Strefa dla zalogowanych >Wodobrzusze – zalecenia żywieniowe
Wodobrzusze
Zwiększenie obwodu brzucha tzw. wodobrzusze spowodowane jest gromadzeniem się płynu przesiękowego lub wysiękowego w jamie brzusznej. W terminologii medycznej w zależności od stopnia zaawansowania wodobrzusza (objętości płynu) wyróżnia się trzy rodzaje:
- wodobrzusze łagodne (I stopnia)
- wodobrzusze umiarkowane (II stopnia)
- wodobrzusze zaawansowane (III stopnia)
Wodobrzusze łagodne można rozpoznać tylko podczas badania USG i/lub TK, ponieważ nie daje ono widocznych objawów. Z kolei wodobrzusze II stopnia uwidacznia się nadmiernym uwypukleniem obwodu brzucha oraz wyczuwalny jest ruch płynu w jamie ciała poprzez dotyk. W tym rodzaju wodobrzusza chorzy odczuwają przyrost masy ciała, dyskomfort. Popularnym określeniem na tego typu wodobrzusze jest tzw. „żabi brzuch”. Z kolei w wodobrzuszu zaawansowanym charakterystyczne są chude kończyny i nadęty, duży brzuch ze względu na zawartość ponad 1l płynu w obwodzie jamy otrzewnowej. Pacjent ma trudności z poruszaniem, siadaniem, na skórze brzucha chorego często widoczne są naczynia żylne.
Wodobrzusze nie jest osobną jednostką chorobową, a przyczyną choroby zazwyczaj już w jej zaawansowanym stadium. Nadmierna ilość płynu gromadzi się najczęściej w takich jamach ciała jak: jamy opłucnowe, jamy otrzewnowe i osierdzie.
Przyczyny występowania wodobrzusza
Za główne przyczyny wodobrzusza podaje się:
- bardzo niski poziom białek we krwi
- wysoka wartość ciśnienia w żyle głównej dolnej (zaburzenie odpływu krwi z narządów jamy brzusznej)
- nadmierna produkcja płynu (choroba nowotworowa)
- uszkodzenie śródbłonka naczyń otrzewnej, zwiększające jej przepuszczalność (stany zapalne)
Szacuje się, że u ponad 80% przypadków wodobrzusze powstaje w wyniku poetanolowej marskości wątroby i chorób dróg żółciowych, zaś u ok. 15-50 % pacjentów powstaje w wyniku choroby nowotworowej (raka jelita grubego, trzustki, żołądka czy raka jajnika).
Objawy wodobrzusza
Najczęstsze objawy puchliny brzusznej to: powiększenie obwodu brzucha, przelewanie nadmiernej ilości płynów w żołądku, przyrost masy ciała, napięcie brzucha i uczucie jego rozpierania, płaski pępek (często wypchnięty), obrzęki nóg oraz narządów płciowych, szybko powstające siniaki, bóle brzucha, nudności, wzdęcia, nadmierne uczucie duszności spowodowane znacznym podniesieniem przepony, nadmierna senność, dezorientacja, dyskomfort.
Dieta a wodobrzusze
Sód uczestniczy w regulacji gospodarki wodnej i kwasowo-zasadowej oraz wpływa na prawidłowe funkcjonowanie komórek nerwowych i mięśniowych. Ponadto bierze udział w procesie wchłaniania składników pokarmowych (transport białek i węglowodanów, a także wpływa na prawidłowy proces krzepięcia krwi).
Rezygnacja z produktów bogatych w sód pozwala usunąć zbędny nadmiar wody z organizmu. W niektórych poważnych problemach zdrowotnych zaleca się wyeliminowanie z menu nie tylko żywności zawierającej sól, ale także limitowanie spożycia produktów naturalnie zawierających sód, takich jak chociażby pełnotłuste produkty mleczne czy niektóre warzywa (buraki, marchew, seler). Osoby będące na diecie niskosodowej powinny również zwracać uwagę na zawartość sodu w wodach mineralnych i wybierać te niskosodowe, czyli zawierające nie więcej niż 20 mg sodu na litr (np. Ustronianka, Kinga Pienińska, Nałęczowianka). Ważnym elementem wspomagającym leczenie wodobrzusza jest czytanie etykiet produktów spożyczych i zwracanie szczególnej uwagi na produkty zawierające następujące substancje dodatkowe:
- E621 – glutaminian sodu (wzmacniacz smaku, składnik zup w proszku, sosów, przypraw),
- E211 – benzoesan sodu (konserwant występujący w przetworach owocowych i warzywnych, konserwach rybnych, napojach gazowanych),
- E250 – azotyn sodu (konserwant dodawany w produkcji wędlin i wędzonych przetworów mięsnych),
- E331 – cytrynian sodu (regulator kwasowości stosowany do produkcji dżemów, napojów i przetworów mlecznych)
- E500b – wodorowęglan sodu (inaczej: soda oczyszczona, podstawowy składnik proszku do pieczenia).
Zalecenia żywieniowe
Tab.1 Przykłady produktów zalecanych i przeciwwskazanych dla pacjentów z wodobrzuszem
| Produkty o najniższej zawartości sodu | Produkty o najwyższej zawartości sodu | |
| Owoce | Awokado, morela i inne owoce pestkowe, banany, daktyle, cytryna, pomarańcza, grejpfrut, soki cytrusowe, melony, arbuzy jabłka, śliwki, truskawki | Owoce suszone, melon |
| Warzywa | Pomidory, papryka, fasolka szparagowa, brokuły, ogórek, ziemniaki, bataty, grzyby (świeże i suszone), fasola, soja, soczewica, groch, kapusta, sałata, szpinak i inne zielone warzywa liściaste | Sok pomidorowy, seler korzeniowy, buraki, marchew, pietruszka, rzodkiewka |
| Zbożowe | Chleb wileński, chleb razowy żytni na miodzie, otręby pszenne, płatki owsiane, ryż preparowany, tapioka, mąka pszenna, jasna, kasza manna, kasza jęczmienna łamana, kasza gryczana łamana | Bagietki, chleb tostowy, chleb czosnkowy, płatki zbożowe, płatki kukurydziane, płatki pszenne |
| Mięso i ryby | Indyk, kurczak, cielęcina,wołowina, królik, konina, dorsz, sardynki, pstrąg, tuńczyk, szprotki, karp | Suche kiełbasy, kabanosy, salami, śledź, pasztety, konserwy mięsne i rybne, białko jaja, podroby, wędliny |
| Przekąski | Orzechy włoskie, orzechy laskowe, biszkopty wrocławskie | Len |
| Mleko i jego przetwory | Jogurt i niskotłuszczowe produkty mleczne np. kefir (kefir ma mniej sodu niż maślanka), ser biały chudy i homogenizowany, zsiadłe mleko | Jogurt naturalny pełnotłusty, ser feta, ser żółty, sery topione, mleko skondensowane |
| Tłuszcze | Oliwa z oliwek, olej rzepakowy niskoerukowy, olej sojowy, olej słonecznikowy | Margaryny, masło, smalec |
| Zioła i dodatki do potraw | Pietruszka, szafran, bazylia, sok z cytryny, lubczyk | Maggi, musztarda, koncentrat pomidorowy, proszek do pieczenia, ostra papryka, chili, ketchup |
Należy pamiętać, że w naturalnych (nieprzetworzonych) produktach roślinnych zawartość sodu jest zwykle niska. Zawartość sodu w pieczywie może być zróżnicowana, zatem zaleca się spożywanie pieczywa niskosodowego, albo najlepiej z własnego wypieku i samodzielnie ograniczyć ilość dodawanego sodu pod postacią soli kuchennej.
Osoby z wodobrzuszem wystrzegać się powinny m.in. gotowych warzyw puszkowanych. W wyniku dodawanych w trakcie produkcji konserwantów, sztucznych aromatów oraz przypraw zwiększają one znacząco zawartość sodu! Pomocne w takim wypadku jest przepłukiwanie warzyw pod bieżącą wodą w celu usunięcia nadmiaru soli.
W przypadku gotowych soków warzywnych najlepszym rozwiązaniem będzie samodzielne ich przygotowywanie w domu. Dobrym przykładem jest kupny sok pomidorowy oraz pomidor – szklanka soku pomidorowego zawiera ok. 0,66 g soli, zaś mały pomidor dostarcza ok. 0,01 g soli. Ryby wędzone zawierają sporą ilość soli. Sól ma na celu szybsze zwiększanie objętości cząsteczek białka produktu oraz opóźnienie dyfuzji wody podczas procesu wędzenia.
Najbardziej polecanymi technikami kulinarnymi u osób z wodobrzuszem będzie gotowanie na parze, gotowanie w wodzie oraz pieczenie w rękawie (folii). Chorzy z wodobrzuszem powinni ograniczyć ilość przyjmowanych płynów do max. do 1,5l/dobę.
