W przeszłości mleko ośle było popularnie w starożytnym Egipcie. Znane było z powodu swoich właściwości leczniczych, jak i kosmetycznych. Najbardziej znaną osobą, która regularnie zażywała kąpieli w oślim mleku była Kleopatra – królowa Egiptu. Do kąpieli potrzebowała mleka dostarczonego przez 700 oślic. Cesarzowa Poppea, żona Nerona otrzymała 500 oślic, by wykorzystywać ich mleko do swoich kąpieli. Pliniusz zalecał ośle mleko przy leczeniu zatruć, przeciwgorączkowo, na zmęczenie oczu czy przy owrzodzeniach. W XVII wieku we Francji mlekiem oślic karmiono niemowlęta. W kolejnych latach mleko ośle było specyfikiem na piękną cerę. [1]
Ośle mleko na świecie
Mleko ośle jest spożywane oraz produkowane krajach śródziemnomorskich. Spożywają je mieszkańcy Hiszpanii, Grecji czy Włoch. Mleko to jest też spożywane w krajach Afryki oraz Ameryki Łacińskiej. [2]
Porównanie wartości odżywczych mleka oślego, mleka kobiecego oraz mleka krowiego
Mleko ośle, mleko kobiece oraz mleko krowie są zróżnicowane pod względem wartości odżywczych.
Tabela 1. Wartości odżywcze mleka oślego, mleka kobiecego oraz mleka krowiego
| Mleko ośle | Mleko kobiece | Mleko krowie | |
| pH | 7,0 – 7,2 | 7,0 – 7,5 | 6,6 – 6,8 |
| Białko g / 100g | 1,5 – 1,8 | 0,9 – 1,7 | 3.1 – 3.8 |
| Tłuszcz g / 100g | 0,3 – 1,8 | 3,5 – 4,0 | 3,5 – 3,9 |
| Kalorie g / 100g | 49 | 70 | 61 |
| Węglowodany g / 100g | 6 | 7 | 5 |
| Laktoza g / 100g | 5,8 – 7,4 | 6,3 – 7,0 | 4,4 – 4,9 |
Wartości odżywcze
Tłuszcz
Mleko ośle ma niewiele tłuszczu. Jednak jego frakcje są porównywalne do frakcji tłuszczu mleka kobiecego. Najczęściej występującym kwasem jednonienasyconym jest kwas oleinowy – jego zawartość wynosi około 20% w stosunku do innych kwasów tłuszczowych. Dobroczynnym działaniem tego kwasu jest obniżanie poziomu LDL-cholesterolu u człowieka.
Odpowiada za obniżanie ciśnienia krwi oraz znaczne ograniczanie wchłaniania cholesterolu pokarmowego. Dzięki tym właściwościom może ono być używane w terapiach antymiażdżycowych, w diecie antycholesterolowej, albo w trakcie rehabilitacji u pacjentów z chorobą niedokrwienną serca. W mleku oślim, w porównaniu z mlekiem innych gatunków zwierząt (średnio 3% i 1% – krowie, owcze, kozie i bawole), jest bardzo dużo kwasów linolowego i linolenowego (odpowiednio 9 i 5%). Badania wykazały, że spożywanie kwasu linolowego w przypadku leczenia atopowych zapaleń skóry przynosi pozytywne efekty [3].
Białko
Mleko charakteryzuje się małą zawartością kazeiny. Najważniejsze białka serwatkowe to α-laktoalbumina, β-laktoglobulina i lizozym. Mleko ośle zawiera mniej β-laktoglobuliny i więcej α-laktoalbuminy niż mleko krowie.
Frakcja proteoz i peptonów jest obecna w mleku oślim w większych ilościach niż w mleku krowim. Spośród mleka różnych gatunków ssaków mleko ośle jest najbardziej podobne do mleka kobiecego pod względem składu frakcji białkowych, zawiera niewiele kazeiny i stosunkowo dużo białek serwatkowych (35 do 57 % całkowitej ilości białka), podczas gdy w mleku krowim wynosi on około 20 %. Ponadto charakteryzuje go brak αs1-kazeiny, inna struktura β-laktoglobuliny i wysoki poziom lizozymu. [3]
Węglowodany
Mleko ośle charakteryzuje się dużą zawartością laktozy. Jej poziom przekracza 7% składu mleka. Stanowi składnik charakterystyczny dla tego mleka. Ten składnik mleka oślego sprawiają, że jest ono bardzo podobne do mleka kobiecego. [3] Oprócz tego duża zawartość laktozy powoduje, że mleko jest smaczniejsze. Laktoza także poprawia wchłanianie wapnia w jelitach, a ten jest niezbędny do prawidłowej mineralizacji kości noworodków. [1]
Składniki mineralne oraz witaminy
Mleko ośle zawiera składniki mineralne, takie jak: P, K, Na, Mg, Fe, Zn, Cu, Mn. Mleko to jest bogate w witaminy: A, D, E, K, C, B2. Ich zawartość jest bardzo zbliżona do mleka ludzkiego. [1]
Przechowywanie oraz spożycie mleka oślego
Nie należy spożywać surowego mleka oślego, ponieważ mogą być obecne bakterie oraz drobnoustroje chorobotwórcze. Najlepiej jest spożywać mleko pasteryzowane. Jednak jeśli już mamy surowe mleko należy je uprzednio zagotować. [4]
Korzyści wynikające ze spożycia mleka oślego
Lekkostrawność
Mleko ośle jest lekkostrawne, ponieważ zawiera mało tłuszczu oraz małe ilości koagulującej kazeiny. [5]
Mleko ośle jako substytut mleka kobiecego
Dla niemowląt najlepszym mlekiem jest mleko kobiece. W sytuacji, gdy dziecko nie może spożywać mleka z kobiecej piersi, należy zastosować zamienniki tego produktu. Przy wyborze alternatywnego mleka dla noworodków należy wziąć pod uwagę kilka czynników. Priorytetem jest przede wszystkim bezpieczeństwo, smak oraz składniki odżywcze. Pod względem składników odżywczych mleko ośle jest bardzo podobne do mleka kobiecego. Badacze wykazali, że mleko ośle ma właściwości organoleptyczne podobne do mleka kobiecego. [6]
Ceny oraz dostępność mleka oślego
Asortyment produktów z mleka oślego jest znacznie mniejszy niż w przypadku wyrobów z mleka krowiego. W Szwajcarii i Belgii dostępne jest mleko w szklanych oraz plastikowych butelkach. W USA również to mleko jest dostępne w butelkach. Jednak duża część sprzedawanego przez producentów mleka trafia do wytwórni kosmetyków [1].
Warto mieć na uwadze fakt, że oślice mają dużo mniejsze wymiona niż krowy. Przez to też oślice produkują dużo mniejsze ilości mleka. Z tego powodu cena mleka oślego za litr, może wynosić nawet 50 dolarów. [6]
Ser z mleka oślego (tzw. ser Pule)
Ser Pule to jeden z najdroższych rodzajów serów na świecie. Cena za kilogram może wynosić około 1000 euro. Jedyny producent znajduje się w rezerwacie przyrody Zasavica. Mleko pochodzi od oślic rasy bałkańskiej. Chcąc wyprodukować kilogram sera, należy, wykorzystać 25 litrów świeżego oślego mleka.
Jest, to ser biały, w postaci charakterystycznych walców o szerszej podstawie. Kształt ten jest spowodowany formowaniem sera w kubeczkach, a receptura jest objęta tajemnicą. W 2012 r. Novak Djoković – serbski tenisista wykupił jego roczny zapas, który w 2013 r. stanowił główną atrakcję w prowadzonej przez niego sieci restauracji. [1]
Sfermentowane mleko ośle
W krajach azjatyckich mleko ośle jest wykorzystywane do produkcji kumysu. Według słownika języka polskiego kumys to napój otrzymywany ze sfermentowanego mleka oślicy. W państwach azjatyckich jest bardzo popularnym produktem. Warto wiedzieć, że kumys jest narodowym napojem Mongolii. Jego popularność wśród Mongołów odzwierciedla powiedzenie: Kumys leczy 40 chorób. [6]
Zastosowanie mleka oślego w produkcji kosmetyków
Mleko ośle jest zasobne w składniki odżywcze, dzięki czemu ma właściwości tonizujące oraz odżywcze dla cery. Oprócz tego to mleko naturalnie zawiera związki przeciwbakteryjne takie jak lizozym czy laktoferyna. Substancje te hamują rozwój bakterii chorobotwórczych na skórze i zmniejszają częstość wszelakich infekcji. Ze względu na te właściwości może być stosowane w leczeniu trądziku, łuszczycy czy egzemy. [6]
Ciekawostki
- Osioł jest ssakiem z rodziny koniowatych. [7]
- Ma małe wymagania pokarmowe oraz jest odporne na brak wody. [7]
- Pierwsze informacje na temat udomowienia osła, pochodzą z Doliny Nilu z ok 4000 p.n.e, czyli 6 tysięcy lat temu. [7]
- Istnieje wiele ras tych zwierząt – różnią się między sobą ubarwieniem, wielkością oraz temperamentem. [7]
- Wykorzystywany jest zazwyczaj w celach transportowych [7]
Podsumowanie
Osioł towarzyszył ludziom od czasów starożytnych. Zwierzęta te były wykorzystywane przede wszystkim do transportu. Wśród bogatszych mieszkańców mleko oślic było wykorzystywane w celach kosmetycznych. Badania wykazały podobieństwo mleka oślego do mleka kobiecego, dzięki czemu przynosi wiele korzyści zdrowotnych dla osób je spożywających. [6]
W Polsce mleko ośle spożywane jest sporadycznie, częściej spotykamy je w kosmetykach, takich jak mydła czy balsamy.
Bibliografia:
- Dziurska, D., Długosz, B.(2016) Sposoby użytkowania osłów. Wiadomości Zootechniczne, R. LIV, 3: 77-87
- Keipopele, K., Seifu, E., & Sekwati-Monang, B. (2018). Compostition and microbial quality of donkey milk Sold in Gaborone, Botswana. Livestock Research for Rural Development, 30(7).
- Wszołek, M., Filipczak-Fiutak, M. & Domagała, J. (2014) Skład i właściwości mleka oślego. Nauka. Technologia. Jakość, 1 (92), 29-40
- Sarma J. (2020). Want to boost immunity and keep bacteria and viruses at bay? Have donkey’s milk
- https://www.milksandhealth.com/donkey-milk/ pobrano 1.02.2021
- Prasad B (2020) Nutritional and Health Benefits of Donkey Milk. J Food Sci Nutr The 6(1): 022-025.
- http://www.agrokucyk.pl/mini-zoo-3/zwierzeta-duze pobrano 1.02.2021
