Choroba Hashimoto, czyli przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy, jest to najczęściej występujące schorzenie wśród stanów zapalnych gruczołu tarczowego. Z roku na rok dotyka coraz więcej osób, w tym najczęściej kobiety. Ważne jest, aby w momencie zdiagnozowania choroby, wprowadzić zasady żywienia odpowiednie dla danej jednostki chorobowej. Stosowanie zaleceń dietetycznych wskazanych dla osób z chorobą Hashimoto ma na celu złagodzić uciążliwe objawy choroby oraz wpłynąć na poprawę wyników badań. W artykule opisane zostały składniki pokarmowe, które pełnią istotną rolę w pracy układu endokrynnego oraz odpornościowego. Spożywanie ich na odpowiednim poziomie wpływa pozytywnie na przebieg schorzeń gruczołu tarczowego, szczególnie limfocytowego zapalenia tarczycy.
Jod
Jod stanowi jeden z najważniejszych składników w organizmie człowieka wpływający na prawidłowe działanie układu endokrynnego. Konieczny jest do powstania hormonów tarczycy – tyroksyny i trójjodotyroniny. Niedobór tego składnika jest przyczyną niskiej syntezy hormonów tarczycy, co sprawia, iż stężenie TSH wzrasta, z kolei stężenie tyroksyny i trójjodotyroniny maleje. Niedostateczna podaż jodu jest przyczyną niedoczynności tarczycy oraz zwiększenia gruczołu tarczowego. Natomiast nadmiar tego pierwiastka może stać się przyczyną nadczynności tarczycy.
Dziennie należy dostarczać organizmowi 150 μg jodu, jednak osoby z autoimmunologicznymi chorobami tarczycy mogą zaobserwować uciążliwe objawy nadmiaru jodu już po małej dawce jodu, która dla zdrowej osoby jest akceptowana. Wobec tego cierpiący na chorobę Hashimoto powinni ograniczyć spożycie tego pierwiastka oraz wystrzegać się leków zawierających ten składnik.
Jod znajduje się przede wszystkim w produktach takich jak morskie ryby i skorupiaki. Natomiast w żywności takiej jak produkty zbożowe oraz mleczne, warzywa i owoce, zawartość tego pierwiastka zależy od stężenia jodu w glebie, czy też w pokarmie spożywanym przez zwierzęta. Można zredukować ilość jodu poprzez gotowanie (o 58%), smażenie (o 20%) oraz grilowanie (o 23%).
Selen
Kolejnym składnikiem, który jest niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania tarczycy jest selen. Tak jak jod odgrywa istotną rolę w syntezie hormonów tarczycy. Zaleca się, aby spożycie selenu wynosiło 50 μg, jednak u osób z autoimmunologicznym zapaleniem tarczycy wartość ta powinna być większa. Udowodniono korzystny wpływ suplementacji selenem na przebieg choroby Hashimoto, dzięki hamowaniu produkcji przeciwciał anty-TPO. Badano kilkadziesiąt dorosłych osób z z wysokim stężeniem przeciwciał przeciwtarczycowych anty-TPO i stosujących jednocześnie leczenie L-tyroksyną. Wykazano, iż u pacjentów zażywających selen w dawce 200 μg szybciej doszło do spadku anty-TPO niż u osób, które spożywały placebo. Ponadto nie wykazano żadnych szkodliwych skutków spożycia tego pierwiastka w danej ilości. Zlecając suplementację selenem ważne jest, aby nie przekroczyć dawki 900 μg, ponieważ mogą wtedy wystąpić negatywne skutki uboczne.
Selen znajduje się w rybach oraz skorupiakach. W produktach mlecznych zawartość selenu zależna jest od obecności tego pierwiastka w pokarmach podawanych zwierzętom. Mała ilość selenu znajduje się w produktach roślinnych, z wyjątkiem orzechów brazylijskich, czosnku oraz suchych nasion roślin strączkowych.
Cynk
Również cynk jest ważnym składnikiem diety, który warunkuje prawidłową produkcję hormonów tarczycy. Niedobór cynku odpowiedzialny jest za spadek stężenia tyroksyny i trójjodotyroniny, co prowadzi do objawów wskazujących na niedoczynność tarczycy oraz do obniżenia przemian metabolicznych. Ponadto w trakcie niedoboru tego pierwiastka dochodzi do zaburzeń we funkcjonowaniu układu immunologicznego, co negatywnie wpływa na przebieg choroby Hashimoto.
Zaleca się, aby spożywać cynk na poziomie 8 mg u kobiet, a u mężczyzn 11 mg, jednak według źródeł w chorobach autoimmunologicznych należy zwiększyć przyjmowanie cynku do 20 mg, co ma wpływ na łagodniejszy przebieg choroby.
Dobrym źródłem cynku są produkty, takie jak: ostrygi, zarodki pszenne, otręby pszenne, pestki dyni, nasiona lnu, kasze, mięso i jego przetwory oraz orzechy.
Żelazo
Także odpowiednia ilość żelaza sprawia, iż gruczoł tarczowy pracuje bez zaburzeń. U osób cierpiących na chorobę Hashimoto należy zwrócić uwagę na spożycie tego składnika na odpowiednim poziomie, ponieważ jego niedobór, jak i nadmiar może okazać się niebezpieczny. Niedobór żelaza obniża produkcję tyroksyny i trójjodotyroniny, a zwiększa produkcję TSH. Może to skutkować zwiększonym nasileniem objawów typowych dla niedoczynności tarczycy. Natomiast nadmiar żelaza powoduje nadprodukcję wolnych rodników, które dodatkowo mogą uszkadzać komórki tkanki tarczycowej.
Źródła żelaza to przede wszystkim podroby, takie jak wątroba, nerki. Także orzechy, suche nasiona roślin strączkowych, mięso oraz ciemne pieczywo, stanowią istotne źródło żelaza.
Witamina D
Opisując składniki pokarmowe, których spożycie warunkuje łagodniejszy przebieg chorób tarczycy, zwłaszcza autoimmunologicznego zapalenia tarczycy, należy wspomnieć o witaminie D. Liczne badania dowiodły, iż niedobór tej witaminy przyczynia się do powstania chorób autoimmunologicznych. Zaobserwowano także, że 80% osób cierpiących na chorobę Hashimoto ma także niedobór witaminy D (badanie z Kivity i wsp.). Ponadto ukazano, iż im większy był niedobór tej witaminy tym poziom TSH bardziej różnił się od normy, a pacjenci czuli się znacznie gorzej. Ważne jest więc przyjmowanie witaminy D na właściwym poziomie, aby zredukować uciążliwe skutki choroby i nie doprowadzić do pogorszenia wyników badań.
Źródła witaminy D to tran, tłuste ryby morskie, jaja oraz produkty mleczne.
Podsumowanie
Przedstawione wyżej składniki pełnią ogromnie ważną rolę w pracy układu endokrynnego oraz immunologicznego, dlatego tak istotne jest spożycie ich na odpowiednim poziomie. Bardzo ważne jest, aby w momencie zdiagnozowania choroby, oprócz farmakoterapii, wprowadzić odpowiedni plan żywieniowy, który złagodzi przebieg choroby oraz wpłynie na poprawę wyników badań i efektywność leczenia farmakologicznego.
Piśmiennictwo:
- Brakebusch L., Heufelder A., Jak żyć z Hashimoto? , Pro Medica Media, Warszawa
- Danysz A., Buczko W., Kompendium farmakologii i farmakoterapii, Elsevier Urban&Partner, Wrocław 2008
- Jarosz M., Solińska H., Wolańska D., Żywienie w niedoczynności tarczycy, Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa 2014
- Krzysik M., Biernat J., Grajeta H., Wpływ wybranych składników odżywczych pożywienia na funkcjonowanie układu odpornościowego cz. II Immunomodulujące działanie witamin i pierwiastków śladowych na organizm człowieka. , Katedra i Zakład Bromatologii Akademii Medycznej we Wrocławiu
- Normy żywienia człowieka dla populacji polskiej – nowelizacja, pod. Red. M. Jarosza, Wyd. Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2012
- Stolińska H., Wolańska D., Składniki pokarmowe istotne w niedoczynności tarczycy, Żywienie człowieka i metabolizm, 2012, XXXIX, nr 3
- Włodarek D., Lange E., Kozłowska L., Głąbska D., Dietoterapia, Wyd. Lekarskie PZWL, Warszawa 2015
- Zagrodzki P., Selen a układ odpornościowy, Postepy Hig Med Dosw (online), 2004; 58: 140-149
- Zagrodzki P., Kryczyk J., Znaczenie selenu w leczeniu Hashimoto, Postepy Hig Med Dosw (online), 2014; 68: 1129-1137
- Zakrzewska E., Zegan M., Michota-Katulska E., Zalecenia dietetyczne w niedoczynności tarczycy przy współwystępowaniu choroby Hashimoto, Bromat. Chem. Toksykol. – XLVIII, 2015, 2, str. 117 – 127
