Pierzga i pyłek kwiatowy. Naturalne produkty dla zdrowia

Obecnie na rynku mamy wiele specyfików i suplementów diety, które potencjalnie mają korzystnie wpływać na nasze zdrowie. Wymyślne nazwy produktów, egzotyczne składy i niebagatelna cena. Wiele osób z nadzieją na poprawę zdrowia sięga po takie wytwory przemysłu farmaceutycznego, bo przecież są drogie i popularne, czyli: na pewno dobre. O ile rzeczywiście wiele z nich może pomóc, o tyle często człowiek zapomina o tym, co najprostsze i naturalne, a przy tym bardzo skuteczne. Pyłek kwiatowy i pierzga, bo o nich dzisiaj mowa, to naturalne produkty pszczele, produkowane przez pszczoły. Niesłusznie trochę zapomniane, są bogatym źródłem cennych składników odżywczych. Stanowią zdrową alternatywę wielu produktów oraz mają szereg właściwości prozdrowotnych. Poniżej przeczytasz czym są, jak powstają, jakie mają właściwości lecznicze, a także jak je prawidłowo wybrać oraz kiedy stosować. Dowiesz się także czy mogą być szkodliwe dla Ciebie i środowiska, a jeśli tak to kiedy z nich zrezygnować. Uzyskasz także przydatne wskazówki, w jakich sytuacjach warto wykorzystać te cuda natury. 

Pyłek kwiatowy i pierzga – krótka charakterystyka

Czym są i jak powstają?

Pyłek kwiatowy (inaczej pszczeli) to męskie komórki rozrodcze produkowane przez kwiaty, dzięki którym jest możliwe wydawanie owoców, nasion itd. Jest on również, poza miodem, podstawowym pokarmem dla pszczół [1]. Pyłek pszczeli to niewielkie, uformowane kulki, które są przynoszone do ula w specjalnych koszyczkach na tylnych nogach pszczół (obnóżach). Pszczoły zbieraczki, latając od kwiatka do kwiatka zbierają pyłek, mieszają go z odrobiną miodu i śliny, i przyklejają w formie takich okrągłych grudek pyłkowych do obnóży. Następnie wracają do ula, składają obnóża pyłkowe w komórkach plastrów i przekazują pałeczkę pszczołom ulowym, które są odpowiedzialne m.in. za dalsze przetwarzanie pyłku. Jedna rodzina pszczela może w ciągu roku pozyskać nawet 40 kg pyłku 

Pierzga pszczela (inaczej chlebek pszczeli) stanowi jedno ze źródeł pokarmu dla pszczół. Przyniesiony do ula pyłek pszczeli jest składany w komórkach plastra. Następnie złożony pyłek jest ubijany przez pszczoły, które uzupełniają komórkę miodem i śliną, i zamykają przy pomocy wosku. [2] Panująca w ulu wysoka temperatura i wilgoć, a także obecne tam mikroorganizmy przyczyniają się do biochemicznych przemian pyłku. Zachodzi fermentacja mlekowa zgromadzonego pyłku, w wyniku której, po około 7 dniach, powstaje pierzga. W skrócie można powiedzieć, że pierzga pszczela to nasz odpowiednik kiszonek. 

Zastosowanie

Ze względu na szereg właściwości odżywczych (o których dokładniej napiszę w dalszej części artykułu) zarówno pyłek kwiatowy jak i pierzga korzystnie wpływają na zdrowie człowieka. Działają m.in. przeciwbakteryjnie i antywirusowo, wzmacniają odporność, obniżają ciśnienie krwi i poziom cholesterolu. Są pomocne w walce ze zmęczeniem i brakiem koncentracji. Ze względu na właściwości antyoksydacyjne chronią przez stresem oksydacyjnym i stanami zapalnymi. Dokładne mechanizmy ich pozytywnego działania omówię później, jednak już na wstępie chciałam zasygnalizować jak wiele zalet mają te dwa produkty. Co ciekawe, oprócz aspektu medycznego, pyłek i pierzga mają swoje zastosowanie również w kosmetologii. Kwas mlekowy znajdujący się w pierzdze reguluje odnowę komórkową skóry, dlatego często jest składnikiem preparatów kosmetycznych. Ponadto ułatwia utrzymanie właściwego nawodnienia skóry, wspomaga produkcję kolagenu, wzmacnia i poprawia jej elstyczność. [3]. Produkty te również można wykorzystać w swojej kuchni – jako dodatek do słodkich dań np. owsianki, muesli czy składnik koktajlu. 

W jakie formie są dostępne i gdzie je kupić?

Jeśli chodzi o pyłek kwiatowy to jest on dostępny w postaci sproszkowanej lub małych granulek, w opakowaniach o różnej gramaturze między 100-1000g. Cena wynosi ok. 10zł/100g. Podobnie ma się sytuacja w przypadku pierzgi, gdyż przeważnie dostaniemy ją w formie małych grudek, które przed spożyciem warto zmielić. Niestety cena jest o wiele wyższa niż pyłku, bo w granicach 25-40zł/100g. 

Oba produkty dostępne są w sklepach ze zdrową żywnością, aptekach, na bazarkach i targowiskach, a także bezpośrednio u pszczelarza. 

Wartość odżywcza pyłku kwiatowego i pierzgi

Jak już wspomniałam wcześniej, oba produkty mają szereg składników odżywczych, korzystnie wpływających na organizm. Jednak ze względu na różnice w cenie i sposobie ich powstawania, zawartość posczególnych makro- i mikroskładników jest inna. 

W przypadku pyłku kwiatowego zawartość białak wynosi średnio 23% (w tym aminokwasy: arginina, fenyloalanina, leucyna, lizyna, alanina, histydyna, glicyna) [4], węglowodanów ok. 31% (w tym 25,7% stanowią  cukry proste glukoza i fruktoza) [5]  i 5% tłuszczu ( w tym głównie NNKT) [6]  Stanowi bogate źródło witamin A, E, C, D, a także z grupy B. W pyłku kwiatowym znajdziemy także dużo składników mineralnych takich jak: fosfor, potas, wapń, magnez, sód, mangan, cynk, żelazo i miedź. [7]  Ponadto pyłek kwiatowy jest źródłem polifenoli i flawonoidów (m.in. kwas chlorogenowy, kwercetyna i kempferol) [8,9] Dodatkowo pyłek kasztana, wierzby i jabłoni zawiera dosyć duże ilości biotyny, a pyłek kukurydzy pewną ilość inozytolu. 

Jeśli chodzi o pierzgę i jej właściwości to przewyższają one lecznicze działanie pyłku ze względu na bogatszy skład, łatwiejszą przyswajalność i proces konserwacji. W pierzdze na skutek działania enzymów i fermentacji wzrasta poziom cukrów prostych, aminokwasów, nienasyconych kwasów tłuszczowych, kwasu mlekowego, witamin. Pierzga zawiera w sobie wiele witamin (C, A, PP, K, E, H, D i z grupy B), a także mikro- i makroelementów, takich jak: magnez, żelazo, miedź, cynk, potas, fosfor, czy sód. W porównaniu z pyłkiem ma mniej białek (jednak białko jest bardziej aktywnie biologicznie i łatwiej przyswajalne) i tłuszczów, ale przez proces fermetacji, wyższą ilość cukrów prostych. Podobnie jak pyłek, bogata jest w polifenole oraz beta-karoten.

Tabela 1. Porównanie zawartości poszczególnych składników w 100g pyłku pszczelego i pierzgi (w %)

Produkt	Wartość energetyczna [kcal]	Białko [%]	Węglowodany [%]	Tłuszcz [%]	Biopierwiastki  [%]	Kwas mlekowy  [%]
Pyłek pszczeli	262	24.06	18.5	3.33	2.55	0.56
Pierzga	340	20.3	34.8	1.53	2.7	3.2

Opracowanie własne na podstawie: https://www.researchgate.net/publication/256667036_Zagospodarowanie_i_marketing_obnozy_pylkowych_Trapped_pollen_management_and_marketing 

Produkcja w Polsce i na świecie

Proces pozyskiwania pyłku

Najczęściej pszczelarze zbierają pyłek kwiatowy w postaci obnóży pyłkowych. Wykorzystują do tego tzw. poławiacze – urządzenia, które służą strącaniu grudek pyłku z pszczelich nóżek. Pszczoła, wchodząc do ula, musi przedostać się przez niewielki otwór. Obnóża, zgubione w wyniku tej przeprawy, spadają przez siatkę do szuflady, skąd można je zabrać. 

Decydując się na zainstalowanie poławiacza, należy pamiętać, że im mniejsze otwory w płytkach, tym lepsza wydajność w pozyskiwaniu pyłku, ale zarazem większe ryzyko zranienia pszczół. Ponadto dążenie do odbioru jak największej ilości pyłku może doprowadzić do niedoborów pierzgi w plastrach, a w konsekwencji osłabienia rodziny pszczół. Bardzo istotne jest dobranie odpowiedniego poławiacza, który zapewnia dobrą wentylację ula, gdyż nieprawidłowy obieg powietrza w ulu może przyczynić się do jego przegrzania , co stwarza bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia i życia pszczół. 

Rodzaj poławiacza zależy od jego budowy. Jednak zasadniczo każde z urządzeń składa się z:

– urządzenia strącającego obnóża pyłkowe
– siatki oddzielającej pszczoły od pyłku
– zbiornika, w którym zbierają się obnóża

Na dzień dzisiejszy stosuje się 3 popularne rodzaje – wylotowy, dennicowy i powałkowy. 

Źródło: https://lyson.com.pl/artykuly-pszczelarskie/2019/04/10/pylek-pszczeli-w-zyciu-pszczol-i-pszczelarza/ 

Ocenia się, że za pomocą poławiacza można odebrać 15-20% pyłku wnoszonego do ula przez zbieraczki. Silna rodzina w ciągu tygodnia dostarcza do ula ok. 1 kg pyłku, a przy wyjątkowo obfitych pożytkach odnotowywano nawet przyrost jego zapasów o 0,5 kg w ciągu 1 dnia. Poławianie pyłku należy przerwać pod koniec czerwca, by pszczoły zebrały odpowiednią ilość pierzgi na zimę [10]

Proces pozyskiwania pierzgi

Zima to idealny czas na intensywne pozyskiwanie pierzgi, gdyż wtedy woskowy plaster staje się kruchy i łatwo można z niego ją wyłamywać. Poza tym pierzga na mrozie nie będzie lepić się do wosku i łatwiej będzie można ją przesiać. Takie warunki pogodowe niezwykle ułatwiają zadanie, które w cieple byłoby niezmiernie trudne. Najpierw plastry z pierzgą młóci się, by połamać je na mniejsze kawałki. Następnie trafiają na sito, gdzie są przesiewane. Rozkruszony woskowy plaster zostaje oddzielony – spadnie do pojemnika na woskowe odpady, a na sicie pozostanie drobna pierzga oraz większe kawałki, które ponownie się rozdrabnia, aż do uzyskania pojedynczych kawałków. Pierzgę przebiera się jeszcze ręcznie, oddziela fragmenty wosku, czy nawet pojedyncze komórki z miodem (skrystalizowanym). [11]. 

Jest też inny, bardziej czasochłonny proces. Jako narzędzia możemy używać odsklepiacza widelcowego z odpowiednio wygiętymi kolcami w odległości 15 mm od końca lub zwykłego widelca. Górne części komórek plastra ścina się ostrym nożem do powierzchni pierzgi, którą zdrapujemy aż do węzy, pociągając widelcem z góry na dół. Następnie powtarzamy ten zabieg po odwróceniu plastra na drugą stronę. Uzyskaną pierzgę wraz z pokruszonymi resztkami komórek plastra zwilża się płynnym miodem. Na 1 kg pierzgi dajemy 25 – 30 dag płynnego miodu i mielimy w maszynce do mięsa. Uzyskaną mieszaninę ponownie rozrzedzamy miodem tak by zawierała 20 – 25 % pierzgi. Potem dokładnie ją rozcieramy aż do uzyskania jednolitej, półpłynnej masy i wlewamy do dość wysokiego naczynia w celu sklarowania. Po około 2 tygodniach wszystkie lekkie części (resztki komórek plastra) wypływają na powierzchnię. Zbieramy je i dajemy pszczołom do osuszenia. Po dokładnym wybraniu resztek pierzgi i miodu pozostałość daje się do topiarki słonecznej. Mieszanina (pierzga + miód) jest rozlewana do 0,5l słoików i po hermetycznym zamknięciu przechowywana w chłodnym miejscu. Z jednego plastra można pozyskać ponad 1,5 kg pierzgi.[12]

Popularność wśród konsumentów

Profesor Artur Stajko ze Śląskiego Uniwersytetu Medycznego, prezes i współzałożyciel Polskiej Fundacji Apiterapii, która prowadzi badania w zakresie leczenia produktami pszczelimi i propaguje jego zalety, podkreśla, że rola produktów pszczelich w medycynie klinicznej systematycznie rośnie [13].

Ich rola nie ogranicza się do domowego stosowania. Uzyskane z takich produktów i standaryzowane ekstrakty mogą być podstawową substancją czynną wielu postaci leków. Stosowane w medycynie klinicznej leki oparte na produktach pszczelich nazywa się apiterapeutykami. Są one wykorzystywane m.in. w dermatologii, pediatrii, ginekologii, laryngologii, chirurgii, kardiochirurgii oraz ortopedii. Jak widać ich popularność i zakres stosowania są bardzo duże i wykorzystywane przez społeczeństwo zarówno do użytku domowego na wzmocnienie odporności czy jako środek antybakteryjny (miód, propolis, obnóża pszczele, wosk, zasklep miodowy i czerwiowy, mleczko pszczele), ale i w medycynie, jako baza naturalnych leków. 

Pyłek kwiatowy

Rodzaje pyłku

W zasadzie nie ma konkretnych odmian pyłku pszczelego, inaczej kwiatowego. Jednak to, co wyróżnia pyłki między sobą to ich kolor, który zależy od zawartych w roślinie barwników: karotenoidów, flawonoidów, antocyjanów i chlorofilu. Pyłek kwiatowy najczęściej zabarwiony jest na kolor żółty i różne pokrewne odcienie tej barwy. Możemy się także spotkać z pyłkiem białym, szarym i czarnym. Co ciekawe, barwa pyłku pszczelego zależy nie tylko od rośliny, ale także od sposobu, w jaki pszczoły pozyskały pyłek kwiatowy – ten z samoistnie otwartych już pylników będzie różnił się kolorem od tego, który zbieraczki zdobyły, otwierając żuwaczkami niedojrzałe jeszcze komory pyłkowe. Przykłady zabarwienia pyłku pszczelego: [14] 

• malina – pyłek szarawobiały 
• słonecznik – jasnożółty
• jarzębina – zielonkawo- lub oliwkowoszary
• brzoskwinia zwyczajna – czerwony
• mak uprawny – ciemnoszary lub czarny
• grusza – jasnozielony lub pomarańczowy
• kolendra – filotetowoczerowny
• jabłoń – żółtawoszary, białoszary, zielonawoszary, oliwkowożółtawy
• śliwa domowa – ceglastobrunatny. 

Właściwości i działanie lecznicze

Pyłek kwiatowy ma bardzo wiele udokumentowanych korzyści dla zdrowia człowieka. W zasadzie wpływa pośrednio lub bezpośrednio na każdy układ i narząd w organizmie. 

Tabela 2. Wpływ pyłku pszczelego na organizm człowieka.

Układ odpornościowy	W kontekście odporności, działa antybakteryjnie, przeciwwirusowo i detoksykacyjnie, inaktywuje reakcje immunologiczne.  Podnosi odporność organizmu – aktywność pyłku jest porównywalna do popularnych leków przeciwzapalnych (NLPZ) [15]
Układ pokarmowy	Obniża poziom cholesterolu całkowitego i triacyloglieceroli we krwi. [16]  Wspiera leczenie chorób cywilizacyjnych m.in. cukrzycę typu II czy dnę moczanową.  Łagodzi stany zapalne jamy ustnej i przełyku, dolegliwości trawienne, wspomaga leczenie choroby żołądka i jelit, choroby pęcherzyka żółciowego i  trzustki.  Dba o prawidłową pracę wątroby – dzięki zawartości polifenoli i flawonoidów wspiera procesy detoksykacyjne [17]  Wpływa korzystne na pracę nerek, niwelując stany zapalne.
Układ krwionośny	Usprawnia pracę serca  Zapobiega nadciśnieniu, miażdzycy [18], a także poprawia wyniki badań po zawale serca
Układ nerwowy	Obniża stres i stany napięć nerwowych i zapobiega depresjii [19]
Układ moczowy	Chroni przez przerostem i stanem zapalnym gruczolu krokowego [20]
Układ oddechowy	Pomocny przy astmie czy alegiach – wspomaga ich leczenie [21]  Łagodzi przykre dolegliwości np. katar sienny
Skóra	Poprawia wygląd skóry, włosów i paznokci – wzmacnia je i zapobiega ich niszczeniu Potencjalnie może również zmniejszać trądzik

Opracowanie własne przez autorkę

Pyłek pszczeli jest stosowany do produkcji balsamów, maseczek, odżywek, toników, kremów czy szamponów, zazwyczaj pod postacią ekstraktu. Kosmetyki z tym składnikiem działają odnawiająco, tonizują skórę, wygładzają zmarszczki, nawilżają skórę i włosy oraz likwidują rozszerzone naczynia krwionośne.

Na co zwrócić uwagę przy prawidłowym wyborze pyłku kwiatowego?

Stale rosnąca popularność pyłku pszczelego przekłada się na coraz większą jego dostępność. Pyłek pszczeli oferują nie tylko specjalistyczne sklepy z miodami, ale także sklepy ze zdrową żywnością lub innymi produktami spożywczymi. Pyłek pszczeli znajdziemy także na różnego rodzaju bazarach i targowiskach. Jednak nigdy nie należy go  kupować z niepewnego źródła. Nieprawidłowo przygotowany i przechowywany pyłek pszczeli może być nie tylko pozbawiony swoich cennych właściwości, ale wręcz szkodliwy dla zdrowia.

Gdy kupujesz pyłek, zwróć uwagę, by miał on postać maleńkich kolorowych kuleczek. Jeśli w słoiczku jest pył, może to świadczyć o zagnieżdżeniu się w nim szkodników. Ponadto świeżo otwarty słoik z pyłkiem ładnie pachnie. Jeśli po otwarciu czujesz zapach pleśni, pyłek nie nadaje się do spożycia, ponieważ był nieprawidłowo przechowywany i może być toksyczny. 

Dla kogo jest polecany, a dla kogo niewskazany?

W zasadzie pyłek w celach profilaktycznych, polecany jest każdej, zdrowej osobie, która nie boryka się z poważniejszymi schorzeniami. Jak każdy preparat, który może pomóc, pyłek pszczeli – w pewnych  przypadkach – może także zaszkodzić. Główne przeciwskazanie do suplementacji pyłkiem pszczelim to alergia na produkty pszczele oraz alergie na pyłki kwiatów, roślin i drzew. Inne przeciwwskazania to ciężkie uszkodzenie nerek, skłonność do zaburzeń jelitowo-żołądkowych, nowotwory gruczołu krokowego. Osobom cierpiącym na pyłkowicę, atopową astmę oskrzelową oraz nadwrażliwym na niektóre składniki zawarte w pyłku kwiatowym, zaleca się ostrożność podczas jego stosowania i zasięgnięcie opini specjalisty. W razie wystąpienia takich objawów jak: duszności, wzdęcie warg, wymioty czy biegunka, natychmiast zaprzestańmy spożywania i skonsultujmy się z lekarzem. 

W jakiej ilości oraz formie należy go spożywać?

Dawka teraupetyczna wynosi między 20-40g/dzień – 3-5 łyżek stołowych dla dorosłych. Pyłek pszczeli, w odpowiednio zredukowanych porcjach (1-2 łyżki stosłowe) jest odpowiedni także dla dzieci. Zaleca się spożywanie pyłku 3 razy dziennie, ok. 30 min przed posiłkiem [22]  Pyłek można stosować w małych dawkach przez cały rok, jednak szczególnie warto włączyć go do codzienniej rutyny w okresie jesienno-zimowym i w czasie przesilenia wiosennego.

Pyłek należy przechowywać w szczelnie zamkniętym woreczku, słoiku lub pojemniku, bez dostępu do światła (działanie światła może spowodować utratę składników biologicznie czynnych), gdzie zachowuje świeżość aż do 12 miesięcy. Pyłek pszczeli po wysuszeniu zyskuje twardą otoczkę. Żeby nasz organizm mógł go dobrze przyswoić, należy go zatem zmiękczyć. Dobrym sposobem jest zmielenie pyłku, np. w młynku do kawy. Warto również go zalać lekko podgrzaną wodą/mlekiem (w proporcjach 1/2 lub 1/3). Zalany pyłek pozostawiamy na kilka godzin, aż delikatnie napęcznieje i stworzy w szklance barwną zawiesinę. [23]

Pierzga – chlebek pszczeli

Właściwości i zastosowanie

Pierzga, podobnie jak pyłek kwiatowy, ma szereg właściwości zdrowotnych. Co prawda posiada również podobny skład i działanie jak pyłek, jednak nie identyczne, ze względu na zawarte w niej enzymy oraz brak otoczki pyłkowej, utrudniającej wchłanianie substancji odżywczych.

Tabela 3. Wpływ pierzgi pszczelej na organizm człowieka.

Układ pokarmowy	Pomaga w problemach żołądkowo-jelitowych np. przy biegunkach czy zaparciach oraz wspomaga pracę wątroby Reguluje poziom cholesterolu we krwi oraz ogranicza całkowitą ilość lipidów, co sprawia, że ma działanie przeciwmiażdżycowe [28]
Układ odpornościowy	Wzmacnia system odpornościowy organizmu, a także wspomaga leczenie farmaceutykami. Działa antybakteryjnie i przeciwirusowo Dzięki zawartości antyoksydantów, hamuje namnażanie się wolnych rodników. [29]
Układ nerwowy	Wzmacnia system nerwowy, poprawia nastrój i samopoczucie, dlatego znajduje zastosowanie w leczeniu depresji oraz wzmacnia kreatywne myślenie Wspomaga koncentrację i pamięć. Można stosować ją w okresie zwiększonego wysiłku umysłowego. [30] Jest wykorzystywana również w apiterapii
Układ krwionośny	Wpływa zbawiennie na serce, wspomaga jego pracę i poprawia krążenie krwi [31]
Skóra	Poprawia stan skóry, zapobiega jej wysuszaniu. Pomocna przy leczeniu łuszczycy

Opracowanie własne przez autorkę

Dodatkowo pierzga wykazuje działanie przeciwstarzeniowe i przeciwanemiczne, m.in. dzięki zawartym antyoksydantom, a także regeneruje wszystkie komórki organizmu. 

W kosmetyce, pierzga korzystnie wpływa na regenerację i elastyczność skóry dzięki bogactwu składników aktywnych. Ponadto eliminuje zmarszczki i rozstępy. Ekstrakt z pierzgi stanowi składnik biologicznie aktywny w kremach i balsamach.Wykorzystywana jest również w szamponach do włosów jako środek przeciwłupieżowy i przeciw wypadaniu włosów [32]. 

Na co zwrócić uwagę przy wyborze pierzgi, aby kupić jak najlepszą?

Kolor – ziarna jakie wchodzą w skład pierzgi powinny być w różnych kolorach, ale zawsze ciemne. Jasna i jednolita barwa nasion świadczy o tym, że produkt znajdował się w zbyt wysokiej temperaturze powyżej 40 stopni Celsjusza i stracił swoje właściwości ( niszczone są enzymy i witamina C) i jest bezwartościowy [33]. Dobra pierzga odznacza się wysoką ceną,  dlatego pamiętajmy, że nie warto oszczędzać na swoim zdrowiu i produkty pszczele kupować w sprawdzonych miejscach np. w zaufanych sklepach zielarskich czy bezpośrednio od pszczelarza. 

Kto powinien ją stosować, a dla kogo może być szkodliwa?

Ze względu na swoje korzystne właściwości pierzga polecana jest wszystkim osobom, chcącym poprawić swoje zdrowie i wspomóc pracę organizmu. Poprawia sprawność fizyczną, więc szczególnie jest polecana sportowcom i wszystkim osobom aktywnym fizycznie. Wpływa także na szybką regenerację organizmu po ciężkim treningu. Poprawia też koncentrację i ma działanie antydepresyjne.

Niestety tak jak w przypadku pyłku pszczelego, pierzga nie powinna być stosowana przez osoby uczulone na produkty pszczele. Może ona wówczas wywoływać reakcje alergiczne.  Gdy w trakcie korzystania z niej pojawią się niepożądane dolegliwości, np. biegunka, ból brzucha, należy skonsultować się z lekarzem.  Warto wiedzieć także o tym, że pierzga jest wyrobem, którego co prawda nie można przedawkować, ale spożywanie go w nadmiarze może przyczyniać się do przybierania na masie ciała, ponieważ jednym z jego głównych składników jest bogaty w cukry miód i ma dosyć wysoki indeks glikemiczny.

W jakiej ilości spożywać pierzgę, aby odczuć korzystne działanie?

Dzienna zalecana porcja pierzgi dla osoby dorosłej to 30-40g dziennie (3-4 łyżki)  natomiast dla dzieci 10-20g (1-2 łyżki). 

Grudki pierzgi można żuć samodzielnie. Warto potraktować je jako zdrową posypkę i powoli rozgryzać, a następnie połykać. Opcjonalnie pierzgę można rozpuścić w wodzie, zalewając porcję kuleczek letnią wodą i pozostawiając do rozpuszczenia. Pierzgę można również wymieszać z miodem i spożywać jako słodką przekąskę  W formie bezpośredniej możemy spożywać ją dwa razy dziennie rano przed posiłkiem i wieczorem przed snem.

Potencjalne zagrożenia środowiskowe dla pszczół i ich wyrobów

Niestety rolnictwo, które tak często nie może się obejść bez działalności zapylającej pszczół, stanowi jednocześnie źródło zagrożeń dla wielu pożytecznych owadów zapylających. Intensyfikacja produkcji roślinnej wymaga stosowania środków chemicznych, chroniących plantacje przed chorobami, szkodnikami i chwastami. Niewłaściwie jednak przeprowadzone zabiegi ochronne powodują ciągle jeszcze poważne straty w pasiekach. Przeciwko szkodnikom, na kwitnące rośliny uprawne stosuje się dziś około 30 rodzajów insektycydów [24].

Z raportu z 2014r. pt. „Trudny los pszczół: analiza pozostałości pestycydów w pierzdze pszczelej i pyłku odłowionym od pszczoły miodnej (Apis mellifera) w 12 krajach europejskich”, wynika, że ponad 2/3 pyłku przynoszonego do ula przez pszczoły zbieraczki w Europie jest zanieczyszczone koktajlem pestycydów, składającym się w skrajnych przypadkach nawet z 17 różnych substancji [25]. Jednym z ubocznych skutków stosowania nawozów mineralnych — obok przypadków bezpośrednich zatruć owadów zapylających — jest wzrost zawartości azotanów i azotynów w produktach spożywczych, także w produktach pszczelich m.in. pyłku. Źródłem tych zanieczyszczeń, obok nawozów azotowych, są ścieki przemysłowe, elektrociepłownie i inne. Azotany i azotyny pobierane z pokarmem oddziaływują niekorzystnie na zdrowie człowieka i zwierząt. W wielu roślinach łatwo ulegają kumulacji. Azotyny są podstawą do tworzenia się nitrozoamin, należących do najsilniejszych substancji rakotwórczych [26]. 

Oprócz środków ochrony roślin, kolejnym zagrożeniem są spaliny samochodowe – sady i pasieki zlokalizowane blisko dróg są w o wiele większym stopniu narażone na zanieczyszczenia metalami ciężkimi. Z badań wynika, że miód pochodzący z lip przydrożnych zawierał blisko 100% więcej ołowiu niż dopuszcza norma. Również pyłek zawierał o 130% więcej ołowiu niż wynosi norma. W miarę oddalania się od dróg stwierdzano we wszystkich badanych produktach zmniejszenie się ilości ołowiu, kadmu i miedzi. [27].

Dlatego tak ważna jest prawidłowa lokalizacja – najlepiej z dala od dróg, fabryk, zakładów przemysłowych, a w otoczeniu zieleni i pastwisk. Niestety zagrożenia również czyhają na etapie pozyskiwania pyłku pszczelego. Pyłek jest dobrym podłożem do rozwoju grzybów i bakterii, ze względu na bogaty skład chemiczny i wysoką zawartość wody w świeżym produkcie. Zbyt długie jego przetrzymywanie w poławiaczach przyczynia się do rozwoju pleśni. Stwierdzenie nawet nieznacznych ilości grzybni w produkcie dyskwalifikuje go z obrotu handlowego. Dlatego kiedy podczas opróżniania szuflady stwierdza się zapleśnienie pyłku, należy go niestety wyrzucić. Pierzga jest produktem, który powstaje z pyłku pszczelego, więc każde zanieszczyszczenie, wszystkie toksyczne subtancje czy zła jakość pyłku, będą miały ogromny wpływ na jakość pierzgi. 

Czy to oznacza, że każdy pyłek i pierzga są skażone i nie należy ich kupować?

Oczywiście, że nie! Jednak w świetle tych informacji, chcąc kupić pyłek kwiatowy i pierzgę naprawdę warto zwrócić na pochodzenie produktu. Nie kupujmy pierwszego lepszego, tylko sprawdźmy jego źródło, a jeśli takowego nie ma lub mamy wątpliwości co do jakości – lepiej nie kupujmy. Warto trochę więcej zainwestoać i wybrać dobry produkt od zaufanego źródła np. bezpośrednio z pasieki niż z supermarketu. 

Przechowywanie pierzgi i pyłku pszczelego

Jak wyżej wspomniałam, pyłek i pierzgę należy przechowywać szczelnie zamknięte, w pojemnikach przeznaczonych do przechowywania żywności, w chłodnym (temp. ok. 5 stopni C)  i zacienionym miejscu np. spiżarnii. Należy je chronić przed słońcem oraz przegrzaniem. W takich warunkach okres przechowywania produktów wynosi aż 1 rok. Jeśli mamy do czynienia z pyłkiem i pierzgą przygotowaną sztucznie (najczęściej w preparatach odżywczych i leczniczych) zawsze należy stosować się do zaleceń, co do przechowywania podanych przez producenta.

Wykorzystanie w kuchni

Pyłek i pierzga to dwa naturalne cuda natury, które warto włączyć do codziennej diety. Szczególnie jeśli na co dzień nie spożywamy lub nie mamy dostępu do produktów fermentowanych, takich jak kapusta i ogórki kiszone, kefiry, maślanki itp. 

Pyłek pszczeli można dosypywać jako dodatek do owsianki, kaszy jaglanej, jogurtu, koktajlu, muesli, sałatki, twarogu z owocami itp. Żeby pyłek miał jeszcze lepszą przyswajalność warto po niego sięgać w formie mikronizowanej, czyli świeżo zmielonej, tuż przed spożyciem. Pyłek można również wypić jako poranną miksturę –  należy wieczorem rozpuścić go w wodzie z dodatkiem lub bez miodu i pozostawić na noc. Rano wypić zamiast kawy.

Co do pierzgi to wykorzystanie jest podobne. Przez swoją twardszą otoczkę, stanowi idealny chrupki dodatek do wielu dań. Z pierzgi można również przygotować leczniczą miksturę – wystarczy namoczyć ją przez ok. 10h w wodzie i wypić. Takie moczenie wielokrotnie zwiększa przyswajalność produktu 

Jak prawidłowo namaczać pyłek i pierzgę?

• 0,5-3 łyżeczek pyłku/pierzgi (lepiej mniej niż więcej)
• 3/4 szklanki zimnej, przegotowanej wody
• 1-12h spokoju, ale można wstrząsnąć (nie mieszać)

Podsumowanie

Niewątpliwie pyłek pszczeli i pierzga to produkty warte naszej uwagi, gdyż stanowią naturalne bogactwo wielu składników odżywczych, które korzystnie działają na zdrowie człowieka. Pyłek pszczeli pozyskiwany jest z różnych kwiatów i przenoszony przez pszczoły zbieraczki do ula. Następnie pszczoły ulowe go składają i ubijają w komórkach plastrów i za pomocą śliny, miodu oraz wosku zamykają komórkę. Pod wpływem odpowiednich warunków ula, zachodzi proces fermentacji i tak powstaje pierzga – inaczej pszczeli chlebek, gdyż to jest z podstawowych pokarmów pszczół. 

Pyłek kwiatowy i pierzga są świetnym źródłem białka, węglowodanów, tłuszczu (NNKT), błonnika,  wit. A,C,E, K, z gruby B, makro- i mikroelementów m.in. sodu, wapnia, potasu, magnezu, miedzi i cynku oraz beta-karotenu, polifenoli i flawonoidów. W kontekście organizmu człowieka, mają działa plejotropowe (wielostronne). Wpływają m.in. na poprawę odporności, skóry, włosów i paznokci, obniżają poziom cholesterolu i ciśnienie krwi, usprawniają pracę serca i procesy antyoksydacyjne, poprawiają pamięć i koncentrację, pomagają w łagodzeniu stanów zapalnych i stanów depresyjnych. Przez zawartość m.in. błonnika i wit. z grupy B,  wspierają również pracę wąroby, żoładka i poprawiają perystaltykę jelit.  

Swoje zastosowanie pyłek i pierzga mają również w kuchni – są świetnymi dodatkami nie tylko do sałatki, ale też do m.in. owsianek, muesli, koktajli, twarożku itp. Można je spożywać samodzielnie, jako mikstura lecznicza. Pomimo dość wysokiej ceny, warto chociaż raz na jakiś czas skorzystać z tych naturalnych multiwitamin, szczególnie w okresie jesienno-zimowym, gdyż nie tylko są świetnymi zamiennikami sztucznych leków i suplementów, ale i bardzo korzystnie wpływają na nasze zdrowie.

Literatura:

1. https://lyson.com.pl/artykuly-pszczelarskie/2019/04/10/pylek-pszczeli-w-zyciu-pszczol-i-pszczelarza/ 
2. https://pantabletka.pl/pylek-pszczeli-i-pierzga-dzialanie-odpornosc/
3. https://www.pszczoly.info/pierzga-pszczela-czym-powstaje-wlasciwosci-blog-pszczelarski/ 
4. Szczęsna T., Rybak-Chmielewska H. (1998): Some properties of honey bee-colected pollen. Pszczeln. Zesz. Nauk. 42, 79. 
5. Kędzia B., Hołderna-Kędzia E. (2005) Biological properties and therapeutic action of bee pollen. Postępy Fitoterapii. 3-4:103–108 
6. Szczęsna T., Rybak-Chmielewska H.(1998): Porównawcze badania składu obnóży pyłkowych z różnych krajów (Polski, Korei i Chin). XXXV Nauk. Konf. Pszczel. 76 
7. https://pantabletka.pl/pylek-pszczeli-i-pierzga-dzialanie-odpornosc/ 
8. Boudourova-Krasteva G, Bankova V, Sforcin JM, Nikolova N, Popov S.(1997) Phenolics from Brazilian propolis.Z Naturforsch52c: 676–679. 
9. Asafova N., Orlov B., Kozin R. (2001) Physiologically Active Bee Products. Nizhny Novgorod, Russia: Y. A. Nikolaev; edited by: Y. A. Nikolaev. 
10. https://www.rynek-rolny.pl/artykul/pylek-pszczeli-wlasciwosci-i-zastosowanie-pylku-kwiatowego.html?page=2 
11. https://pszczolyimy.pl/2019/01/pierzga-prosto-z-ula-czyli-zniwa-w-pasiece/ 
12. http://www.pszczoly.pl/2002/pylek.php 
13. https://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/artykuly/557165,produkty-pszczele-sa-popularne-takze-w-medycynie.html 
14. https://www.sloikmiodu.pl/pylek-pszczeli-kwiatowy/ 
15. Pascoal A., Rodrigues S., Teixeira A., Feás X., Estevinho L. M. (2014) Biological activities of commercial bee pollens: antimicrobial, antimutagenic, antioxidant and anti-inflammatory. Food and Chemical Toxicology. 63:233–239 
16. Manning R. (2001) Fatty acids in pollen: a review of their importance for honey bees. Bee World. 82(2):60–75 
17. Juźwiak S., Raińska T., Dutkiewicz T. (1992) Pollen extracts reduce the hepatotoxicity of paracetamol in mice. Phytotherapy Research. 6(3):141–145.
18. Polański M. (1998)  The usefulness of the hydrophilic fraction of bee pollen loads standardized in order to achieve a therapeutic effect cardioprotection. Proceedings of the 35th Scientific Beekeeping Conference in Pulawy
19. Ishikawa Y., Tokura T., Nakano N. (2008) Inhibitory effect of honeybee-collected pollen on mast cell degranulation in vivo and in vitro. Journal of Medicinal Food. 11(1):14–20 
20. Droździk M. (1993) Zastosowanie wyciągu z pyłku kwiatowego w leczeniu zapalenia i przerostu gruczołu krokowego. Herba Polonica.39:p. 223. 
21. Wójcicki J. (1989) The influence of pollen extracts on biochemical disturbances in rats exposed to prolonged ethyl alcohol intake. Herba Polonica. 35:p. 201 
22. Bogdanov S. (2014) Pollen: Production, Nutrition and Health: A Review. Bee Product Science; 
23. https://www.sloikmiodu.pl/pylek-pszczeli-kwiatowy/ 
24. Filipowicz A ., Piwoni A. (1991). Zagrożenia pszczół powodowarie chemiczną ochroną kwitnących upraw sadowniczych w latach 1988-1990. XXVIII Nauk. Konferencja Pszczelarska, 9-10 kwietnia 1991, Streszczenia referatów. Puławy 6-7 
25. https://naukawpolsce.pap.pl/aktualnosci/news%2C400131%2Cgreenpeace-pszczele-produkty-nie-sa-wolne-od-pestycydow.html 
26. E ich le r W. (1989). Trucizny w naszym pożywieniu. PZWL, Warszawa 192 
27. Jabłoński B., Koltowski Z., Marcinkowski J., Rybak-Chmielewska II, …, Warakomska Z. (1993).  Zawartość metali ciężkich w nektarze, miodzie i pyłku pochodzącym z roślin rosnących przy szlakach komunilcacyjnych XXX Nauk. Konf. Pszczelarska, Streszczenia referatów, Puławy 10- 11 
28. https://lyson.com.pl/artykuly-pszczelarskie/2020/01/02/pylek-mleczko-jad-pierzga-i-propolis-dary-natury-wytwarzane-przez-pszczoly/ 
29. Brand-Williams, W., Cuvelier, M. C., Berset, C. (1995). Use of a free-radical method to evaluate antioxidant activity. Lebensmittel Wissenschaft Technologie, vol. 28, p. 25-30
30. https://wcinaj-miod.pl/pierzga-pszczela/ 
31. Nagai, T., Nagashima, T., Myoda, T., & Inoue, R. (2004). Preparation and functional properties of extracts from bee bread. Food/nahrung, 48(3), 226–229.
32. https://biotechnologia.pl/farmacja/ekstrakt-z-pierzgi-pszczelej-czym-jest-i-do-czego-sluzy,16943 
33. http://mocpierzgi.pl/a/fwlm,badania-naukowe-dotyczace-pierzgi-pszczelej