Amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (ang. FDA – Food and Drug Administration) potwierdziła, że PFAS czyli związki perfluorowane – pochodne sulfonianu perfluorooktanu znajdują się w żywności.
W 2019 roku FDA publicznie uznała wstępne wyniki dochodzenia agencji na temat tego, w jaki sposób związki zostały wykryte w żywności, którą spożywamy.
PFAS to rodzina prawie 5000 syntetycznych związków chemicznych, które są niezwykle trwałe w środowisku i w organizmie człowieka. PFAS obejmuje związki znane jako PFOS, PFOA i GenX. Wszystkie te związki chemiczne charakteryzują się specyficznymi wiązaniami fluoru i węgla, które są trwałe i trudne do rozbicia w środowisku lub w naszym organizmie. Te związki chemiczne mogą łatwo migrować do powietrza, kurzu, żywności, gleby i wody, a następnie kumulować się w organizmie.
Związane są one z niekorzystnym wpływem na zdrowie, w tym z uszkodzeniem wątroby, chorobami tarczycy, obniżoną płodnością, wysokim poziomem cholesterolu, otyłością, zaburzeniami hormonalnymi i nowotworami. W organizmie PFAS gromadzą się głównie we krwi, nerkach i wątrobie. W badaniu przeprowadzonym w 2007 r. przez amerykańskie Centers for Disease Control and Prevention oszacowano, że substancje chemiczne PFAS można wykryć we krwi 98% populacji USA.
PFAS są używane przez różne branże ze względu na ich zdolność do nieprzywierania oleju i wody. Były produkowane od lat 40. XX wieku i można je znaleźć w m.in. farbach, środkach czyszczących, opakowaniach do żywności czy pianach gaśniczych.
Na temat dochodzenia
Wyniki dochodzenia FDA zostały początkowo przedstawione przez agencję podczas 29. dorocznego spotkania Society of Environmental Toxicology and Chemistry w Helsinkach w maju 2019 roku.
Ile PFAS jest w żywności?
FDA badała farmę mleczarską w pobliżu amerykańskiej bazy sił powietrznych, w której stosowano pianki gaśnicze zawierające PFAS. Naukowcy przeanalizowali 13 próbek z gospodarstwa mlecznego, w tym: wodę, paszę dla zwierząt i 5 próbek mleka. Wszystkie 13 próbek miało wykrywalne poziomy PFAS, które miały podobną strukturę chemiczną, jak piany gaśnicze.
FDA stwierdziła, że próbki zostały „uznane za problem dla zdrowia ludzkiego, a mleko z gospodarstwa zostało wycofane”. FDA zauważyła, że nawet po tym, jak krowy nie były narażone na wodę lub paszę skażoną PFAS, nagromadzone związki chemiczne mogą pozostać w ich organizmie. Zaledwie 30 dni spożywania skażonej żywności i wody wymagałoby 1,5 roku, aby z organizmu krowy zniknęły te szkodliwe związki.
FDA przeanalizowała również próbki z gospodarstw w pobliżu zakładu produkcyjnego PFAS. Produkty sprzedawano na lokalnych targowiskach. Według FDA wiadomo, że studnie wodne z tego obszaru są zanieczyszczone PFAS znanym jako GenX. Z 20 przetestowanych próbek, 16 było warzywami liściastymi, takimi jak sałata, kapusta, kapusta włoska i kapusta włoska. Wśród 15 wykazało wykrywalny poziom PFAS. Według FDA „próbki zostały określone jako mało prawdopodobne, aby stanowiły zagrożenie dla zdrowia ludzkiego”.
Agencja przetestowała również 91 próbek żywności zebranej w ramach badania Total Diet Study FDA 2017. Badanie jest ciągłym programem FDA, który monitoruje około 800 zanieczyszczeń i składników odżywczych, które są w przeciętnej amerykańskiej diecie. W ramach tego programu Centrum Bezpieczeństwa Żywności i Żywienia FDA kupuje, przygotowuje i analizuje około 280 różnych produktów spożywczych i napojów z całego kraju cztery razy w ciągu roku. Według strony internetowej 10 z 91 przetestowanych produktów spożywczych miało wykrywalne poziomy PFAS, ale w stopniu, który nie został uznany za zagrażające zdrowiu ludzkiemu.
PFAS również w owocach morza
🔎 Badanie wśród mieszkańców New Hampshire wskazało na potencjalne narażenie na substancje per- i polifluoroalkilowe (PFAS) [5]. Około 95% dorosłych respondentów zjada owoce morza, co może stanowić ryzyko zdrowotne związane z występowaniem PFAS w najczęściej spożywanych gatunkach takich jak krewetki czy homary, zwłaszcza dla osób o wysokim poziomie konsumpcji.
PFAS w słomkach papierowych
🔎 Interesujące i niepokojące badanie przeprowadzono w Belgii w 2023 roku [3]. W badaniu oceniono zawartość PFAS w 39 markach słomek do picia dostępnych na belgijskim rynku, wykonanych z pięciu materiałów (m.in. papier, bambus, szkło, stal nierdzewna i plastik). Stwierdzono obecność PFAS w prawie wszystkich rodzajach słomek z wyjątkiem tych wykonanych ze stali nierdzewnej. PFAS były częściej wykrywane w materiałach roślinnych, takich jak papier i bambus. Obecność PFAS w słomkach roślinnych wskazuje, że niekoniecznie są one biodegradowalne i mogą przyczyniać się do ekspozycji ludzi i środowiska na PFAS. Zidentyfikowane ilości nie były duże i ciężko ocenić jednoznacznie związane z tym ryzyko.
Wpływ PFAS na zdrowie
Choroby nowotworowe
🔎 Badanie przeprowadzone w ramach BioMe population z Icahn School of Medicine at Mount Sinai w Nowym Jorku [4] wykazało, że ekspozycja na substancje PFAS zwiększa ryzyko zachorowania na raka tarczycy o 56% przy podwojeniu intensywności n-PFOS w osoczu. Wyniki potwierdziły się również dla pacjentów z rakiem brodawkowatym tarczycy, co wskazuje na globalne znaczenie PFAS jako potencjalnego czynnika ryzyka rozwoju raka tarczycy.
PFAS a ciąża
🔎 Wyższy poziom PFAS we krwi ciężarnych był związany z mniejszą masą łożyska i pogorszeniem jego funkcji. Zmiany obejmowały m.in. gorsze ukrwienie i oznaki szybszego starzenia się tkanek. Wyniki te sugerują wpływ PFAS na przepływ składników odżywczych między matką a płodem [6].
Podsumowanie
PFOS i PFOA są dwoma najczęściej badanymi substancjami chemicznym i zostały uznane przez United States Environmental Protection Agency (Agencja Ochrony Środowiska) za zanieczyszczenia o rosnącym znaczeniu. PFOS został dobrowolnie wycofany z produkcji w Stanach Zjednoczonych przez 3M, jego głównego producenta, począwszy od 2000 r. W 2006 r. PFOA również zaczęto wycofywać. PFOA i PFOS nie są już produkowane ani importowane do USA, ale m.in. GenX, pozostają w obiegu.
FDA zobowiązała się do lepszego rozumienia roli PFAS w żywności. Strona odnotowuje, że w tym roku powołała wewnętrzną grupę roboczą do oceny tego problemu i współpracuje z partnerami w celu ustanowienia większej liczby lokalnych laboratoriów badawczych.
Bibliografia:
- https://edition.cnn.com/2019/06/03/health/pfas-food-supply-fda/index.html
- https://www.fda.gov/food/chemicals/and-polyfluoroalkyl-substances-pfas
- Boisacq, P., De Keuster, M., Prinsen, E., Jeong, Y., Bervoets, L., Eens, M., … & Groffen, T. (2023). Assessment of poly-and perfluoroalkyl substances (PFAS) in commercially available drinking straws using targeted and suspect screening approaches. Food Additives & Contaminants: Part A, 1-12.
- van Gerwen, M., Colicino, E., Guan, H., Dolios, G., Nadkarni, G. N., Vermeulen, R. C., … & Petrick, L. M. (2023). Per-and polyfluoroalkyl substances (PFAS) exposure and thyroid cancer risk. EBioMedicine, 97.
- Crawford, K. A., Gallagher, L. G., Giffard, N. G., Gardiner, C. L., Keirns, T., Fernando, S., … & Romano, M. E. (2024). Patterns of Seafood Consumption Among New Hampshire Residents Suggest Potential Exposure to Per-and Polyfluoroalkyl Substances. Exposure and Health, 1-17.
- Khan S, Ouidir M, Lemaitre N, Jovanovic N, Bayat S, Lyon-Caen S, Hoffmann P, Desseux M, Thomsen C, Couturier-Tarrade A, Småstuen Haug L, Valmary-Degano S, Siroux V, Slama R, Alfaidy N, Philippat C. PFAS exposure during pregnancy: Implications for placental health and functioning. Environ Int. 2025 Mar;197:109308. doi: 10.1016/j.envint.2025.109308. Epub 2025 Jan 30. PMID: 39986002.
- Data pierwotnej publikacji: 19.06.2019
- Data ostatniej aktualizacji o wyniki badań: 31.03.2025
