Problem otyłości
W ciągu ostatnich dziesięcioleci otyłość stała się poważnym problemem społecznym. Stanowi ona ważny czynnik ryzyka wielu przewlekłych chorób, w tym cukrzycy, choroby wieńcowej, nadciśnienia tętniczego i niektórych rodzajów nowotworów. Powszechnie otyłość diagnozowana jest m.in. na podstawie wartości BMI. Osobę uznaje się za otyłą, gdy obliczony z użyciem pomiarów antropometrycznych (wysokości oraz masy ciała), wskaźnik BMI wynosi ≥30 kg/m2. Obecnie BMI jest szeroko krytykowany, m.in. z powodu braku możliwości określenia stopnia otłuszczenia ciała – przykładowo sportowiec o niskiej zawartości tkanki tłuszczowej będzie miał wysokie BMI z powodu dużej masy mięśniowej. Nie jest on jednak osobą otyłą. W takich sytuacjach wskaźnik ten okazuje się mało przydatny.
Istnieje kilka metod pozwalających na dokładne oszacowanie procentowej zawartości tłuszczu, jednakże metody te często nie są optymalne podczas wykonywania rutynowych badań klinicznych czy w trakcie badań dużych populacji. W związku z tym, jako alternatywy dla BMI, zaproponowano liczne równania oparte na pomiarach antropometrycznych, mające na celu bardziej dokładne oszacowanie procentowej zawartości tłuszczu. Niektóre z nich cechują się skomplikowanymi obliczeniami bądź licznymi pomiarami. Powszechnym problemem jest brak prostoty, co ogranicza potencjał niektórych wskaźników do zastosowania ich w rutynowej praktyce. Z tego powodu istotne jest opracowywanie nowych wskaźników, które umożliwią bardziej dokładne określenie stopnia otłuszczenia ciała, a pomiary niezbędne do ich obliczenia będą cechować się prostotą wykonania. Przykładem takiego wskaźnika może być opracowany stosunkowo niedawno RFM.
Czym jest RFM?
RFM to wskaźnik relatywnej (względnej) masy tłuszczu (z ang. Relative Fat Mass Index), do obliczenia którego wystarczą dwa pomiary: wysokość ciała oraz obwód pasa. W dostępnej literaturze naukowej podkreśla się, iż jest on bardziej wiarygodny niż BMI, a jego dokładność jest porównywalna ze skanowaniem DXA (badanie gęstości kości, umożliwiające również bardzo dokładne zbadanie składu ciała, wykorzystujące ulepszoną formę technologii rentgenowskiej).
Wzory pozwalające na określenie RFM:
1) Wzór dla kobiet:
RFM= 76 – (20 x (wysokość/obwód pasa))
2) Wzór dla mężczyzn:
RFM= 64 – (20 x (wysokość/obwód pasa))
3) Wzór ogólny:
RFM= 64 – (20 x (wysokość/obwód pasa)) + (12 x płeć)
gdzie:
Płeć żeńska= 1
Płeć męska= 0
Jednostki: w każdym przypadku wysokość oraz obwód pasa wyrażane są w metrach. Wynik zapisuje się w procentach.
Normy: Jak wspomniano powyżej, wynik równania RFM zapisuje się w procentach- odzwierciedla on przybliżoną zawartość tkanki tłuszczowej w organizmie człowieka. W przypadku osoby otyłej, procentowa zawartość tkanki tłuszczowej wynosi ≥25% dla mężczyzn oraz ≥35% dla kobiet.
Podsumowanie:
Do zalet opisanego wskaźnika należy przede wszystkim prostota wykonania pomiarów oraz obliczeń. Wynik informuje o przybliżonej procentowej zawartości tkanki tłuszczowej w organizmie. Badania służące do opracowania RFM zostały przeprowadzone z uczestnictwem dużej, różnowiekowej grupy o odmiennym pochodzeniu etnicznym (Amerykanie, Europejczycy, Afroamerykanie, Meksykanie), a punktem referencyjnym było bardzo dokładne badanie DXA. Aby sprawdzić skuteczność RFM w przypadku populacji azjatyckiej, przeprowadzono osobne badanie w Korei. Uzyskane wyniki pokazały, iż RFM również był bardziej zbliżony do wyników uzyskanych dzięki DXA, w porównaniu do BMI, ale tylko w przypadku mężczyzn. Zasugerowano, iż dla kobiet warto stosować RFM wraz z BMI aby uzyskać większą precyzję.
Do wad RFM należy przede wszystkim fakt, iż okazuje się, że im mniejsze otłuszczenie ciała, tym wskaźnik ten jest mniej dokładny. Należy również wziąć pod uwagę możliwość wystąpienia błędów przy pomiarach obwodu pasa (np. używanie różnych taśm mierniczych). Między innymi dlatego obecnie nie można jednoznacznie stwierdzić czy jest on bardziej użyteczny i dokładny niż stosowane powszechnie wskaźniki takie jak WHR i WHtR, gdzie również stosuje się pomiar obwodu pasa. Istnieje potrzeba dalszych badań na tym polu.
Mimo wszystko, zalety RFM zachęcają do śledzenia przyszłych doniesień naukowych na temat tego wskaźnika. Przypuszcza się, że ma on duże szanse na zostanie powszechnie stosowanym narzędziem do określania stopnia otłuszczenia ciała.
Bibliografia:
1. Woolcott, O.O., Bergman, R.N. Relative fat mass (RFM) as a new estimator of whole-body fat percentage ─ A cross-sectional study in American adult individuals. Science Rep 8, (10980) (2018) doi:10.1038/s41598-018-29362-1
2. Paek JK, Kim J, Kim K, Lee SY. Usefulness of relative fat mass in estimating body adiposity in Korean adult population. Enodcr J. 8 (66) (2019)
3. Machado MV, Policarpo S., Coutihno J., Carvalhana S., Leitão J., Carvalho A., Silva A.P., Velasco F., Medeiros I., Alves A.C., Bourbon M., Cortez-Pinto H. What Is the Role of the New Index Relative Fat Mass (RFM) in the Assessment of Nonalcoholic Fatty Liver Disease (NAFLD)? Obes Surg. (2019). doi: 10.1007/s11695-019-04213-8. [Epub ahead of print]
