Kiedyś zioła traktowane były z dużym szacunkiem (posiadały moce magiczne – lecznicze) i stosowane powszechnie jako remedia na wiele schorzeń organizmu w medycynie ludowej. W dzisiejszych czasach poziom zainteresowania ziołolecznictwem oraz medycyną naturalną zdecydowanie wzrasta. Rośliny posiadające lecznicze właściwości, traktujemy jako alternatywę leków bądź też jako środki wspomagające terapię. Powszechne jest również stosowanie ziół w kosmetyce i pielęgnacji ciała.
Dzisiejszą bohaterką zielnika dietetycznego będzie znana i popularna w Polsce, ale często zapominana pokrzywa. Mam nadzieję, że uda mi się zachęcić do wypróbowania jej w codziennej diecie.
Trochę historii
Przez wieki popularność pokrzywy miała swoje „wzloty i upadki” – czasami ceniona za wszechstronne działanie, innym razem zapominana i traktowana jako składnik potraw dla uboższych. Tak naprawdę była popularna już od starożytności, pisał o niej m.in. Hipokrates czy Pliniusz Stary, kiedy to polecano ją w leczeniu gangreny, krwotoków, oparzeń, zatruć czy reumatyzmu. W medycynie ludowej zalecano biczowanie pokrzywami w zapobieganiu reumatyzmowi bądź jej wywar stosowano w problemach skórnych, astmie, kaszlu lub łupieżu.
Skład chemiczny pokrzywy
Surowcem zielarskim są: liście (folium), ziele (herba), korzeń (radix) oraz nasiona (semen), które różnią się nieco składem i działaniem. Liście pokrzywy, szczególnie świeże, zawierają najwięcej związków biologicznie czynnych, m.in.: beta-karoten, taniny, flawonoidy, garbniki, witaminę C, wapń, żelazo, potas, fosfor, selen, krzem, mangan, wit. K, wit. B2, kwas pantotenowy a także niektóre lotne kwasy organiczne. W korzeniach występują polisacharydy, sterole, lektyny, kwasy organiczne, lecytyna, woski i śluzy, ligniany, garbniki, ceramidy oraz sole mineralne. Ziele pokrzywy dostarcza także pewne ilości witamin, składników mineralnych, kwasów organicznych i tłuszczowych. Nasiona rośliny mogą być dobrym źródłem witamin i minerałów, ale już nie tak obfitym jak liście. Biorąc pod uwagę bogactwo składu, włączenie pokrzywy do codziennej diety może stanowić jej naturalne uzupełnienie.
Właściwości i zastosowanie
Pokrzywa jest stosowana w naprawdę wielu dolegliwościach. Pobudza układ odpornościowy, zmniejsza stężenie cholesterolu, obniża ciśnienie krwi, redukuje stany zapalne i łagodzi ból. Udowodniono jej działanie moczopędne, więc jest polecana przy kamicach nerkowych, stanach zapalnych nerek, obrzękach, ale również chorobach układu ruchu – zwiększa ilość wydalanego kwasu moczowego, który może np. odkładać się w tkankach ciała. Pokrzywa może być pomocniczo stosowana w przebiegu cukrzycy typu II (obniża poziom glukozy we krwi), działa też przeciwkrwotocznie, zwiększa poziom hemoglobiny i wpływa dodatnio na liczbę erytrocytów. Polecana przy problemach żołądkowych, wiosennym osłabieniu czy zmniejszeniu objawów nieżytu alergicznego nosa. Badania wskazują na jej działanie antyoksydacyjne, jak również poprawę w leczeniu łagodnego przerostu gruczołu krokowego u mężczyzn (głównie korzeń pokrzywy).
Warto pamiętać, że pokrzywa jest nie tylko stosowana jako roślina lecznicza, ale również jako roślina paszowa, kosmetyczna, jadalna, użytkowana też jako naturalny barwnik (E140), zamiennik podpuszczki w produkcji serów czy źródło naturalnych włókien.
Jak stosować?
Na rynku znajduje się wiele różnych preparatów, zawierających pokrzywę w składzie: herbaty, tabletki, soki, oleje, miody czy gotowe mieszanki ziół. Każdy z nich posiada podany przez producenta sposób dawkowania, którego powinno się przestrzegać bądź skonsultować stosowanie z lekarzem. Jeżeli natomiast sami przygotowujemy domowy odwar z liści pokrzywy, należy ok. 2 łyżek surowca zalać wrzącą wodą i gotować przez 5 minut na małym gazie. Potem odstawić na 10 minut i przecedzić. Taką domową herbatę ziołową poleca się pić 2-3 razy w ciągu dnia po około ½ szklanki (lub więcej) po jedzeniu. Pokrzywy nie powinno się stosować przy występowaniu krwotoków spowodowanych polipami czy nowotworami macicy.
Coś innego: pokrzywa w kuchni
Oprócz zastosowania pokrzywy w celach leczniczych, warto wypróbować ją również jako bohaterkę różnych potraw! Poniżej szybki przepis na zupę pokrzywową, może ktoś się da przekonać :).
Składniki:
- 1,5l bulionu warzywnego
- duża miska świeżej i umytej pokrzywy (liście i pędy)
- 1 marchewka
- 2 cebule
- 2-3 ziemniaki
- 2 ząbki czosnku
- olej rzepakowy
- 1 łyżka soku z cytryny
- 1 łyżka sosu sojowego
- 100-150 ml jogurtu naturalnego
- przyprawy: pieprz biały, chilli, grzanki do podania
Wykonanie:
W głębokim garnku rozgrzać olej, dodać posiekany czosnek i smażyć ok. 30 sekund, dodać cebulę pokrojoną w kostkę i dusić aż cebula zrobi się złocista. Następnie zalać cebulę i czosnek bulionem, wrzucić pokrzywę oraz pokrojoną marchewkę i ziemniaki. Gotować na wolnym ogniu aż warzywa zmiękną. Na koniec dodać jogurt, sok z cytryny, sos sojowy i przyprawy i wszystko dokładnie zblendować. Podawać z grzankami.
Bibliografia:
- Pieszak M., Mikołajczak P.; Właściwości lecznicze pokrzywy zwyczajnej (Uritica doica L.); Postępy Fitoterapii, s.199-204, 4/2010.
- Kavalali G.; „Urtica: The genus Urtica.”, CRC Press.
- Farzami B., Ahmadvand D., Vardasbi S., F. J. Majin, Sh Khaghani; Induction of insulin secretion by a component of Urtica dioica leave extract in perifused Islets of Langerhans and its in vivo effects in normal and streptozotocin diabetic rats; Journal of Ethnopharmacology, vol. 89, 47-53, 2003.
- Gülçin İ., Küfrevioǧlu Ö., Oktay M., Büyükokuroǧlu M.; „Antioxidant, antimicrobial, antiulcer and analgesic activities of nettle (Urtica dioica L.)”, Journal of Ethnopharmacology, vol. 90, 205-215, 2004.
- Mittman P.; „Randomized, double-blind study of freeze-dried Urtica dioica in the treatment of allergic rhinitis.”, Planta Medica, vol. 56, 44-47, 1990.
- http://pl.wikipedia.org/wiki/Pokrzywa_zwyczajna#cite_note-ozarowski1987-30
- http://www.luskiewnik.pl/urtica/
