Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2018
Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego
Ciągłe postępy w badaniach nad diabetologią oraz nowe dane z obserwacji epidemiologicznych niosą w konsekwencji coraz większą wiedzę na temat cukrzycy, jej leczenia i profilaktyki. Z tego powodu Polskie Towarzystwo Diabetologiczne (PTD) co roku publikuje aktualizację Zaleceń klinicznych dotyczących postępowania u chorych na cukrzycę. Są one uporządkowanym źródłem wiadomości nie tylko dla diabetologów, ale również wyznacznikiem aktualnych norm i zaleceń dla dietetyków pracujących z pacjentami chorymi na cukrzycę, bądź pacjentami w grupie podwyższonego ryzyka wystąpienia tej choroby.
PTD podaje następującą definicję cukrzycy: cukrzyca jest to grupa chorób metabolicznych charakteryzująca się hiperglikemią wynikającą z defektu wydzielania i/lub działania insuliny. Przewlekła hiperglikemia wiąże się z uszkodzeniem, zaburzeniem czynności i niewydolnością różnych narządów, zwłaszcza oczu, nerek, nerwów, serca i naczyń krwionośnych.
U każdego człowieka zaleca się kontrolę glikemii, która pozwala rozpoznać zaburzenia gospodarki węglowodanowej.
W aktualizacji zaleceń Polskie Towarzystwo Diabetologii podkreśla, że stosując diety o zmniejszonej kaloryczności i o różnych proporcjach białek, tłuszczy i węglowodanów, można uzyskać redukcję masy ciała, jednak należy pamiętać, że w przypadku pacjentów chorych na cukrzycę nie zaleca się przewlekłego stosowania takiej diety, a także głodówek.
Publikacja nadal podtrzymuje zalecany w latach ubiegłych udział węglowodanów w diecie na poziomie około 45% całkowitej energii. Natomiast jeśli spożywamy produkty o niskim indeksie glikemicznym i dużej zawartości błonnika to udział węglowodanów można zwiększyć do 60% całkowitej energii. Ograniczeniu do minimum powinno podlegać spożycie cukrów prostych- jedno i dwucukrów. Jako nowość PTD zwraca uwagę również na zmniejszenie cukrów dodanych i tzw. free sugars, których źródłami są głownie słodycze, cukier, napoje, miód. Szczególną uwagę zwrócono na spożycie błonnika i jego znaczenie w diecie. Choć zalecana ilość nie uległa zmianie- 25g lub 15/1000kcal, to doprecyzowano ilość porcji i źródła, z których powinno się go pozyskiwać. U pacjentów diabetologicznych zaleca się spożycie co najmniej dwóch porcji pełnoziarnistych produktów zbożowych, a także trzy porcje warzyw bogatych w błonnik. Podkreślono znaczenie skrobi opornej jako korzystnej frakcji błonnika pokarmowego. PTD sugeruje dopuszczalność stosowania suplementów błonnika w przypadku, gdy nie jest możliwa podaż zalecanej jego ilości.
Kolejna aktualizacja stanowiska dotyczy spożycia tłuszczy. Sugeruje się zmianę jego udziału w diecie z 30-35% , które zalecane były w latach poprzednich do 25-40%. Przy wysokim spożyciu tłuszczy istotny jest udział rodzajów kwasów tłuszczowych. Zwiększono zalecaną ilość jednonienasyconych kwasów tłuszczowych z 10-15% do 20% wartości energetycznej diety. Za sprawą nowych doniesień naukowych PTD sugeruje pozytywny wpływ spożywanych steroli/stanoli roślinnych u chorych z hipercholesterolemią. Zaleca się ich spożycie w ilości 2-3g/dobę.
Jeśli chodzi o opinie w sprawie ogólnego spożycia białka przez pacjentów diabetologicznych nie zmieniły się zalecane normy. Podkreślono natomiast, że dla każdego chorego należy indywidualnie dobierać ilość białka w diecie zwracając uwagę na stan jego zdrowia oraz choroby współistniejące. PTD w swojej publikacji zanegowało teorię o negatywnych skutkach stosowania diety bogatobiałkowej u chorych na cukrzycę.
W opublikowanej aktualizacji nie zmieniono stanowiska dotyczącego spożycia witamin, mikroelementów, alkoholu, czy soli kuchennej. Nie zaleca się stosowania suplementacji, jeśli pacjent nie ma niedoborów. Spożywanie alkoholu również nie jest wskazane, szczególnie ze względu na możliwość rozwoju niedocukrzenia (alkohol hamuje uwalnianie glukozy z wątroby).
Zespół pracujący nad nowymi zaleceniami podkreśla znaczenie edukacji. Ważne jest, aby objąć nią zarówno całe społeczeństwo w celu prewencji zachorowań, jak również chorych i ich opiekunów, aby zwiększyć wiedzę i zdolność samoopieki oraz samokontroli.
