Najpowszechniejszymi olejami stosowanymi w kuchni są olej rzepakowy czy słonecznikowy. Jednakże ten z ogórecznika również jest niezmiernie wartościowy. Zawiera on spore ilości kwasu gamma-linolenowego (GLA) – kwas tłuszczowy z grupy kwasów ω-6. To także bogactwo innych niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (NNKT), które mają korzystne działanie dla naszego zdrowia. Olej ten może poprawić stan naszej skóry, jak i obniżyć poziom cholesterolu całkowitego w surowicy. [3]
Czym jest ogórecznik?
Ogórecznik lekarski (Borago officinalis L.) to jednoroczne zioło, które pochodzi z regionu śródziemnomorskiego. Historycznie ta roślina była wykorzystywana do celów kulinarnych i leczniczych. W ostatnich dziesięcioleciach olej z ogórecznika cieszy się dużym zainteresowaniem. Wykorzystuje się go zarówno do celów medycznych, jak i żywieniowych. Szczególnie ceni się go ze względu na wysoką zawartość kwasu gamma-linolenowego (GLA) [2]. Zawiera go on około 26%-38%. W jego skład wchodzą również inne kwasy tłuszczowe takie jak:
- kwas linolowy (35%-38%),
- kwas oleinowy (16%-20%),
- kwas palmitynowy (10-11%),
- kwas stearynowy (3,5%-4,5%),
- kwas eikozenowy (3,5%-5,5%)
- kwas erukowy (1,5%-3,5%) [4]
Uprawa ogórecznika
Pochodzenie
Ogórecznik jest uprawiany na całym świecie, ale pochodzi z Europy, Afryki Północnej oraz Azji Mniejszej. Przypuszczano, że główne źródła ogórecznika pochodzą z Syrii i Azji Mniejszej. Roślina występuje tam jednak w bardzo niewielkich ilościach. Wygląda na to, że pochodzi on z zachodnich obszarów śródziemnomorskich, Hiszpanii oraz Afryki Północnej. Historyczne dokumenty pokazują, że ludzie z plemion Afryki Północnej przywieźli go ze sobą do Hiszpanii. Następnie rozpowszechnił się on również w innych regionach. Większość badaczy twierdzi jednak, że roślina ta pochodzi z obszarów śródziemnomorskich. [4]
Jak uprawiać ogórecznik?
Uprawia się go wyłącznie z nasion, które sieje się wczesną wiosną (kwiecień). Kwitnie od czerwca do lipca. Ma niebieskie, zwisające kwiaty. Jest rośliną owadopylną i miododajną.
Surowcem zielarskim jest ziele (liście, całe rośliny) lub nasiona, z których pozyskuje się cenny olej. Uprawiając ogórecznika, należy pamiętać o jego samoczynnym rozsiewaniu. Żeby roślina przesadnie się nie rozpleniła, warto kontrolować ilość produkowanych nasion.
Żeby zebrać nasiona, należy ścinać wierzchołki pędów przed końcem ich kwitnienia. Ogórecznik nie ma specjalnych wymagań klimatycznych, ale ważny jest przebieg warunków pogodowych. Jest odporny na przymrozki (młode rośliny) i niekorzystne warunki atmosferyczne.
Częste i obfite deszcze utrudniają oblot owadów i zapylanie, co przekłada się na plon nasion. [5,6,7] Ogórecznik jest roślinną oleistą, a olej pozyskiwany jest z jego nasion. [8]
Wartość odżywcza oleju z ogórecznika
Olej z ogórecznika zawiera bardzo duże ilości:
- Flawonoidów. Są to związki występujące powszechnie w roślinach. Spełniają funkcję barwników. Mają właściwości przeciwzapalne i przeciwutleniające.
- Garbników. To związki naturalnie występujące w roślinach. Mają działanie bakteriobójcze.
- Saponin. Mają działanie moczopędne, wykrztuśne, wzmagają wydzielanie śluzu. Wzmagają też procesy wchłaniania składników pokarmowych z jelit do krwi. Wykazują działanie przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, pierwotniakobójcze, przeciwgrzybicze i przeciwwirusowe. Pobudzają wydzielanie soku żołądkowego, żółci i soku jelitowego. Mogą wpływać na poziom cholesterolu. Nasilają trawienie tłuszczów.
- Soli mineralnych. Krzemionka — wzmacnia naczynia krwionośne, a także żelazo, cynk, magnez, wapń, miedź, mangan, potas.
Zastosowanie oleju z ogórecznika
Ogórecznik to roślina lecznicza, która ma różne zastosowania w branży farmaceutycznej, przemysłowej i paszowej.
Kosmetyka
Olej z tej rośliny można używać zewnętrznie do pielęgnacji skóry, szczególnie suchej i naczyniowej. Zmniejsza on zaczerwienienia, zwęża oraz wzmacnia ściany naczynek krwionośnych, sprawiając, że stają się one mniej widoczne.
Jest też naturalnym środkiem leczniczym na wiele problemów z paznokciami, takimi jak łamliwość, rozdwajanie i matowienie. Przyczynia się również do utrzymania ich prawidłowej kondycji.
Skutecznie odżywia skórę głowy oraz wpływa pozytywnie na stan włosów.
Kulinaria
Chociaż olej z ogórecznika jest jadalny, nie jest powszechnie stosowany jako olej kulinarny. [9] Składniki w nim zawarte nie są odporne na działanie wysokiej temperatury. Dlatego zalecane jest spożywanie go na zimno np. do sałatek, surówek, robienia past, koktajli, deserów. Można go również spożywać bezpośrednio z łyżeczki lub do maczania pieczywa.
Smak
Ma delikatny smak o lekko orzechowej nucie i posiada zabarwienie od żółtego do lekko zielonego. Olej z nasion ogórecznika jest bogaty w kwas gamma-linolenowy (GLA). Jest stosowany w suplementach diety. Używany jest również do leczenia różnych chorób. Wśród nich wymienić można stwardnienie rozsiane, cukrzycę, choroby serca, artretyzm i egzemę. [1,4]
Właściwości prozdrowotne oleju z ogórecznika
Kwas gamma-linolenowy (GLA) zawarty w oleju z ogórecznika wykazuje pozytywne działanie w leczeniu wielu stanów klinicznych. Wśród nich wymienić można jak wyprysk atopowy, łuszczycę i reumatoidalne zapalenie stawów. Kwas linolowy, który również się w nim znajduje, może przyczyniać się do jego działania terapeutycznego w atopowym zapaleniu skóry. Kwas ten odgrywa bezpośrednią rolę w utrzymaniu integralności bariery przepuszczalności wody przez skórę. [9] Według badań spożywanie tego oleju może mieć korzystny wpływ na:
- poprawa metabolizmu kwasów tłuszczowych,
- poprawa funkcjonowania skóry,
- zmniejszenie objawów miażdżycy
- obniżenie poziomu cholesterolu całkowitego (całościowy poziom zarówno cholesterolu dostarczanego z dietą, jak i wytwarzanego w organizmie) w surowicy,
- obniżenie ciśnienia krwi
- ma działanie przeciwbakteryjne i przeciwzapalne [3]
Ze względu na te korzyści zdrowotne ma zastosowanie jako:
- suplementy (w formie żelatynowych kapsułek, jak również w postaci płynnej — w butelkach)
- żywność funkcjonalna (żywność, która wykazuje udokumentowany pozytywny wpływ na organizm człowieka)
- produkty do pielęgnacji ciała (kremy, olejki do twarzy, serum, maski do włosów),
Wszystkie one są wzbogacane olejem z ogórecznika. To spowodowało gwałtowny wzrost uprawy tej rośliny. [3] Zawiera on również wysokie poziomy NNKT z serii ω-6. Są one szczególnie ważne między innymi w strukturze i funkcjonowaniu skóry [1].
Przechowywanie oleju z ogórecznika
W trakcie wyboru oleju z ogórecznika należy zwracać szczególną uwagę na jego świeżość. Warto wybierać ten, który był tłoczony na zimno. Najcenniejszy jest ten świeżo wytłoczony. Kwasy tłuszczowe są bardzo niestabilne i mają tendencję do szybkiego jełczenia. Dlatego powinien być zamknięty w ciemnej butelce oraz trzymany w niskiej temperaturze. Olej jest powszechnie dostępny. Możemy kupić go w aptekach, sklepach ze zdrową żywnością, a także w Internecie.
Podsumowanie
Olej z ogórecznika dzięki dużej zawartości kwasu gamma-linolenowego (GLA), który korzystnie wpływa na nasze zdrowie, może stanowić dobre uzupełnienie diety. Warto stosować go jako zamiennik innych olejów do sałatek czy surówek. Można też go dodawać do napojów czy deserów. Dzięki temu otrzymamy nie tylko interesujący smak, ale także szereg prozdrowotnych korzyści. Jego spożywanie powoduje obniżenie ciśnienia krwi, zmniejszenie objawów miażdżycy oraz obniżenie poziomu cholesterolu całkowitego w surowicy. Poprawia stan cery, paznokci oraz włosów.
Bibliografia:
- Drugs and Lactation Database (LactMed) [Internet]. Bethesda (MD): National Library of Medicine (US); 2006-. Borage. [Updated 2021 Feb 15]
- Shin, J.A., Sun, M. and Jeong, J.-M. (2020), Borage Oil Treated with Immobilized Lipase Inhibits Melanogenesis. Lipids, 55: 649-659
- Dongyan Song, Guohai Wu, Patricia Vrinten, Xiao Qiu, Development of imidazolinone herbicide tolerant borage (Borago officinalis L.), Plant Science, Volume 262, 2017, Pages 74-80, ISSN 0168-9452,
- Majid Asadi-Samani, Mahmoud Bahmani, Mahmoud Rafieian-Kopaei, The chemical composition, botanical characteristic and biological activities of Borago officinalis: a review, Asian Pacific Journal of Tropical Medicine, Volume 7, Supplement 1, 2014, Pages S22-S28, ISSN 1995-7645,
- Barbara Kołodziej (red.), Uprawa ziół: poradnik dla plantatorów, wyd. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2010.
- Antonina Rumińska, Poradnik plantatora ziół, wyd. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1991.
- Geoffrey Burnie i inni, Botanica : ilustrowana, w alfabetycznym układzie, opisuje ponad 10 000 roślin ogrodowych, Niemcy: Könemann, Tandem Verlag GmbH, 2005, ISBN 3-8331-1916-0, OCLC 271991134
- Lin TK, Zhong L, Santiago JL. Anti-Inflammatory and Skin Barrier Repair Effects of Topical Application of Some Plant Oils. International Journal of Molecular Sciences. 2017 Dec;19(1). DOI: 10.3390/ijms19010070.
- Rachel H. Foster, Gil Hardy, Raid G. Alany, Borage oil in the treatment of atopic dermatitis, Nutrition, Volume 26, Issues 7–8, 2010, Pages 708-718, ISSN 0899-9007,
- Segovia F, Lupo B, Peiró S, Gordon MH, Almajano MP. Extraction of Antioxidants from Borage (Borago officinalis L.) Leaves-Optimization by Response Surface Method and Application in Oil-in-Water Emulsions. Antioxidants (Basel, Switzerland). 2014 May;3(2):339-357. DOI: 10.3390/antiox3020339.
