Sacharyna E954. Sprawdzamy, czy ten słodzik jest zdrowy i bezpieczny

Troska o utrzymanie zdrowia sprzyja podejmowaniu przemyślanych decyzji żywieniowych. Mogą się one objawiać między innymi przez ograniczenie spożycia substancji wysokokalorycznych, czyli tłuszczy i cukrów. Nadmiar spożycia cukru traktowany jest jako główna przyczyna wysokiej zachorowalności na otyłość, cukrzycę i niektórych chorób układu krążenia.

Aktualnie na rynku dostępnych jest 14 niskokalorycznych substancji słodzących dozwolonych w Unii Europejskiej, potocznie nazywanych słodzikami. [1] Według definicji pochodzącej z Rozporządzenia Ministra Zdrowia z 2008 r. substancje słodzące to substancje dodatkowe stosowane w żywności w celu nadania słodkiego smaku środkom spożywczym lub jako słodziki stołowe.

Są one nawet kilkaset razy słodsze od klasycznego cukru. Dlatego wydają się jego idealną alternatywą. W tym artykule pod lupę weźmiemy jeden z powszechnie stosowanych sztucznych słodzików – sacharynę. Co wyróżnia ją spośród innych słodzików a przede wszystkim, czy jest bezpieczna dla zdrowia?

Czym dokładnie jest sacharyna E954?

Sacharyna (E954) wytwarzana jest w laboratoriach poprzez utlenianie kwasu o-sylfobenzoesowego. Została odkryta w 1879 roku przez Constantina Fahlberga w laboratorium Iry Remsena na Uniwersytecie Johnsa Hopkinsa (Baltimore). Wyglądem przypomina biały, krystaliczny proszek. Jest około 200-700 razy słodsza niż zwykły cukier. [3] Przekłada się to na mniejszą ilość niezbędną do uzyskania słodkiego smaku. Jednak może mieć gorzki, nieprzyjemny posmak. [5] Nie jest ona trawiona przez organizm. Zostaje wydalona w niezmienionej formie wraz z moczem. [4]

Gdzie znajdziemy sacharynę?

W latach 70. zakazano użycia tego słodzika ze względu na potencjalne szkodliwe działanie. Wielu producentów przerzuciło się wtedy na aspartam. Pomimo ponownego zezwolenia na użycie sacharyny, stała się ona mniej popularna od innych używanych słodzików.

 Sacharyna wciąż jednak jest wykorzystywana przez producentów ze względu na: [4]

• Termostabilność– nie rozkłada się pod wypływem wysokiej temperatury
• Nie wchodzi w reakcje chemiczne z innymi składnikami produktów spożywczych
• Ma długi okres przydatności

Sacharyna znajduje się w znacznej ilości produktów dietetycznych takich jak: napoje, ciasta, gumy do żucia oraz dżemy o obniżonej wartości kalorycznej. Możemy również kupić ją jako słodzik stołowy – zazwyczaj w postaci granulek lub płynów.

Jest stosowana w sztucznie słodzonych napojach typu zero, ale z powodu gorzkiego/metalicznego posmaku jest łączona z innymi substancjami słodzącymi, takimi jak aspartam.

Wykorzystanie sacharyny nie ogranicza się tylko do żywności. Znajdziemy ją również w kosmetykach – pasta do zębów, płyn do płukania jamy ustnej oraz w produktach farmaceutycznych, lekach i witaminach.

Czy sacharyna jest bezpieczna dla zdrowia? 

Każda substancja określona jako słodzik przed zezwoleniem do wypuszczenia na rynek musi zostać zaakceptowana przez Europejski urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA). Choć badania z lat 70. sugerowały szkodliwość sacharyny na poziomie kancerogennym, to zdecydowana większość organizacji ds. zdrowia uważa sacharynę za bezpieczną do spożycia przez ludzi. Należy do nich między innymi Światowa Organizacja Zdrowia (WHO).

Badania przeprowadzone w 1960 roku, które stwierdzały zwiększenie występowania raka pęcherza moczowego u szczurów przyjmujących duże dawki sacharyny, dowodzą, że substancja ta prowadzi do zwiększonego ryzyka nowotworu.[2] Jednakże badania zostały przeprowadzone na zwierzętach. Nie udało się tego potwierdzić w badaniach na ludziach. Dawki podawane badanym zwierzętom były ogromne (2600 mg/kg. m.c).

🔎 Najnowsze wytyczne EFSA [30] przyjęły dopuszczalną dzienną dawkę (ADI) sacharyny na poziomie 9 mg/kg masy ciała dziennie, uznając ją za bezpieczną dla ludzi. Eksperci potwierdzili, że sacharyna nie powoduje uszkodzeń DNA ani nie zwiększa ryzyka nowotworów u ludzi, co obala wcześniejsze obawy związane z badaniami na szczurach. Obecne spożycie sacharyny pozostaje poniżej nowego ADI, co oznacza brak ryzyka zdrowotnego dla konsumentów.

Spożycie takiej ilości sacharyny nie jest możliwe wraz z przeciętną ludzką dietą. Kolejne badania obserwacyjne na ludziach nie wykazały wyraźnego związku między spożyciem sacharyny a ryzykiem raka. [11.12,13] Ze względu na brak solidnych dowodów łączących sacharynę z rozwojem raka, jej klasyfikację zmieniono na „niemożliwa do sklasyfikowania jako kancerogenna dla ludzi”.

W związku z tym, codzienne spożywanie sacharyny nieprzekraczającej dziennej zalecanej dawki, nie jest niebezpieczne dla zdrowia. [14]

Agencja Żywności i Leków (FDA) ustaliła dawkę dopuszczalnego dziennego spożycia dla tego słodzika na 5 mg na kg masy ciała [3] Co oznacza, że osoba ważąca 70 kg może spożywać dziennie 350 mg sacharyny. Jest to dopuszczalna dawka dla dorosłych oraz dzieci. Jedna kapsułka słodzika stołowego to ok. 50 mg sacharyny, co jest ekwiwalentem 6 g cukru.

Dla porównania dopuszczalne dzienne spożycie dla aspartamu wynosi 40 (mg/kg m.c), a dla acesulfamu K 15 (mg/ kg mc)

Sacharyna a demencja

W 2021 światło dzienne ujrzało 12-letnie hiszpańskie badanie, które wskazało na składniki, które mają działanie ochronne przed demencją i szkodliwe. Sacharyna została wymieniona jako produkt, który przyspieszał niepożądane procesy w organizmie (przyp. redakcji) [29]

Potencjalne właściwości sacharyny

Może wspomóc odchudzanie

Sacharyna nie zawiera wartości odżywczych. Zastępując cukier słodzikiem, możemy zmniejszyć wartość energetyczną diety. [16] Dzięki temu możemy spożywać produkty i napoje z mniejszą ilością kilokalorii bez utraty ich słodkiego smaku.

Nie wpływa na poziom glukozy we krwi

Jako że, sacharyna nie jest metabolizowana przez organizm i nie wpływa na poziom glukozy we krwi, w takim stopniu jak zwykły cukier, jest więc polecana dla osób z cukrzycą.  Nie ma wielu badań, które analizowałyby wpływ, akurat, sacharynę.

Dostępne są jednak wyniki dla innych słodzików. Jedno z badań wykonane na osobach z cukrzycą typu 2, wykazało, że spożywanie sztucznego słodzika sukralozy nie wpływa na poziom cukru we krwi. [6] W doświadczeniach w użyciem aspartamu zaobserwowano taki sam wynik.[7,8,9]

Może zapobiegać rozwojowi próchnicy

Próchnica występuje, gdy bakterie w jamie ustnej fermentują cukier. W tym procesie wytwarzany jest kwas, który może uszkodzić szkliwo zębów. Sztuczne słodziki nie są pożywką dla bakterii, co oznacza, że nie przyczyniają się do wytwarzania kwasu niszczącego szkliwo.

Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) uważa, iż wszystkie sztuczne słodziki spożywane zamiast cukru, pomagają zapobiegać próchnicy zębów.[17,18] Należy jednak pamiętać, że nie tylko cukier przyczynia się do rozwoju próchnicy, ale również między innymi kwasy znajdujące się w napojach gazowanych.

Czy sacharyna jest „nieskazitelna”?

Mimo że sacharyna jest uznawana za bezpieczną do spożycia przez ludzi, to może stanowić pewne ryzyko dla zdrowia. Sacharyna, jak i inne słodziki mogą zaburzać mikrobiom jelitowy (zaburzenie ilości składu i funkcjonowania mikroflory jelit). [19.20,21, 22] 

Alergie

Sacharyna należy do klasy związków znanych jako sulfonamidy, które mogą powodować reakcje alergiczne u niektórych osób.[23,24]

Reakcje mogą obejmować:

• Bóle głowy
• Trudności w oddychaniu
• Biegunka 
• Problemy skórne

Sacharyna czy aspartam?

Aspartam w przeciwieństwie do sacharyny posiada pewną, niewielką wartość energetyczną. Dodatkowo nie jest termostabilny, więc nie nadaje się do wypieków.

Producenci łączą te dwa słodziki, aby zniwelować metaliczny posmak sacharyny i zmniejszyć ilość ogólnie dodanego słodzika do produktu (aspartam jest mniej słodki od sacharyny).[5] Co więcej, aspartamu nie mogą stosować osoby chorujące na fenyloketonurię. Choroba ta ma podłoże genetyczne i polega na zaburzeniu przetwarzania aminowkasu fenyloalaniny do innego aminowkasu- tyrozny w wątrobie.

Aspartam w organizmie rozkłada się właśnie na fenyloalaninę, kwas asparginowy i metanol. W przeciwieństwie do aspartamu, sacharyna nie jest metabolizowana w organizmie. [26]

Podsumowanie

Ogólnie rzecz biorąc, sacharyna jest bezpieczna do spożycia i jest alternatywą dla cukru. Wkomponowana w odpowiednią dietę o ujemnym bilansie energetycznym może pomóc w utracie masy ciała. Korzyść ta oczywiście nie wynika z magicznych właściwości sacharyny, ale z ograniczenia spożycia zwykłego cukru.

Dodatkowym plusem jej stosowanie jest zmniejszenie ryzyka rozwoju próchnicy oraz możliwość spożywania słodkich produktów przez osoby chorujące na cukrzycę. Należy jednak pamiętać, aby nie przekraczać dopuszczalnej dziennej dawki 5 mg/kg m.c.

Bibliografia:

1. Mortensen, A. (2006). Sweeteners permitted in the European Union: safety aspects. Scandinavian Journal of Food and Nutrition, 50(3), 104-116.
2. Price, J. M., Biava, C. G., Oser, B. L., Vogin, E. E., Steinfeld, J., & Ley, H. L. (1970). Bladder tumors in rats fed cyclohexylamine or high doses of a mixture of cyclamate and saccharin. Science, 167(3921), 1131-1132.
3. https://www.fda.gov/food/food-additives-petitions/additional-information-about-high-intensity-sweeteners-permitted-use-food-united-states
4. Gaba, R., Kaur, N., Pal, A., Sharma, D., & Kumar, H. (2020). Molecular interactions and taste perception of an artificial sweetener saccharin sodium in aqueous and in aqueous solutions of choline chloride at different temperatures. Journal of Molecular Liquids, 305, 112855.
5. Behrens, M., Blank, K., & Meyerhof, W. (2017). Blends of non-caloric sweeteners saccharin and cyclamate show reduced off-taste due to TAS2R bitter receptor inhibition. Cell chemical biology, 24(10), 1199-1204.
6. Grotz, V. L., Henry, R. R., McGill, J. B., Prince, M. J., Shamoon, H., Trout, J. R., & Pi-Sunyer, F. X. (2003). Lack of effect of sucralose on glucose homeostasis in subjects with type 2 diabetes. Journal of the American Dietetic Association, 103(12), 1607-1612.
7. Nehrling, J. K., Kobe, P., McLane, M. P., Olson, R. E., Kamath, S., & Horwitz, D. L. (1985). Aspartame use by persons with diabetes. Diabetes care, 8(5), 415-417.
8. Stern, S. B., Bleicher, S. J., Flores, A., Gombos, G., Recitas, D., & Shu, J. (1976). Administration of aspartame in non‐insulin‐dependent diabetics. Journal of Toxicology and Environmental Health, Part A Current Issues, 2(2), 429-439.
9. Colagiuri, S., Miller, J. J., & Edwards, R. A. (1989). Metabolic effects of adding sucrose and aspartame to the diet of subjects with noninsulin-dependent diabetes mellitus. The American journal of clinical nutrition, 50(3), 474-478.
10. Price, J. M., Biava, C. G., Oser, B. L., Vogin, E. E., Steinfeld, J., & Ley, H. L. (1970). Bladder tumors in rats fed cyclohexylamine or high doses of a mixture of cyclamate and saccharin. Science, 167(3921), 1131-1132.
11. Weihrauch, M. R., & Diehl, V. (2004). Artificial sweeteners—do they bear a carcinogenic risk? Annals of Oncology, 15(10), 1460-1465.
12. Morgan, R. W., & Wong, O. (1985). A review of epidemiological studies on artificial sweeteners and bladder cancer. Food and chemical toxicology, 23(4-5), 529-533.
13. Gallus, S., Scotti, L., Negri, E., Talamini, R., Franceschi, S., Montella, M., … & La Vecchia, C. (2007). Artificial sweeteners and cancer risk in a network of case–control studies. Annals of Oncology, 18(1), 40-44.
14. Touyz, L. Z. (2011). Saccharin deemed “not hazardous” in United States and abroad. Current oncology, 18(5), 213-214.
15. Wytyczne-na-temat-oceny-bezpiecze%C5%84stwa-%C5%9Brodk%C3%B3w.pdf
16. Bellisle, F., & Drewnowski, A. (2007). Intense sweeteners, energy intake and the control of body weight. European journal of clinical nutrition, 61(6), 691-700.
17. Karle, E. J., & Gehring, F. (1990). Inhibition of caries by Na-saccharin. Deutsche zahnarztliche Zeitschrift, 45(5), 282-285
18. Marsh, P. D. (1993). Antimicrobial strategies in the prevention of dental caries. Caries research, 27(Suppl. 1), 72-76.
19. Ruiz-Ojeda, F. J., Plaza-Díaz, J., Sáez-Lara, M. J., & Gil, A. (2019). Effects of sweeteners on the gut microbiota: a review of experimental studies and clinical trials. Advances in Nutrition, 10(suppl_1), S31-S48.
20. Bian, X., Tu, P., Chi, L., Gao, B., Ru, H., & Lu, K. (2017). Saccharin induced liver inflammation in mice by altering the gut microbiota and its metabolic functions. Food and Chemical Toxicology, 107, 530-539.
21. Naim, M., Zechman, J. M., Brand, J. G., Kare, M. R., & Sandovsky, V. (1985). Effects of sodium saccharin on the activity of trypsin, chymotrypsin, and amylase and upon bacteria in small intestinal contents of rats. Proceedings of the Society for Experimental Biology and Medicine, 178(3), 392-401.
22. Bilan, M. V., Lieshchova, M. A., Tishkina, N. M., & Brygadyrenko, V. V. (2019). Combined effect of glyphosate, saccharin and sodium benzoate on the gut microbiota of rats. Regulatory Mechanisms in Biosystems, 10(2), 228-232.
23. Piekarczyk, N., Ruciński, J., & Kurowska, E. (2021). Wpływ mikrobiomu na rozwój ośrodkowego układu nerwowego i zaburzenia jego funkcjonowania.
24. Wierzchanowska, W. M., & Iwanicki, T. (2020). Rola mikrobiomu jelitowego w funkcjonowaniu układu nerwowego. Kosmos, 69(2), 301-311.
25. Montanaro, A. (1998). Sulfonamide allergy. Immunology and allergy clinics of North America, 18(4), 843-850.
26. Brackett, C. C. (2007). Sulfonamide allergy and cross-reactivity. Current allergy and asthma reports, 7(1), 41-48.
27. Miller, R., White, L. W., & Schwartz, H. J. (1974). A case of episodic urticaria due to saccharin ingestion. Journal of Allergy and Clinical Immunology, 53(4), 240-242.
28. Byard, J. L., & Golberg, L. (1973). The metabolism of saccharin in laboratory animals. Food and cosmetics toxicology, 11(3), 391-402.
29. Universitat de Barcelona, A diet rich in plant-based products reduces the risk of cognitive impairment in the elderly, https://www.ub.edu/web/ub/en/menu_eines/noticies/2021/12/019.html [dostęp: 17.12.2021]
30. https://www.efsa.europa.eu/en/news/saccharin-safety-threshold-increased

• Data pierwotnej publikacji: 17.12.2021
• Data ostatniej aktualizacji o wyniki badań: 15.11.2024