Wpływ bakterioterapii na zaburzenia mikroflory jelitowej oraz alergii pokarmowych

W 1906 r. Klemens von Pirqueta wprowadził termin „alergia”, mający na celu rozróżnienie reakcji immunologicznych korzystnych od szkodliwych dla ustroju.

Obecnie choroby alergiczne są powszechnie znane, a ich częstotliwość występowania w społeczeństwie na całym świecie systematycznie wzrasta. „Postępująca skala problemu ukazuje konieczność poszukiwania szybkich, skutecznych i mało obciążających metod łagodzących objawy choroby. Aktualna wiedza dotycząca probiotyków wskazuje na potencjalną ich efektywność zarówno w profilaktyce, jak i łagodzeniu objawów alergii”.

Aktualnie alergia pokarmowa jest jedną z najczęściej występujących jednostek chorobowych, przeważnie w krajach wysoko rozwiniętych. „Szacuje się, że pojawia się ona u około 5,4-9,3% niemowląt oraz 1,4-2,4%  osób dorosłych, a do głównych pokarmów alergizujących należą: białka mleka krowiego, soi, jaj kurzych, orzeszków ziemnych, pszenicy oraz owoców morza”.

Największe prawdopodobieństwo zachorowalności na alergie pokarmową występuje od momentu urodzenia do około drugiego roku życia, zaś szczytowy procent zachorowalności odnotowuje się w pierwszym roku życia. Powiązane jest to z niedojrzałością bariery jelitowej dziecka, gdyż kolonizacja przewodu pokarmowego noworodka inicjuje się w momencie narodzin, przede wszystkim poprzez drobnoustroje pochodzące od matki. Sekwencyjnie są to bakterie Escherichia coli, następnie Lactobacillus, z kolei u noworodków karmionych piersią przeważają bakterie z rodzaju Bifidobacterium. Kolonizacja jest procesem stopniowym i dopiero w momencie około drugiego roku życia dziecka, skład ilościowy i jakościowy mikroflory przewodu pokarmowego jest zbliżony do mikroflory osoby dorosłej, z przewagą bezwzględnych beztlenowców Bacteroides. Niepatogenne formy baterii, kolonizujące przewód pokarmowy dziecka jako pierwsze, przekształcają się w jedne z pierwszych antygenów pobudzających rozwój, a także dojrzewanie układu immunologicznego.

Błona śluzowa przewodu pokarmowego jest nieustannie eksponowana na wysoka ilość pożywienia jak i składników bakteryjnych. W momencie, gdy układ pokarmowy jest zdrowy, układ immunologiczny absorbuje zachowanie równowagi pomiędzy obrona immunologiczną błony śluzowej, a tolerancją ogólnoustrojową. W przebiegu alergii pokarmowej równowaga ta jest zaburzona i nie rozwija się tolerancja organizmu na wprowadzane z pożywieniem alergeny lub jest ona nie wystarczająca.

„Podstawą alergii jest zakłócony mechanizm immunologiczny, prowadzący do zaburzeń równowagi stosunku limfocytów Th1/Th2 na korzyść Th2. Nadmierna higienizacja życia prowadzi do zaburzeń w składzie ilościowym i jakościowym mikroflory jelitowej, a to przyczynia się do zmniejszonej aktywności limfocytów Th1, które związane są z odpowiedzią przeciwinfekcyjną. Dochodzi wówczas do upośledzonego wychwytu alergenów pokarmowych, a następnie do produkcji przez limfocyty Th2 interleukiny 4 (IL-4) – cytokiny stymulującej limfocyty B do różnicowania się w kierunku immunoglobulin klasy IgE oraz do produkcji IL-5, regulującej dojrzewanie eozynofilów.”

Dotychczas leczenie alergii pokarmowej polegało przede wszystkim na wykluczeniu z diety pokarmów uczulających. Z kolei ostatnie badania wyraźnie wykazują, iż bakterioterapia probiotykami odgrywa istotną rolę w leczeniu alergicznego zapalenia związanego z alergią pokarmową. Probiotyki stanowią odpowiednio przygotowane komórki bakterii lub ich składniki, wywołujące korzystny wpływ na zdrowia oraz dobre samopoczucie gospodarza. Większa ilość szczepów znajdujących się w kręgu zainteresowania przynależy do rodzaju Lactobacillus lub Bifidobacteria; „ich ogólna charakterystyka obejmuje – pochodzenie od człowieka, potwierdzone bezpieczeństwo stosowania u ludzi, odporność na kwas solny i żółć oraz zdolność do wiązania się z błoną śluzową jelita”.

Probiotyki zwiększają tolerancje na antygeny pokarmowe poprzez wpływ na stan czynnościowy komórek epitelialnych jelita oraz komórek dendrytycznych, rozmieszczonych wśród enterocytów., Ponadto zmniejszają przepuszczalność błony śluzowej jelit oraz wzmacniają barierę immunologiczną, dzięki zwiększonemu wydzielaniu. Ocenia się, iż zwiększone wydzielanie IgA jest w stanie chronić śluzówkę jelit przed wnikaniem alergenów pokarmowych, czego konsekwencję stanowi zmniejszona reakcja zapalna i nadwrażliwość jelit. Wykazano także, że szczepy probiotyczne mogą zmieniać właściwości immunomodulujące białek obecnych w pokarmie, prowadząc tym samym do ograniczenia wydzielania IgE i aktywacji eozynofilów w organizmie.

Na chwilę obecną probiotyki stanowią skuteczną opcję, zarówno terapeutyczną, jak i profilaktyczną, u pacjentów alergicznych. Oprócz skuteczności działania ich niewątpliwą zaletą jest bowiem bezpieczeństwo stosowania (również u dzieci) oraz brak działań niepożądanych.