Odwodnienie to poważne zagrożenie dla zdrowia. Może powodować bóle głowy, zawroty głowy i wiele innych problemów, w zależności od ich stopnia nawodnienia. Dotychczasowe badania koncentrowały się na skutkach odwodnienia w grupie młodszych badanych – szczególnie w kontekście sportu i sprawności fizycznej lub w warunkach upału, gdzie nadmierny wysiłek i obfite pocenie się mogą powodować, że tracimy więcej płynów niż przyjmujemy. Jednak także inne grupy wiekowe są szczególnie podatne na odwodnienie, np. osoby starsze. Z wiekiem rezerwy wody w organizmie zmniejszają się z powodu zmniejszenia masy mięśniowej, a sygnały hormonalne, które wyzwalają pragnienie i motywują dowóz wody słabną.
Badanie I – ryzyko zaburzeń poznawczych
Starsze osoby mają również większe ryzyko występowania zaburzeń poznawczych. Badacze z Penn State postanowili sprawdzić czy poziom nawodnienia i zdolności poznawcze są w jakikolwiek sposób powiązane ze sobą. Odkrycia opublikowano w „European Journal of Nutrition”.
Szczegóły badania:
W badaniach naukowcy przeanalizowali dane na temat 2506 uczestników – 1271 kobiet i 1235 mężczyzn – w wieku 60 lat i starszych. W badaniu ankietowym dotyczącym żywienia i zdrowia zebrano dane w latach 2011–2014. Od uczestników pobrano krew, a także zapytano co spożywali na dzień przed pobraniem. W celu oceny stopnia nawodnienia u każdego uczestnika, badacze przyjrzeli się stężeniu różnych wskaźników we krwi – w tym sodu, potasu, glukozy i azotu mocznika.
U uczestników wykonano również testy funkcji poznawczych, w tym zadania m.in. ćwiczenia koncentrujące się na ocenie uwagi i pamięci roboczej. Naukowcy odkryli powiązanie między odpowiednim nawodnieniem a dobrymi wynikami w testach funkcji poznawczych. Jednak wyniki stały się mniej jasne, gdy naukowcy dostosowali swoją analizę do czynników zakłócających. Po uwzględnieniu wieku, wykształcenia, średniego czasu snu, poziomu aktywności fizycznej i stanu zdrowia (np. występowania cukrzycy typu 2) oraz osobnej analizie danych dla mężczyzn i kobiet, powiązania ze stanem nawodnienia i spożyciem wody stały się mniej wyraźne.
Wyniki badania:
Naukowcy zbadali, czy poziomy nawodnienia i spożycie wody u starszych dorosłych były powiązane z ich wynikami w kilku testach zaprojektowanych do pomiaru funkcji poznawczych. Po tych dostosowaniach tylko niektóre powiązania pozostały interesujące.
W szczególności naukowcy zauważyli, że kobiety wydają się wykazywać gorszą sprawność poznawczą (w zadaniach mających na celu pomiar szybkości przetwarzania, stałej uwagi i pamięci roboczej), gdy mają niższe lub zbyt wysokie poziomy nawodnienia. Nie znaleziono takiego samego powiązania dla mężczyzn.
W jednym z zadań uczestnicy otrzymali listę symboli, a każdy z nich miał dopasowaną liczbą od jednego do dziewięciu. Następnie otrzymali listę tych liczb w losowej kolejności i poproszono o narysowanie odpowiedniego symbolu dla jak największej liczby liczb w ciągu dwóch minut.
Inne analizy również sugerują, że zdolność uwagi może być jedną z domen poznawczych najbardziej dotkniętych stanem nawodnienia. Zastanawiające jest więc jakie skutki niewłaściwe nawodnienie mogą nieść dla rozwiązywania trudniejszych zadań wymagających dłuższych okresów koncentracji i skupienia.
Jednak naukowcy nie byli w stanie potwierdzić, czy poziom nawodnienia spowodował gorszą sprawność poznawczą, czy też osoby, które mogły już mieć pewne zaburzenia poznawcze, również mniej chętnie spożywały płyny. Brak związku między poziomem nawodnienia a zdolnościami poznawczymi u starszych mężczyzn również pozostaje zagadką. Badania zatem wymagają rozszerzenia i kontynuacji.
Ponieważ osoby starsze słabiej odczuwają pragnienie, a przy tym często przyjmują leki moczopędne, ważne jest, aby osoby te lepiej rozumiały objawy nadmiernego i niedostatecznego nawodnienia. Jest to ważne, ponieważ starsze osoby mają zwiększone ryzyka pogorszenia funkcji poznawczych wraz z wiekiem i rzadziej niż młodsze osoby spełniają codzienne zalecenia dotyczące spożycia płynów.
Źródło: Hilary J. Bethancourt, W. Larry Kenney, David M. Almeida, Asher Y. Rosinger. Cognitive performance in relation to hydration status and water intake among older adults, NHANES 2011–2014. European Journal of Nutrition, 2019;
Badanie II – dlaczego osoby starsze piją zbyt mało?
Drugie badanie dotyczy tego, co powstrzymuje starsze osoby przed dostarczaniem wystarczającej ilości płynów, aby uniknąć negatywnych skutków zdrowotnych. Dotychczasowe analizy wykazały, że około 1/3 do połowy starszych osób dorosłych może być odwodniona, co zwiększa ryzyko wystąpienia problemów zdrowotnych. Według artykułu opublikowanego w „Age and Aging”, częściowo odpowiedzialne są za to powszechne mity na temat utrzymania prawidłowego nawodnienia.
Szczegóły analizy:
Celem analizy było zbadanie czynników, które mogą powstrzymywać starsze osoby przed spożywaniem wystarczającej ilości płynów. Badacze przeprowadzili wywiady z grupą 24 ogólnie zdrowych osób w wieku 75 lat lub starszymi, niedożywione lub zagrożone niedożywieniem, mieszkającymi we własnych domach w północnym i środkowym Londynie w Wielkiej Brytanii. Wybrano rozmówców według wieku, płci, pochodzenia etnicznego i stanu zdrowia. Zespół wykluczył osoby mieszkające w domach opieki oraz osoby leczone z powodu nowotworu lub opieki paliatywnej. Postanowili także nie uwzględniać osób, które nie były w stanie wyrazić zgody lub wykazywały objawy demencji. Podobnie nie przeprowadzili wywiadów z osobami, które miały ograniczenia żywieniowe związane ze zdrowiem, nie były w stanie przełykać lub osoby, które musiały być karmione. Badacze przeprowadzili również wywiady z dziewięcioma opiekunami.
Badanie ujawniło kilka błędnych przekonań dotyczących nawodnienia, które zniechęciły rozmówców do prób picia nawet wystarczającej ilości płynów. Wielu uczestników ujawniło brak pewności, co do ilości zalecanego poziomu płynów niezbędnych do utrzymania zdrowego nawodnienia, co może mieć ma związek z wieloma zmianami norm podczas ich życia.
Lekarze zalecają obecnie, aby kobiety w wieku starszym spożywały równowartość ośmiu szklanek wody dziennie, a mężczyźni 10 (z żywności i napojów). Według polskich norm z 2017 r. jest to odpowiednio: 2000 ml i 2500 ml. Często też starsze osoby myślą, że odpowiednie można osiągnąć wyłącznie za pomocą wody. Także inne płyny jak kawa, herbata, soki, koktajle, zupy są wliczane w zapotrzebowanie. Autorzy sugerują, że umożliwienie osobom starszym picia napojów, które preferują i chętnie piją, może pomóc w utrzymaniu odpowiedniego nawodnienia.
Według badaczy powszechnym błędem jest przekonanie, że pragnienie jest wiarygodnym wskaźnikiem tego, kiedy i ile trzeba pić. U osób starszych zmniejsza się pragnienie na płyny, ale nie zapotrzebowanie, a więc picie zgodnie z pragnieniem może być niewystarczające.
Wyniki badań sugerują, że niektóre osoby starsze obawiają się problemów związanych z nietrzymaniem moczu, co skłania część z nich do świadomego unikania spożywania dużej ilości płynów. Jedna z osób uczestniczących w badaniu zauważyła, że wysokie schody, które musi pokonać, aby dostać się do łazienki, to powód, z którego piła mniej niż powinna.
W artykule stwierdzono, że jasne jest, że istnieje potrzeba lepszej edukacji na temat picia płynów dla osób starszych. Edukacja powinna koncentrować się na zalecanej ilości płynów, obniżonym pragnieniu wraz z wiekiem, a także na stanach zdrowia, gdy spożycie płynów może wymagać celowego zwiększenia.
Autorzy zauważają również, że media emitują publiczne ostrzeżenia o niebezpieczeństwach związanych z odwodnieniem tylko w nagłych przypadkach, na przykład podczas fali upałów, co jest zdecydowanie niewystarczające.
Źródło: Bhanu C., Avgerinou C., Kharicha K., Bauernfreund Y., Croker H., Liljas A., Rea J., Kirby-Barr M., Hopkins J., Walters K. ‘I’ve never drunk very much water and I still don’t, and I see no reason to do so’: a qualitative study of the views of community-dwelling older people and carers on hydration in later life. Age and Ageing, v. 49, 1, January 2020, pages 111–118.
