Witamina K2

Czym jest witamina K2?

„Witamina K” to wspólna nazwa określająca grupę rozpuszczalnych w tłuszczach pochodnych chinonowych:

• Witamina K1 (głównie filochinon) – związki syntezowane w roślinach;
• Witamina K2 (menachinony) – związki wytwarzane przez niektóre drobnoustroje;
• Witamina K3 (menadion) – witamina syntetyczna.

Związki te różnią się budową cząsteczki. W przypadku form naturalnych przy trzecim węglu występuje węglowodorowy łańcuch (K3 go nie posiada). Jeśli jest w nim jedno wiązanie podwójne, to mówimy o szeregu K1, zaś w przypadku większej ilości wiązań o witaminie K2. Menachinony tworzą dużą grupę związków, których nomenklatura pochodzi od ilości grup izoprenowych w łańcuchu bocznym. Do oznaczeń stosuje się skrót MK-n, gdzie n to liczba tych nienasyconych grup, np. menachinon-7 (MK-7) ma siedem reszt izoprenowych w łańcuchu.

Rola witaminy K2 w organizmie

Krzepliwość krwi

Związki z grupy K odgrywają kluczową rolę w prawidłowym funkcjonowaniu procesów krzepnięcia krwi. Przyczyniają się one do syntezy protrombiny w wątrobie (czynnik II), jak i innych czynników: VII – prokonwertyny, IX – przeciwhemofilowego, X – Stuarta i prawdopodobnie też V – proakceleryny. [7]. Z tych racji witaminę K podaje się noworodkom jako profilaktykę skazy krwotocznej (brak u nich wykształconej flory jelitowej, która syntezowałaby menachinony), a suplementację zaleca się też prewencyjnie kobietom w ciąży.

Tkanka kostna

Witamina K ma wpływ na metabolizm tkanki kostnej i prawidłowy przebieg procesów jej mineralizacji [7]. Jej działanie polega na transporcie wapnia przy pomocy białek MGP (Matric Gla Protein) oraz konwersji osteokalcyny do takiej postaci, która jest w stanie wiązać jony wapnia. Według badań zbyt niska podaż tej witaminy wiąże się ze zmniejszeniem gęstości kości [6]. W profilaktyce złamań osteoporotycznych zaleca się stosowanie suplementacji nie tylko wapnia i witaminy D3, lecz także witaminy K2. Ich synergiczne działanie wpływa na zachowanie równowagi metabolizmu kości.

Choroba niedokrwienna serca

Według badań menachinony odgrywają istotną rolę w profilaktyce choroby niedokrwiennej serca. Przeciwdziałają one występowaniu zwapnień naczyń krwionośnych, poprawiają ich elastyczność oraz uszczelniają ich śródbłonki [3] [6].

Działanie antyseptyczne

Zaobserwowano, że witamina K wykazuje działanie przeciwgrzybicze i przeciwbakteryjne [2].

Źródła witaminy K2

Witamina K2 w organizmie człowieka wytwarzana jest przez bakteryjną florę jelita cienkiego, a dokładnie przez szczepy: Bacterioides, Enterobacter, Veillonella, Eubacterium lentum. Jak dotąd nie udało się zbadań, jaki procent menachinonów syntezowanych przez te mikroorganizmy jest dostępny dla organizmu ludzkiego [7]. Szacuje się, że jedynie 20% dziennego zapotrzebowania na witaminę K jako taką pochodzi z menachinonów, pozostałe stanowi filochinon, dostarczany głównie z zielonymi warzywami.

Ponieważ menachinony syntezowane są przez bakterie, ich źródło pokarmowe stanowią przede wszystkim produkty fermentowane, takie jak: sery, kiszona kapusta, kiszone ogórki, produkty fermentacji soi (np. japońskie Natto). Witamina K2 znajduje się także w wątrobie zwierząt, jako że magazynuje ona menachinony. Procent wchłanialności witaminy K2 z pożywienia nie jest znany [1] [7]. W przypadku witaminy K1, w zależności od źródła jej podaży, przyswajalność waha się od 10 do 80%.

Zapotrzebowanie na witaminę K

Ogólny poziom witaminy K w organizmie człowieka jest dość niski i wynosi od 50 do 100 μg. Witamina K2 wydalana jest głównie z kałem, a jej metabolity także z moczem. Zgodnie z normami dzienne zapotrzebowanie na witaminę K ogółem wynosi dla dorosłych: 65 μg dla mężczyzn i 55 μg dla kobiet (Normy IŻŻ 2017 – przyp. redakcji). Przyjmuje się, że dla zachowania odpowiedniej krzepliwości krwi wystarczy podaż 0,03 mg witaminy K na kilogram masy ciała [8].

U osób zdrowych niedobory menachinonów występują rzadko, ponieważ zapotrzebowanie na tę witaminę jest dość niskie. Na jej braki narażone są szczególnie osoby cierpiące na zaburzenia jelitowe i przewlekłe biegunki, leczone antybiotykami, chorujące na przewlekłe schorzenia przewodu pokarmowego (np. celiakię, chorobę Crohna), a także osoby starsze. Jako objawy niedoboru najczęściej występują: samoistne krwawienia, powstawanie sińców i wylewów wewnętrznych, wydłużony czas krzepnięcia krwi, skaza krwotoczna, długotrwałe krwawienia miesiączkowe [7] [8].

Interakcje i przeciwwskazania

Do antagonistów witaminy K należą leki przeciwzakrzepowe (antykoagulanty), których mechanizm opiera się na hamowaniu syntezy protrombiny i innych czynników krzepnięcia, które przebiegają przy współudziale witaminy K. Osoby, które przyjmuję te leki, powinny zmniejszyć podaż witaminy K w diecie, jak i unikać jej suplementacji [5]. Suplementacja witaminą K nie jest również wskazana u osób przyjmujących leki  z grupy sulfonów, ponieważ łączna ich podaż nasila ryzyko pojawienia się poważnych skutków ubocznych [8].

Preparaty z witaminą K2

Na rynku obecny jest szereg preparatów przeznaczonych do suplementacji menachinonami, zawierających samą tę witaminę lub w połączeniu z innymi witaminami i pierwiastkami, głównie z witaminą D3, wapniem i magnezem. Zawierają one przede wszystkim MK-7. Suplementy tego typu oferuje wiele znanych marek, takich jak m.in.: Oleofarm, Swanson, Holistic, MyVita, Olimp, Dr Jacobs, Allnutrition. Preparaty menachinonów posiadają najczęściej formę tabletek, kapsułek i kropli, dostępne są również w postaci wygodnych spray’ów podjęzykowych.

Bibliografia

1. 1. Booth S. L., Vitamin K: food composition and dietary intakes, “Food & Nutrition Research” 56 (2012), on-line doi: 10.3402/fnr.v56i0.5505.
   2. Cranenburg E. C., Schurgers L. J., Vermeer C., Vitamin K: the coagulation vitamin that became omnipotent, “Thromb Heamost” 98 (2007), s. 120-125.
   3. Geleijnse J. M. et al., Dietary intake of menaquinone is associated with a reduced risk of coronary heart disease: the Rotterdam study, “Journal of Nutrition” no. 1, vol. 134 (2004), p. 3100-3105.
   4. Gronowska-Senger A., Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach, [w:] Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu, Gawęcki, L. Hryniewiecki (red.), Warszawa 2007, s. 280-306.
   5. Stępińska J. i inni, Jak bezpiecznie i skutecznie stosować leki przeciwzakrzepowe? Poradnik dla pacjentów, Warszawa 2010.
   6. Vermeer C., Vitamin K: the effect on health beyond coagulation – an overview, “Food & Nutrition Research” 56 (2012), on-line doi: 10.3402/fnr.v56i0.5329.
   7. Vitamin K, [in:] Vitamin and mineral requirements in human nutrition: report of a joint FAO/WHO expert consultation, Hong Kong 2004, p. 108-129.
   8. Witaminy i mikroelementy. Przewodnik USP, praca zbiorowa, Warszawa 1998.