Według definicji apetyt jest potrzebą psychologiczną oraz pragnieniem spożycia pokarmu, zawierającego najczęściej określony składnik pokarmowy, który w danym momencie jest potrzebny organizmowi. Za regulację apetytu odpowiedzialny jest układ limbiczny.
Jak upał wpływa na apetyt?
Wysokie temperatury bezpośrednio wpływają na subiektywne poczucie apetytu. Skutkiem jest zmniejszenie ilościowe spożycia żywności, częstsze sięganie po lekkie pokarmy oraz odczuwanie większej chęci na potrawy o niskiej temperaturze. Gorący klimat wpływa na szereg reakcji fizjologicznych, które odpowiadają za postrzeganie sensorycznych cech żywności między innymi na smak, zapach oraz wrażenia dotykowe.
Wrażenia smakowe
Badania prowadzone nad wrażeniami smakowymi wykazały, że smak odbierany jest najlepiej w przedziale temperatur między 20 a 30 stopniami Celsjusza. Pożywienie o niskich temperaturach odbierane jest jako bardziej neutralne lub tez jałowe, a podgrzanie go do temperatury powyżej 30 stopni Celsjusza powoduje trudności w wyczuwaniu subtelnych smaków. Udowodniono, że spożywanie posiłków, które zawierają dużą ilość ostrych przypraw, wzmaga wrażenia smakowe oraz stymuluje produkcję śliny. Ekstremalnie gorące posiłki hamują opróżnianie się żołądka, powodują wzrost ciepłoty ciała oraz indukowanie wrażenia sytości.
Apetyt na słone
Przebywanie w środowisku o wysokich temperaturach oraz ekspozycja na promienie słoneczne bez odpowiedniej podaży płynów predysponuje do nadmiernej eliminacji wody przez skórę w postaci potu i wystąpienia odwodnienia hipertonicznego. Utrata sodu powoduje, że człowiek ma większą ochotę na sól oraz słoną żywność.
Uwaga z aromatami
Wysokie temperatury zwiększają wrażenia zapachowe żywności. Przyjemne lotne składniki żywności mogą stymulować apetyt, a nieprzyjemne wzmacniać niechęć do spożywania posiłków. Środowisko gorące zmniejsza ochotę na spożywanie potraw wysokobiałkowych (np. smażonych oraz pieczonych potraw mięsnych), produktów wysokowęglowodanowych (np. produktów mącznych, ciepłych wyrobów cukierniczych) oraz tłustych (np. gęstych zup i sosów, tłustych wywarów). Człowiek chętniej sięga po potrawy przygotowane z warzyw oraz owoców, głównie świeże sałatki, napoje owocowo-warzywne oraz chłodne lody.
Zalecenia żywieniowe w klimacie gorącym
Celem założeń żywieniowych w klimacie gorącym jest zachowanie jak najlepszej kondycji biopsychospołeczej poprzez zapewnienie wystarczającej podaży energii, składników odżywczych, mineralnych przy zachowaniu indywidualnych preferencji jedzeniowych człowieka.
Rozkład posiłków i składników odżywczych
Optymalnym rozwiązaniem jest przyjęcie czteroposiłkowego modelu żywienia z przesunięciem pory obiadu na godziny popołudniowe oraz kolacji na godziny wieczorne. W południe zaleca się spożywanie lekkiego posiłku bogatego w świeże warzywa pod postacią surówek, sałatek oraz soków. Ilość spożywanej energii zgodnie z przyjętymi normami powinna wynosić odpowiednio:
- białka od 12 do 15 %
- tłuszcze 30 %
- węglowodany od 55 do 58 %.
Produkty roślinne – źródła ważnych związków
Dzienna racja pokarmowa powinna zawierać białko pochodzenia roślinnego oraz zwierzęcego w równych sobie porcjach, produkty bogate w wielonienasycone kwasy tłuszczowe oraz błonnik w ilości od 30 do 40 g. Dobrym źródłem witaminy A są warzywa o barwie żółtej, pomarańczowej oraz czerwonej (np. papryka, pomidory, marchew). Witamina wpływa na stan powłoki skórnej, poprawia jej koloryt oraz ochrania przed promieniami UV. Bakłażan oraz cukinia są bogate w witaminę A oraz dodatkowo beta karoten. Warzywa liściaste (np. sałata) są źródłem witaminy E, czyli naturalnego przeciwutleniacza. Szczególnie polecanym sokiem warzywnym jest sok pomidorowy. Zawiera on duże ilości potasu, który jest istotny dla zachowania równowagi wodno-elektrolitowej organizmu. Podaje się, że szklanka 200 ml soku zawiera 500 mg pierwiastka, co odpowiada 25 % dziennego zapotrzebowania na ten makroelement. Przeciery warzywne szybko zaspakajają głód oraz uzupełniają braki w składnikach mineralnych.
Moc owoców sezonowych
Owoce sezonowe (np. maliny, truskawki. jagody, czereśnie, brzoskwinie) to dobra alternatywa dla ciężkich deserów. Są doskonałym źródłem wody, który jednocześnie dostarcza witamin oraz składników mineralnych. W czasie upalnych dni rekomenduje się zwiększenie spożycia witaminy C do 250 mg na dobę w celu przyspieszenia aklimatyzacji do wysokich temperatur.
Bibliografia:
- Chęcińska Z., Krauss H., Korek E., Piątek J., Regulacja hormonalna łaknienia, Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2013, 19, 2, 211-217.
- Gawęcki J., Grzymisławski M., Żywienie człowieka zdrowego i chorego, wyd. PWN, 2012, 90-112.
- Idasiak-Piechocka I., Odwodnienie – patofizjologia i kilinika, Forum Nefrologiczne, 2012, 5, 1, 73-78.
