Nietolerancja fruktozy. Dieta eliminacyjna

Zespół złego wchłaniania fruktozy

Nawracające bóle brzucha, zaparcia, wzdęcia brzucha, biegunka, złe samopoczucie, zmęczenie czy niedobory żelaza – wszystkie te objawy mogą być skutkiem niewykrytej nietolerancji cukru owocowego – fruktozy. Schorzenie to staje się coraz bardziej popularne wśród ludzi (33% populacji), ale często pozostaje niezdiagnozowane.

Na czym polega nietolerancja fruktozy?

W przypadku zdrowego organizmu, pojawiająca się w jelicie cienkim fruktoza zostaje wchłonięta przez komórki wyścielające jelito i trafia do krwioobiegu. W procesie resorpcji fruktozy z jelita do krwi, swój czynny udział mają transportery glikoproteinowe – GLUT-5. Ich obecność i zarazem aktywność, warunkuje odpowiednie wchłanianie cukru owocowego. W przypadku schorzenia metabolicznego, jakim jest nietolerancja fruktozy, dochodzi do zaburzonego działania transporterów GLUT-5 (ograniczenie lub zahamowanie aktywności bądź też ich brak) i w efekcie do przechodzenia fruktozy dalej – do jelita grubego. Pojawienie się cukru owocowego w końcowym odcinku przewodu pokarmowego, skutkuje procesami, które są odpowiedzialne za dolegliwości związane z nietolerancją.

W jelicie grubym dochodzi do bakteryjnej fermentacji fruktozy, w wyniku której powstają: gazy (metan, wodór, dwutlenek węgla) oraz krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe. Wysokie stężenie gazów prowadzi do wzdęcia i nabrzmiałości brzucha, mdłości, uczucia przepełnienia, ale również może powodować zawroty głowy. Pojawiające się krótkołańcuhcowe kwasy tłuszczowe przyspieszają perystaltykę i w efekcie mogą wywoływać biegunkę. Dodatkowo obecna w jelicie grubym fruktoza, wiąże wodę i przez to zwiększa objętość stolca, co również nasila biegunkę.

Objawy towarzyszące nietolerancji fruktozy

Oprócz dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, często z nietolerancją fruktozy współistnieją inne, dodatkowe zaburzenia:

• współwystępowanie innych nietolerancji pokarmowych np. laktozy,
• gorsze samopoczucie, brak nastroju oraz występowanie stanów depresyjnych (zaburzenia produkcji serotoniny),
• niedobór kwasu foliowego (prawdopodobnie na skutek zaburzeń flory bakteryjnej),
• niedobór cynku (nie zbadano jeszcze związku pomiędzy niskim poziomem cynku i nietolerancją fruktozy, jednak deficyt tego pierwiastka występuje bardzo często przy tym schorzeniu),
• niespecyficzne: zaburzenia snu, zawroty i bóle głowy, stres, duszność, podatność na infekcje.

Diagnoza

Zdiagnozowanie nietolerancji fruktozy polega na przeprowadzeniu wodorowego testu oddechowego (jest on stosowany również w przypadku nietolerancji innych węglowodanów). Test ten opiera się na założeniu, że organizm człowieka nie wytwarza samoistnie wodoru. Pacjentowi podaje się doustnie stężenie cukru owocowego, następnie po określonym czasie mierzy się zawartość wodoru w wydychanym powietrzu. Przyjmuje się, że wynik testu jest dodatni, gdy stężenie gazu jest wyższe o 20 ppm od wartości wyjściowej. Trzeba jednak dodać, że nie istnieją jasne i zdefiniowane zasady dotyczące dokładnej ilości fruktozy, którą należy podać pacjentowi oraz sposoby interpretacji wyników.

Dieta eliminacyjna przy nietolerancji fruktozy

Formą terapii dla pacjentów z nietolerancja pokarmową jest dieta z ograniczoną ilością fruktozy. Każda osoba z tym schorzeniem ma określoną tolerancję na ilość cukru owocowego, którą może spożyć. Próg pojawienia się dolegliwości jest więc sprawą indywidualną, wymagającą samodzielnego testowania określonych produktów.

W diecie, oprócz eliminacji bądź zmniejszenia ilości fruktozy zawartej naturalnie w produktach, należy również zwrócić uwagę na:

• produkty zawierające duże ilości fruktozy, przewyższające zawartość glukozy/galaktozy,
• produkty bogate w nieprzyswajalne węglowodany – rafinoza, inulina, fruktooligosacharydy, laktuloza (pacjenci mogą wykazywać niski próg tolerancji na ten rodzaj węglowodanów)
• produkty, które zawierają węglowodany uwalniające fruktozę w jelicie cienkim (sacharoza, miód, syrop klonowy, cukier inwertowany, syrop owocowy, wysokofruktozowy syrop kukurydziany)
• produkty zawierające poliole (sorbitol, ksylitol, mannitol, izomalt, maltitol, erytritol, laktitol)

Generalnie, lepiej tolerowane są produkty, które zawierają mało fruktozy, bądź taką jej ilość, która jest zrównoważona podobną ilością glukozy (roszponka, seler, szpinak, morele, śliwki, nektaryny, owoce jagodowe, cytrusy, kiwi, ananasy). Proces obróbki termicznej warzyw powoduje zmniejszenie ilości cukru owocowego. Produkty pełnoziarniste zawierają mniej fruktozy niż produkty z mąki rafinowanej – „białej”. Poza tym korzystne może być dodawanie glukozy do pokarmów obfitujących we fruktozę bądź spożycie glukozy przed przyjęciem posiłku bogatofruktozowego – badania wykazują, że poprawia to przyswajanie fruktozy.

W diecie osoby z nietolerancją fruktozy powinny więc znaleźć się:

• naturalna woda mineralna/źródlana, herbaty różnego rodzaju (niesłodzone), ryby, mięso, wędliny, naturalne produkty mleczne, naturalne sery, jaja, tłuszcze roślinne, produkty zbożowe o niskiej zawartości fruktozy oraz tolerowane owoce i warzywa w odpowiedniej ilości.

Warto również rozważyć włączenie suplementacji cynkiem oraz kwasem foliowym.

Odpowiednio zaplanowana i przestrzegana dieta może znacząco poprawić stan kliniczny osoby chorej oraz zmniejszyć nieprzyjemne dolegliwości, zapewniając tym samym odpowiednie odżywienie organizmu.

Bibliografia:

1. http://www.bu.edu/aldolase/HFI/hfiinfo/index.html
2. http://www.food-info.net/pl/intol/hfi.htm
3. Schleip T., „Fruktoza. Brak tolerancji na cukier owocowy.”, Interspar, 2006.
4. Marek K., Kamińska B., Plata-Nazar K., Nadolska-Grabska M., „Upośledzenie wchłaniania fruktozy: rola w zaburzeniach czynnościowych przewodu pokarmowego u dzieci”; Forum Medycyny Rodzinnej, 2, 117-121, 2010.
5. Guzek M., Borys B., Sulkowska A., Smoczyński M., „Rola nietolerancji pokarmowych w powstawaniu objawów zespołu jelita nadwrażliwego u dorosłych”, Fo;um Medycyny Rodzinnej, 3, 239-246, 2011.
6. Kłosowska E. A., Kaczmarski M. G., „Zaburzenia wchłaniania fruktozy u dzieci jako przyczyna dolegliwości dyspeptycznych – opis dwóch przypadków”; Pedriatria Polska, 88, 362-366, 2013.
7. http://www.foodintol.com/food-sensitivities/faqs-fructose