpliwie wykazuje ona ogromny potencjał i posiada wiele przydatnych właściwości. Roślina jest przede wszystkim znana ze swoich zdolności do łagodzenia dolegliwości związanych z układem oddechowym. Jednak jak już wiemy to nie jej jedyne funkcje. Może nam także pomóc przy gojeniu ran czy też być dobrym przeciwutleniaczem dla naszego organizmu. 

Bibliografia:

1. Meeus, S., Brys, R., Honnay O. i Jacquemyn H. (2013). Biological Flora of the British Isles: Pulmonaria officinalis. Journal of Ecology.Volume 101, Issue 5
2. Pulmonaria (miodunka) (atlas-roslin.pl)
3. Łuczaj Ł., (2011). Dziko rosnące rośliny jadalne użytkowane w Polsce od połowy XIX w. do czasów współczesnych. ETNOBIOLOGIA POLSKA Vol. 1 – 2011: 57-125
4. Krzyżanowska-Kowalczyk, J., Pecio, Ł., Młodoch, J., Ludwiczak, A., Kowalczyk, M., (2018). Novel Phenolic Constituents of Pulmonaria officinalis L. LC-MS/MS Comparison of Spring and Autumn Metabolite Profiles. 23 (9), 2277
5. Akram M, Rashid A., (2017). Anti-coagulant activity of plants: mini review. Journal of Thrombosis and Thrombolysis. 44:406-411
6. Leven Pl, Demen’eva IA, Chabanov MK., (1992). The anticoagulant action of a factor from the nondialyzed fraction of the ammoniacal extract of the lungwort, Pulmonaria mollissima. 55(1):38-40
7. Neagu E, Radu GL, Albu C, Paun G., (2016). Antioxidant activity, acetylcholinesterase and tyrosinase inhibitory potential of Pulmonaria officinalisand Centarium umbellatumextracts. 25(3):578-585 
8. Krzyżanowska-Kowalczyk J, Kolodziej-Czepas J, Kowalczyk M, Pecio Ł, Nowak P, Stochmal A., (2017). Yunnaneic Acid B, a Component of Pulmonaria officinalis Extract, Prevents Peroxynitrite-Induced Oxidative Stress in Vitro. 17;65(19):3827-3834.
9. Sadowska B, Urszula W, Krzyżanowska-Kowalczyk J, Kowalczyk M, Stochmal A, Rywaniak J, Burzyńska J, Różalska B., (2019). The Prosand Consof Cystic Fibrosis (CF) Patient Use of Herbal Supplements Containing Pulmonaria officinalis L. Extract: the Evidence from an In Vitro Study on Staphylococcus aureus CF Clinical Isolates. 24(6): 1151 
10. Sadowska B, Wójcik U, Krzyżanowska-Kowalczyk J, Kowalczyk M, Stochmal A, Rywaniak J, Burzyńska J, Różalska B., (2019), The Pros and Cons of Cystic Fibrosis (CF) Patient Use of Herbal Supplements Containing Pulmonaria officinalis L. Extract: the Evidence from an In Vitro Study on Staphylococcus aureus CF Clinical Isolates. 24(6): 1151. 
11. Prof. dr hab. med. Julian Aleksandrowicz Prof. dr. hab. med. Alfons Chodera Dr fil. Jan Dobrowolski i in., (1982) ZIOŁOLECZNICTWO PORADNIK DLA LEKARZY. Wydanie III. pod redakcją doc. dra hab. ALEKSANDRA OŻAROWSKIEGO. PAŃSTWOWY ZAKŁAD WYDAWNICTW LEKARSKICH
12. Krzyżanowska-Kowalczyk J, Kowalczyk M, Ponczek MB, Pecio Ł, Nowak P, Kołodziejczyk-Czepas J., (2021). Pulmonaria obscura i Pulmonaria officinalis Ekstrakty jako Mitygatory stresu oksydacyjnego indukowanego nadtlenoazotynem i Inhibitory cyklooksygenazy-2 – badania in vitro i in silico. Cząsteczek 2021,26, 631
13. Pulmonaria officinalis Lungwort, Płuczka pospolita, szałwia jerozolimska, baza danych roślin PFAF Jerusalem Cowslip