Przeciwutleniacze

Powszechnie wiadomo, że przeciwutleniacze są dobre, zdrowe i potrzebne, ponieważ niszczą wolne rodniki. Zaleca się spożywanie produktów bogatych w przeciwutleniacze, w reklamach pojawiają się kosmetyki zawierające antyoksydanty. Czym jednak są i jaką rolę pełnią popularne przeciwutleniacze?

Czym są przeciwutleniacze?

Przeciwutleniacze, inaczej zwane antyoksydantami lub antyutleniaczami, to związki chemiczne które wspierają mechanizmy obronne człowieka poprzez neutralizację szkodliwego działania wolnych rodników.  Wolne rodniki to wysoce reaktywne chemicznie atomy lub cząsteczki posiadające co najmniej jeden niesparowany elektron. Dążą do jego przyłączenia do komórek organizmu, co prowadzi do reakcji z tymi komórkami i degradacji DNA – a w konsekwencji odpowiada za starzenie organizmu. Jednocześnie prowadzi to do uszkodzenia poszczególnych komórek i tkanek, czego efektem jest osłabienie organizmu i różnego rodzaju choroby o podłożu zapalnym, także nowotwory i miażdżyca.

Działanie przeciwutleniaczy polega na neutralizacji wolnych rodników przez przyłączenie do nich brakującego elektronu.

Jak powstają wolne rodniki?

Wolne rodniki powstają podczas procesów oddychania, a powstawanie ich przyspieszają wdychane spaliny i dym papierosowy, długotrwały stres i wysiłek fizyczny a także nadmierne opalanie się. Wolne rodniki dostają się również do organizmu wraz z żywnością wysokoprzetworzoną, potrawami smażonymi, grillowanymi i wędzonymi.

Przeciwutleniacze a wolne rodniki

W sprawnie funkcjonującym organizmie istnieje stan równowagi pomiędzy powstawaniem wolnych rodników, a działaniem systemów ochronnych. W sytuacjach, gdy równowaga ta może być zaburzona (palenie tytoniu, stres, przemęczenie, odchudzanie) istotne jest wspieranie systemów obronnych organizmu poprzez dostarczanie wraz z dietą przeciwutleniaczy, tj. β-karoten, witamina C, witamina E, koenzym Q₁₀ czy fenole roślinne.

Źródła przeciwutleniaczy w produktach spożywczych:

• β-karoten – żółte i pomarańczowe owoce, warzywa liściaste, marchew, pomidory, brzoskwinie, papaja, kapusta
• Witamina C – natka pietruszki, dzika róża, czarne porzeczki, papryka, cytrusy, szpinak, kalafior, jabłka, banany, kapusta
• Witamina E – oleje (słonecznikowy, rzepakowy, sojowy), płatki owsiane, kiełki pszenicy, jaja, halibut, orzechy
• Polifenole – owoce i warzywa czerwone i fioletowe, szczególnie owoce jagodowe i winogrona, herbata (czarna, zielona, czerwona)
• Koenzym Q₁₀ – brokuły, kiełki pszenicy, orzechy ziemne, chude mięso i ryby

Przechowywanie a właściwości przeciwutleniające

Przeciwutleniacze są wrażliwe na przechowywanie (niskie temperatury, długi czas) i obróbkę termiczną (wysokie temperatury, wypłukiwanie), dlatego zaleca się spożywanie w miarę możliwości produktów świeżych, w postaci surowej lub wyciśniętych soków. Jednocześnie wskazane jest ograniczenie spożycia żywności wysokoprzetworzonej (gotowe dania, jedzenie typu fast food, produkty instant) oraz potraw smażonych, grillowanych czy wędzonych, które dostarczają do organizmu wolne rodniki.

O czym jeszcze pamiętać?

Korzystne dla utrzymania wewnętrznej równowagi organizmu jest także unikanie powietrza zanieczyszczonego dymem papierosowym i spalinami, spożycie żywności ze znanych, sprawdzonych źródeł (unikanie żywności skażonej pestycydami) oraz ograniczenie spożycia alkoholu wysokoprocentowego.