Typ chronotypu a zdrowie – nowa analiza badań

Osoby prowadzące wieczorny i nocny tryb życia (typ wieczorny/nocny, tzw. „nocny marek”, „sowa”) mogą być bardziej narażone na występowanie chorób układu sercowo-naczyniowego i cukrzycę typu 2 niż osoby, które są aktywne od rana (typ poranny, tzw. „ranny ptaszek”, „skowronek”). 

W pierwszym w historii międzynarodowym przeglądzie badań analizującym, czy tryb życia może mieć wpływ na zdrowie, naukowcy odkryli wiele dowodów wskazujących na zwiększone ryzyko występowania różnych schorzeń u osób, które są najbardziej aktywne wieczorami, ponieważ mają bardziej niepoprawne nawyki żywieniowe.  Wyniki opublikowano w „Advances in Nutrition”.

Chronotyp

Ciało ludzkie działa w cyklu 24-godzinnym, który jest regulowany przez wewnętrzny zegar, zwany rytmem dobowym lub chronotypem. Ten wewnętrzny zegar reguluje wiele funkcji fizycznych. Występuje podział na osoby, które preferują poranną lub wieczorną wzmożoną aktywność.  

Czym się różnią sowy od skowronków?

Osoby, które kładą się spać później, zwykle mają wadliwe nawyki żywieniowe, spożywając więcej alkoholu, produktów bogatych w węglowodany proste, napojów zawierających kofeinę i pokarmów typu fast food niż osoby, które wcześnie wstają i wcześnie zasypiają. „Sowy” częściej deklarowały nie spożywanie śniadań oraz jedzenie późno w nocy. Ich dieta zawiera mniej pełnoziarnistych produktów zbożowych oraz warzyw, a posiłki są bardziej obfite. „Sowy” zgłaszają również wyższy poziom spożycia przekąsek niż „ranne ptaszki”, którzy konsumują nieco więcej owoców i warzyw dziennie.

Spożywanie posiłków w końcowej części dnia wiązało się także ze zwiększonym ryzykiem występowania cukrzycy typu 2, ponieważ rytm dobowy wpływa na metabolizm glukozy w organizmie. Osoby preferujące nocny tryb życia często jedzą na krótko przed snem, więc ich poziom glukozy wzrasta przed spoczynkiem. Jedno z badań wykazało, że osoby z preferencją do wieczornej/nocnej aktywności były 2,5 razy bardziej narażone na cukrzycę typu 2 niż osoby o typie porannym.

Praca zmianowa

Analiza wykazała także informacje o osobach pracujących w trybie zmianowym (a szczególnie o pracujących na różnych zmianach co tydzień) – naukowcy odkryli, że praca ta wymaga ciągłych zmian tryb życia, co prowadzi do zmniejszenia wrażliwości na insulinę i wpływa na tolerancję glukozy, zwiększając ryzyko zachorowania na cukrzycę typu 2.

Przegląd ujawnił również inne ciekawe tendencje:

• Preferencje ludzi do danego trybu zmieniają się w ciągu życia. Typ poranny występuje częściej u dzieci, może pojawić się, gdy dziecko ma zaledwie trzy tygodnie. Podczas gdy ponad 90% dwulatków jest „skowronkami”,to wieku 6 lat – już 58%. W okresie dojrzewania młodzież zaczyna wykazywać wzmożoną aktywność wieczorem. Ta wieczorna preferencja aktywności trwa do momentu osiągnięcia około 50 roku życia, kiedy to następuje powrót do preferencji aktywności porannej.
• Grupa etniczna oraz otoczenie mogą również wpływać na chronotyp. Na przykład, badania wykazały, że Niemcy częściej są „sowami” w porównaniu z Indianami i Słowakami. Mogą występować różnice także między ludźmi żyjącymi na obszarach miejskich i wiejskich w tym samym kraju.
• Naukowcy znaleźli również dowody na to, że „sowy” często nie dosypiają w trakcie tygodnia pracującego, a odsypiają w wolne dni, podczas gdy „skowronki” utrzymują ten sam schemat co do godzin snu w trakcie całego tygodnia.

Badanie przeprowadzili naukowcy z Northumbria University w Newcastle(UK), Nestle Health Science (Szwajcaria), University of Surrey (UK), Orebro University (Szwecja), National University of Singapore, London School of Hygiene and Tropical Medicine (UK), Ecole Polytechnique Federale de Lausanne (Szwajcaria) i Plymouth Marjon University (UK).

Dlaczego jesteśmy sowami lub skowronkami?

Stwierdzono, że geny, pochodzenie etniczne i płeć decydują o preferencji bycia typem porannym lub wieczornym/nocnym. „U nastolatków chronotyp wieczorny jest związany z bardziej błędnymi zachowaniami żywieniowymi i gorszej jakości dietą, co może mieć istotne znaczenie dla zdrowia w wieku dorosłym, ponieważ uważa się, większość nawyków żywieniowych kształtuje się w okresie dojrzewania” – komentują autorzy.

Co dalej z badaniami?

Zespół badawczy zachęca do przeprowadzania większej liczby badań, które będą analizować wpływ postaci chronotypu na zachowania żywieniowe. „Dowody naukowe dostarczają lepszego wglądu na związek między  chronotypem, dietą i zdrowiem kardiometabolicznym.”

Dalsze badania nad najlepszymi metodami oceny chronotypu danej osoby i jego wpływem na długoterminowe zachowanie zdrowia mogą potencjalnie pomóc w opracowaniu strategii mających na celu zapobieganie i leczenie chorób przewlekłych w oparciu o chronotyp jednostki.

Źródło: Suzana Almoosawi Snieguole Vingeliene Frederic Gachon Trudy Voortman Luigi Palla Jonathan D Johnston Rob Martinus Van Dam Christian Darimont Leonidas G Karagounis. Chronotype: Implications for Epidemiologic Studies on Chrono-Nutrition and Cardiometabolic Health. Advances in Nutrition, 2018.