Przewód pokarmowy jest układem narządowym człowieka, zasiedlanym przez naturalnie bytujące tam mikroorganizmy. Mikrobiota przewodu pokarmowego składa się z szeregu bakterii, grzybów, wirusów i archeonów. W zależności od odcinka układu można zauważyć zmienność środowiska i różnorodność zagęszczenia mikroorganizmów.
Jama ustna zasiedlana jest przez bakterie z rodziny Streptococcus, Bifidobacterium, Fusobacterium i Lactobacillus. Specyficzne kwaśne środowisko żołądka o niskim pH pozwala na bytowanie bakterii Helicobacter pylori i Lactobacillus plantarum. Jelito cienkie zasiedlane jest przez beztlenowe bakterie Gram-dodatnie i Gram-ujemne. Jelito grube jest doskonałym środowiskiem o rozwoju bakterii i dominują w nim Gram-ujemne bakterie tlenowe.
Co wpływa na stan mikrobioty?
Czynnikami wpływającymi na stan mikrobioty układu pokarmowego jest wiek pacjenta, prowadzenie aktywnego bądź pasywnego trybu życia, dieta, przyjmowanie farmakoterapii – w tym najbardziej istotnej antybiotykoterapii, prebiotyków, synbiotyków, postbiotyków oraz przebyte zabiegi chirurgiczne.
Rola mikrobiomu
Mikroorganizmy przewodu pokarmowego odpowiadają za regulację komórek wydzielniczych endokrynnych jelit. Stymulują układ immunologiczny i syntetyzują witaminy. Stanowią barierę jelitową i produkują krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (SCFA, BCFA). Odpowiadają one za procesy gojenia oraz regenerację komórek ściany jelita. Regulują perystaltykę i zwiększają wchłanianie jonów sodu, żelaza, wapnia i magnezu.
Dysbioza i jej skutki
Zaburzenia ilościowe i jakościowe w składzie mikroorganizmów przewodu pokarmowego predysponuje do wystąpienia zapaleń jelit – choroby Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, przewlekłej choroby nerek i pojawienia się zmian nowotworowych.
Bakteria Helicobacter pylori jest mikroorganizmem, który bierze udział w procesie karcynogenezy żołądka. Należy do głównych przyczyn podrażnienia błony śluzowej żołądka i powstania wrzodów dwunastnicy.
Przyczyny powstawania raka jelita grubego obejmują także dysbiozę dolnego odcinka przewodu pokarmowego. Escherichia coli, Fusobacterium nucleatum, Bacteroides fragilis i Streptococcus bovis są organizmami, które biorą udział w karcenogenezie.
Czym są pre-, pro- i symbiotyki?
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) definiuje probiotyki jako żywe drobnoustroje, które podawane w określonej dawce posiadają korzystne efekty zdrowotne. Bakterie fermentacji mlekowej wykazują bardzo silne właściwości probiotyczne. Szczepy probiotyczne pochodzą z naturalnej kolonii jelitowej człowieka. Cechuje je stabilność podczas bytowania w środowisku kwaśnym żołądka i soli żółciowych. Mają zdolność do adhezji komórek nabłonka jelit i przetrwania w przestrzeni jelitowej. Działają antagonistycznie do mikroorganizmów patogennych i produkują substancje przeciwbakteryjne. Są bezpieczne dla człowieka i posiadają potwierdzone klinicznie efekty zdrowotne.
Skład drobnoustrojów przewodu pokarmowego może być także regulowany przez prebiotyki oraz synbiotyki. Prebiotyki są nietrawionymi składnikami żywności, które pobudzają namnażanie i aktywność określonych drobnoustrojów w środowisku jelita grubego. Posiadają także pozytywny wpływ na stan zdrowia gospodarza. Wspierają działanie probiotyków, stymulując ich naturalny wzrost. Do prebiotyków zaliczamy laktulozę, fruktooligosacharydy oraz inulinę.
Synbiotyki są połączeniem prebiotyków i probiotyków. Mają charakter synergistyczny i wywierają pozytywny wpływ na mikrorganizmy układu pokarmowego dzięki pobudzaniu probiotyków prebiotykami. Synbiotyki dezaktywują nitrozaminy oraz substancje o właściwościach kancerogennych.
Nowotwór jelita grubego
Nowotwór jelita grubego zajmuje trzecie miejsce na świecie pod względem częstotliwości występowania. Wśród czynników etiologicznych wyróżnia się czynniki genetyczne i środowiskowe. Niewłaściwa dieta pełna nasyconych kwasów tłuszczowych i czerwonego mięsa przy niskiej podaży błonnika może przyczynić się do rozwinięcia się zmian nowotworowych.
Profilaktyka nowotworów jelita grubego obejmuje przeprowadzanie badań przesiewowych i stosowanie substancji hamujących proces kancerogenezy. Działanie chemoprewencyjne wykazują witaminy. Badania naukowe wykazały, że regularne stosowanie kwasu acetylosalicylowego może zmniejszać ryzyko wystąpienia gruczolaków i raka jelita grubego. Stosując kwas acetylosalicylowy warto pamiętać, że zwiększa on ryzyko krwawienia do przewodu pokarmowego i udaru krwotocznego mózgu. Dieta zabezpieczająca układ pokarmowy przed nowotworami polega na eliminacji czerwonego mięsa, stosowanie świeżych warzyw, owoców i naturalnego błonnika pokarmowego. Stosowanie prebiotyków w profilaktyce jelita grubego ma na celu dezaktywację mutagenów i czynników rakotwórczych. Obniżeniu ulega pH jelit, a szlak kinazy tyrozynowej zahamowaniu.
Nowotwór żołądka
Nowotwór żołądka zajmuje piąte miejsce na świecie pod względem częstotliwości występowania. Ostatnie doniesienia na temat zapadalności wykazują tendencje spadkowe, jednak wciąż jest częstą przyczyną zgonów w Polsce i Stanach Zjednoczonych. Czynniki ryzyka związanymi z rozwojem raka żołądka są wielokierunkowe. Uważa się, że przewlekłe zakażenia Helicobacter pylori oraz zapalenie błony śluzowej żołądka może przyczynić się do rozwoju choroby. Odnotowano zwiększoną zapadalność wśród osób płci męskiej, będących palaczami oraz chorującymi na cukrzycę. Dieta powiązana z wysokim ryzykiem rozwojem raka żołądka obfituje w żywność wysokoprzetworzoną, najczęściej zawierającą produkty peklowane i poddawane grillowaniu. Czynniki genetyczne są także czynnikiem predysponującym do powstania nowotworu.
Profilaktyka nowotworu żołądka polega na skutecznym leczeniu zakażenia Helicobacter pylori. Istnieje niewiele badań naukowych biorących pod uwagę zastosowanie probiotyków z rozwiniętym rakiem żołądka. Leczenie dietą jest koniecznym elementem całościowego procesu leczenia nowotworów przewodu pokarmowego. Obarczone jest wysokim ryzykiem wystąpienia skutków ubocznych i dolegliwości – nudności, wymiotów, biegunki. Ze względu na swój pozytywny wpływ może wzmacniać odporność, wykazywać właściwości immunomodulujące i poprawiać wyniki standardowego leczenia przeciwnowotworowego.
Bibliografia
- Kaźmierczak-Siedlecka K., Makarewicz W., Zastosowanie probiotyków w profilaktyce oraz leczeniu raka żołądka i raka jelita grubego, Farm Pol, 2020, 76, 2, 118-124.
- Mojka K., Probiotyki, prebiotyki i synbiotyki – charakterystyka i funkcje, Probl Hig Epidemiol, 2014, 95, 3, 541-549.
