Pietruszka na polskich stołach pojawiła się dopiero w XVI wieku. Obecnie stanowi jedną z podstawowych roślin przyprawowych powszechnie uprawianych w naszym kraju [1]. Korzeń pietruszki najbardziej znany jest jako składnik włoszczyzny. To na jej bazie przygotowuje się wywary do zup. Oprócz właściwości smakowych pietruszka ma również szerokie zastosowanie w lecznictwie. Wykorzystuje się zarówno jej liście, jak i korzeń, któremu w tym artykule przyjrzymy się odrobinę bliżej.
Odmiany i uprawa pietruszki
Wyróżniamy dwa rodzaje pietruszki – naciową i korzeniową. W przypadku odmiany naciowej jadalną częścią rośliny są liście, czyli natka pietruszki. Jej korzeń jest twardy i nie nadaje się do spożycia. Pietruszka korzeniowa charakteryzuje się jadalnym korzeniem oraz liśćmi.
Korzenie pietruszki na zewnątrz mają barwę białą lub żółtawą, a w środku są białe. Pod względem okresu zbioru roślinę dzieli się na odmiany wczesne, średnio późne oraz późne [1,2].
Pietruszka Cukrowa należy do odmian wczesnych. Wysiewa się ją w marcu lub kwietniu, a plony zbiera od czerwca do października. Jej stożkowy korzeń sięga długości ok. 14-17 cm i silnie zwęża się ku dołowi.
Nie powinna być długo przechowywana, a pozostawiona na zimę na polu zamarza. Przedstawicielem odmiany średnio późnej jest Lenka. Jej zbiór następuje jesienią. Korzenie osiągają nawet do 20 cm długości. Dobrze znosi niskie temperatury.
Pietruszkę Berlińską sieje się z przeznaczeniem na zbiór późną jesienią. Rozmiarami przypomina Lenkę. Jest jedną z najlepszych odmian do długotrwałego przechowywania. Zebrane plony pietruszki wymagają obeschnięcia na wolnym powietrzu. Następnie przenosi się je do chłodnego miejsca i odcina nać tuż ponad szyjką korzenia [2,3].
Wartości odżywcze
Korzeń pietruszki jest przede wszystkim dobrym źródłem witaminy C. Dostarcza również witaminy A i K oraz kwasu foliowego. Do substancji mineralnych obecnych w pietruszce należy potas. W 100 g produktu znajdziemy aż 562 mg tego makroskładnika. Wraz ze spożyciem korzenia pietruszki dostarczamy do organizmu także magnez, wapń, fosfor i żelazo. Warzywo jest również dobrym źródłem błonnika [4,5].
Właściwości prozdrowotne
Spożywanie korzenia pietruszki może pomóc przy zaburzeniach trawiennych. Pietruszka zmniejsza napięcie mięśni gładkich jelit oraz dróg moczowych. Dzięki temu neutralizuje wzdęcia oraz bóle brzucha. Poprzez działanie rozkurczowe łagodzi bóle menstruacyjne. Wykazuje również właściwości moczopędne, które wpływają na szybsze usuwanie toksyn z organizmu [6,7].
Badania na myszach wykazały, że soki zawarte w korzeniu pietruszki pobudzają wydzielanie glutationu w organizmie. Substancja ta jest cennym przeciwutleniaczem oraz detoksykantem [8].
Dzięki właściwościom antyoksydacyjnym i przeciwzapalnym spożycie pietruszki zaleca się osobom z dną moczanową oraz zapaleniem nerek lub pęcherza. Wysokie stężenie potasu w tym warzywie pomaga obniżyć ciśnienie krwi. Tym samym zmniejsza ryzyko nadciśnienia oraz udarów serca i innych chorób układu sercowo-naczyniowego [6,7]. Zawartość witaminy K oraz wapnia pozytywnie wpływa na kości i przeciwdziała dolegliwościom reumatycznym [9].
Działanie psychoaktywne
Olejek eteryczny pietruszki nadaje jej korzenny, słodkawy i lekko cierpki zapach. Zawiera on mirystycynę, która jest substancją psychoaktywną. Jej działanie jest podobne do marihuany.
Zażycie mirystycyny wprawia w stan odprężenia i poprawia nastrój. W większych dawkach może powodować halucynacje oraz synestezję. Zjawisko to polega na wzajemnym przenikaniu się wrażeń zmysłowych. Na przykład osoba słysząca jakiś dźwięk, widzi również jego kształt lub kolor [10,11].
W korzeniu pietruszki jest jej niewiele, dlatego osiągnięcie efektu narkotycznego jest niemożliwe. Natomiast większe stężenie mirystycyny obserwuje się w nasionach pietruszki. Z tego względu jest ona wpisana w Rosji na listę roślin zawierających substancje narkotyczne [12].
Składnikiem olejku eterycznego pietruszki jest także apiol. Apiol obecny w oleju z nasion pietruszki był dawniej stosowany do leczenia zaburzeń menstruacyjnych. Jego regularne podawanie wywoływało miesięczne krwawienia. Spożywanie go w dużych ilościach przez kobiety w ciąży jest niewskazane ze względu na możliwość poronienia [11].
Zastosowanie w kuchni
Korzeń pietruszki ma niezwykle charakterystyczny smak i aromat. Jego dodatek nada potrawom słodyczy oraz korzennego posmaku. Przed ugotowaniem nie trzeba obierać go ze skórki.
Skórka pietruszki ma ciekawy smak i jest bogatym źródłem błonnika pokarmowego. Warzywo należy dokładnie umyć i pozbyć się zanieczyszczeń znajdujących się na jego powierzchni.
Korzeń pietruszki razem z marchewką, selerem i porem wchodzą w skład tzw. włoszczyzny. Na jej bazie przygotowuje się wywar do zup. Poza wzbogacaniem smaku bulionów świetnie sprawdza się jako składnik surówek oraz koktajli lub soków.
Pietruszkę można spożywać na surowo lub smażyć na maśle i zapiekać. W formie surowej warto pokroić ją na mniejsze kawałki i podawać z dipem. Korzeń pietruszki dodaje się do twarożków, potrawek i gulaszy oraz warzywno-makaronowych zapiekanek. Doskonale sprawdzi się również do przygotowania smacznego purée.
Jako surowiec przemysłowy stosuje się go do produkcji suszu, mrożonek, soków i konserw oraz mieszanek wielowarzywnych. W kuchni zastosowanie znalazł również aromatyczny olej pietruszkowy używany do sosów i dressingów. Korzeń pietruszki może zastąpić w przepisie seler, marchew, pasternak lub rzepę. Wszystkie te warzywa po ugotowaniu mają podobną konsystencję oraz smak.
Przepis na zupę krem z pietruszki
Składniki:
- 4 duże korzenie pietruszki
- 1 mały seler
- 3 korzenie pasternaku
- natka pietruszki
- duża cebula
- 3 małe gruszki
- 100 ml jogurtu naturalnego
- 1 łyżka masła
- ok. 600 ml bulionu warzywnego
- sól, pieprz, gałka muszkatołowa
Sposób przygotowania:
- Obierz pietruszkę, seler, pasternak, cebulę oraz gruszki. Warzywa korzeniowe pokrój w grubą kostkę, a gruszki w paski.
- Na rozgrzanym maśle smaż pietruszkę, seler oraz pasternak przez ok. 15 minut. Następnie dodaj cebulę i gruszki. Całość podgrzewaj do momentu zeszklenia się cebuli.
- Warzywa przełóż do garnka i zalej bulionem. Gotuj do miękkości, a na końcu zmiksuj.
- Dodaj jogurt naturalny oraz przyprawy. Całość wymieszaj. Podawaj z posiekaną natką pietruszki.
Najczęstsze pytania
Pasternak kształtem i kolorem przypomina korzeń pietruszki. Jest jednak większy i bardziej zaokrąglony w górnej części. Jego duże, szerokie i ząbkowane na brzegach liście są twarde i niesmaczne. Dlatego w przeciwieństwie do pietruszki nie wykorzystuje się ich w celach konsumpcyjnych. Korzeń pasternaku ma łagodniejszy smak niż pietruszka. Jest słodki i lekko orzechowy. Więcej informacji w oddzielnym artykule.
Przeciętnej wielkości korzeń pietruszki to 40 kcal.
Dzięki zawartości potasu pietruszka obniża ciśnienie krwi. Tym samym chroni nasz organizm przed nadciśnieniem oraz innymi chorobami układu sercowo-naczyniowego.
Rozdrobniony korzeń pietruszki należy zalać wrzącą wodą. Wywar zaparzaj pod przykryciem przez 15 minut. Przed spożyciem przecedź płyn przez sitko.
Korzeń pietruszki jest dobrym źródłem błonnika pokarmowego oraz niskokalorycznym warzywem. Wprowadzenie go do diety może pomóc w procesie odchudzania. Wyciągi z korzenia pietruszki mają działanie oczyszczające i pobudzają trawienie.
Napar z korzenia pietruszki działa jako środek antyseptyczny oraz moczopędny. Zwiększa przepływ krwi przez nerki oraz nasila przesącz moczu w kłębuszkach nerkowych. Dzięki temu przyspiesza wydalanie toksyn z organizmu. Jest zalecany osobom z zapaleniem nerek czy dną moczanową.
Korzeń pietruszki zapobiega dolegliwościom ze strony układu pokarmowego oraz moczowego. Redukuje wzdęcia oraz bóle brzucha. Obniża również ciśnienie krwi oraz ryzyko wystąpienia chorób obejmujących układ ruchu.
Korzeń pietruszki należy gotować w garnku z wrzątkiem ok. 20 minut. Aby skrócić ten czas o połowę, możesz użyć szybkowaru.
Bibliografia:
- Flaczyk, E., Górecka, D., Korczak, J. (2011). Towaroznawstwo żywności pochodzenia roślinnego. Poznań: Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu.
- Borowiak, J. (2011). Pietruszka korzeniowa. Warszawa: Wydawnictwo Hortpress.
- Sarwa, A. (2005). Encyklopedia działkowca. Warszawa: Książka i Wiedza.
- U.S. Department of Agriculture (2020). Parsley, raw. Pobrano z https://fdc.nal.usda.gov/fdc-app.html#/food-details/1103365/nutrients
- Danmarks Tekniske Universitet (2019). Parsley root, raw. Pobrano z https://frida.fooddata.dk/food/976?lang=en
- Hill, A. (2019). 7 Surprising Health Benefits of Parsley Root. Pobrano z https://www.healthline.com/nutrition/parsley-root
- Staughton, J. (2020). 5 Proven Benefits Of Parsley Root. Pobrano z https://www.organicfacts.net/parsley-root.html
- Kolarovic, J., Popovic, M., Zlinská, J., Trivic, S., Vojnovic, M. (2010). Antioxidant activities of celery and parsley juices in rats treated with doxorubicin. Molecules, 15(9), 6193-6204.
- Booth, S.L., Broe, K.E., Gagnon, D.R., Tucker, K.L., Hannan, M.T., McLean, R.R., Dawson-Hughes, B., Wilson, P.W.F., Cupples, L.A., Kiel, D.P. (2003). Vitamin K intake and bone mineral density in women and men. The American Journal of Clinical Nutrition, 77( 2), 512–516.
- Rahman, N.A.A., Fazilah, A., Effarizah, M.E. (2015). Toxicity of nutmeg (Myristicin): A review. International Journal on Advanced Science, Engineering and Information Technology, 5(3), 212–215.
- Jędrzejko, M.Z. (2019). Narkotyki i nowe substancje psychoaktywne. Zjawisko, zagrożenia, profilaktyka. Warszawa: ASPRA-JR.
- Gazeta Pomorska (2017). U nas, do rosołu. W Rosji pietruszka jest uznana za narkotyk. Pobrano z https://pomorska.pl/u-nas-do-rosolu-w-rosji-pietruszka-jest-uznana-za-narkotyk/ar/12542280
