Żywienie w chorobach skóry – wywiad z autorkami książki PZWL

Książka „Żywienie w chorobach skóry” pod redakcją naukową dr hab. n. med. i n. o zdr. Anety Czerwonogrodzkiej-Senczyny oraz prof. dr hab. n. med. Anny Zalewskiej-Janowskiej, wydana przez PZWL Wydawnictwo Lekarskie w 2024 roku, jest pozycją, która w obszerny i kompleksowy sposób przybliża zagadnienia związane ze związkiem diety na stan zdrowia skóry. W publikacji zostało omówione także szerokie spektrum chorób skórnych. Praca ta, dzięki zaangażowaniu grona ekspertów z różnych dziedzin, oferuje czytelnikom nie tylko teoretyczną wiedzę, ale również praktyczne wskazówki dotyczące diety, która może wspierać leczenie i profilaktykę problemów skórnych.

W dzisiejszym artykule przeczytacie:

• najważniejsze informacje o nowej książce
• wywiad z autorkami

O książce

Znaczącym atutem publikacji jest interdyscyplinarna perspektywa, łącząca wiedzę z zakresu dermatologii i dietetyki. Autorzy, w tym między innymi dr n. med. Iwona Boniecka, prof. dr hab. n. med. Barbara Dołęgowska, czy dr n. med. Katarzyna Mańkowska, przekazali aktualne dane naukowe, ukazując, jak dieta wpływa na takie choroby skóry jak trądzik, łuszczyca, różne formy zapalenia skóry, a także na procesy starzenia się skóry. Omawiają także rolę mikrobioty skórnej i jelitowej w kontekście zdrowia skóry, podkreślając znaczenie osi jelito-skóra.

Praca jest bogato udokumentowana literaturą źródłową. Zawiera odniesienia do najnowszych badań naukowych oraz praktyczne rekomendacje. Takie podejście pozwala na głębsze zrozumienie kompleksowości relacji między dietą a stanem skóry. Jednocześnie wskazuje na możliwości terapeutyczne, jakie niesie ze sobą zmiana nawyków żywieniowych.

Żywienie w chorobach skóry jest to pozycja, która z pewnością zainteresuje nie tylko specjalistów — dermatologów i dietetyków. Powinna trafić również do studentów medycyny, dietetyki i pokrewnych kierunków, a także pacjentów szukających wiarygodnych informacji na temat wpływu diety na zdrowie skóry.

Podsumowując, „Żywienie w chorobach skóry” to publikacja o znaczącej wartości naukowej i praktycznej, która zasługuje na szeroką popularyzację w gronie specjalistów ochrony zdrowia. To kompleksowy przewodnik po interdyscyplinarnym podejściu do terapii dietetycznej w chorobach skóry, będący na czasie z aktualnym stanem wiedzy medycznej. Dzięki praktycznym wskazówkom książka ta może stać się nieocenionym narzędziem w rękach wszystkich osób zainteresowanych poprawą stanu zdrowia skóry poprzez odpowiednie żywienie.

Wywiad z autorkami

Dziękuję za przyjęcie zaproszenia do wywiadu. Uprzejmie proszę, by przedstawiły Panie pokrótce siebie i swoje osiągnięcia zawodowe naszym czytelnikom.

Bardzo dziękujemy za propozycję tego wywiadu.

Dr hab. Aneta Czerwonogrodzka-Senczyna

Jestem absolwentką Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego, Wydziału Nauk o Żywieniu Człowieka i Konsumpcji (mgr inż. w zakresie żywienia człowieka i dietetyki) oraz wieloletnim pracownikiem Kliniki Pediatrii i Endokrynologii Samodzielnego Publicznego Dziecięcego Szpitala Klinicznego w Warszawie. Pracę doktorską, obronioną w 2008 roku na I Wydziale Lekarskim Akademii Medycznej w Warszawie (obecnie Warszawski Uniwersytet Medyczny) poświęciłam zagadnieniom dotyczącym wpływu wapnia pokarmowego na wskaźniki antropometryczne, gospodarki lipidowej i węglowodanowej u dzieci i młodzieży z otyłością prostą. Stopień doktora habilitowanego nauk medycznych i nauk o zdrowiu uzyskałam w 2019 roku, na podstawie cyklu publikacji pt. „Rola otyłości i jej powikłań oraz sposobu żywienia i stanu odżywienia w patogenezie wybranych zaburzeń stanu zdrowia”. Od 2006 r. jestem adiunktem naukowo-dydaktycznym w Zakładzie Dietetyki Klinicznej (wcześniej w Zakładzie Żywienia Człowieka) Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego. Specjalizuję się w dietetyce pediatrycznej, żywieniu w chorobach skóry, żywieniu kobiet w ciąży i okresie laktacji oraz dietetycznym wspomaganiu zaburzeń płodności. Jestem autorką licznych publikacji naukowych w tych obszarach wiedzy.

Prof. dr hab. Anna Zalewska-Janowska

Jestem kierownikiem Zakładu Psychodermatologii Katedry Pulmonologii, Reumatologii i Immunologii Klinicznej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, profesorem medycyny, lekarzem specjalistą dermatologiem-wenerologiem, alergologiem i immunologiem klinicznym. Liderką interdyscyplinarnego zespołu pracującego zgodnie z bio-psycho-społecznym (holistycznym) modelem medycyny oraz wieloletnim profesorem wizytującym w ramach programu ERASMUS w Karolinska Institutet w Sztokholmie — Klinika Dermatologii oraz na Uniwersytecie Humboldta w Berlinie — Klinika Dermatologii i Alergologii, Szpital Charité. Jestem członkinią wielu międzynarodowych towarzystw naukowych oraz autorką i współautorką ponad 100 artykułów i profesjonalnych książek. Uczestniczę w szkoleniu studentów i rezydentów w swoich specjalizacjach medycznych oraz aktywnie współpracuję w ramach interdyscyplinarnych zespołów badawczych: GA2LEN Urticaria Center of Reference and Excellence (GA2LEN UCARE) – Międzynarodowe Centrum Doskonałości badań nad Pokrzywką oraz GA2LEN Angioedema Center of Reference and Excellence (GA2LEN ACARE) Międzynarodowe Centrum Doskonałości Badań nad Obrzękiem Naczynioruchowym).

Co zainspirowało Panie do napisania książki na temat wpływu żywienia na choroby skóry? Czy była to konkretna sytuacja, czy ogólna obserwacja potrzeb w dziedzinie dermatologii i dietetyki?

Wielu z nas doświadczyło przynajmniej raz w życiu problemów skórnych. Czasami wystarczy drobna zmiana w naszej diecie lub stylu życia, by poprawić stan naszej skóry. Jednakże, dla niektórych osób, choroby tego organu stanowią poważny problem, któremu trudno przeciwdziałać za pomocą typowych metod pielęgnacyjnych. Przez dziesięciolecia uważano, że wiele powszechnych schorzeń dermatologicznych nie ma związku z dietą.

Badania z ostatnich lat wykazały jednak, że zmiana stylu życia w tym sposobu żywienia może wpływać na wyniki leczenia niektórych z nich. Również odpowiednim odżywieniem organizmu można dbać o stan skóry „od środka” i wpływać w ten sposób na jej zdrowie i procesy starzenia. Pacjenci często zasięgają porady dietetycznej u dermatologa, ponieważ łączą wiele dotykających ich problemów zdrowotnych, w tym choroby skóry ze swoją dietą. Chociaż niektóre z tych obaw są bezpodstawne, to jak wspomniano wyżej, badania ostatnich lat pokazały, że względy dietetyczne mogą być ważne w wielu schorzeniach dermatologicznych.

Celem postępowania zawsze jest trwała zmiana wzorców i nawyków żywieniowych, do czego gorąco w tej książce zachęcamy. Idealnie byłoby też, żeby uzupełnieniem porady dermatologicznej w opisywanych przez nas schorzeniach była porada dietetyczna. Jednak nie zawsze jest to możliwe, chcielibyśmy zatem, aby pacjenci, którzy nie mogą lub nie chcą szukać dalszej porady z zakresu żywienia, wstępne wskazówki do zmiany diety i wspomożenia procesu leczenia swojej choroby, mogli znaleźć się w niniejszej książce. Jest ona dedykowana nie tylko pacjentom, ale przede wszystkim dermatologom i dietetykom, którzy na co dzień leczą i wspierają pacjentów w ich zmaganiach z chorobą. Wydawało nam się, że na rynku brakuje profesjonalnych pozycji w tej dziedzinie wiedzy. Stąd też pomysł na napisanie tej książki.

Na jakich najnowszych badaniach naukowych oparły się Panie, tworząc niniejszą książkę? Czy mogłyby Panie przytoczyć kilka kluczowych badań, które miały wpływ na kształt tej publikacji?

Każdy rozdział jest pisany przez innego autora/autorów, specjalistów w danej dziedzinie wiedzy i pod każdym z nich podana jest literatura, z której autor swojego rozdziału korzystał. Autorzy oparli się na najnowszych badaniach naukowych z zakresu żywienia, dermatologii czy immunologii. Są to nie tylko specjaliści w swoich dziedzinach, ale także wykładowcy akademiccy. Dołożyłyśmy wszelkich starań jako redaktorki naukowe książki, aby zapewnić czytelnikom kompleksową wiedzę na temat roli żywienia w leczeniu i profilaktyce chorób skórnych. Zachęcamy gorąco do zapoznania się z interesującymi Państwa zagadnieniami.

W jaki sposób Pań książka łączy wiedzę z różnych dziedzin, takich jak dermatologia i dietetyka, w celu holistycznego spojrzenia na zdrowie skóry?

Przede wszystkim skupiając grono specjalistów z różnych dziedzin wiedzy, czyli praktykujących dietetyków, lekarzy (m.in. dermatologów, alergologów, immunologów, diabetologów) i psychologów. Również redaktorki książki to dermatolożka, alergolożka, immunolożka i dietetyczka, które na co dzień zajmują się wsparciem pacjentów z chorobami skóry.  

Starałyśmy się w naszej książce połączyć te dziedziny poprzez podkreślenie znaczenia zdrowej diety i stylu życia dla kondycji skóry. Poprzez holistyczne podejście, czyli uwzględnienie aspektów fizycznych, psychicznych i społecznych, nasza książka zachęca do kompleksowej opieki nad skórą oraz do dbania o zdrowie w sposób zrównoważony i całościowy.

Jakie są najważniejsze wnioski dotyczące wpływu diety na profilaktykę oraz terapię chorób skóry, które przedstawiają Panie w swojej publikacji?

Choroby skóry stanowią powszechny problem zdrowotny, które często wpływają nie tylko na samopoczucie pacjentów, ale także na ich jakość życia. Wielu lekarzy ma do czynienia z pacjentami cierpiącymi na różnego rodzaju schorzenia skórne, takie jak atopowe zapalenie skóry, trądzik, łuszczyca czy egzema. Szczególnie istotne jest zrozumienie wpływu żywienia na zdrowie skóry, ponieważ dieta odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu prawidłowego funkcjonowania tego organu. Połączenie odpowiedniego podejścia medycznego, wiedzy o żywieniu oraz zrozumienia mechanizmów chorób skórnych może prowadzić do znaczących postępów w leczeniu i zapobieganiu tym schorzeniom.

Najważniejsze wnioski dotyczące wpływu diety na profilaktykę oraz terapię chorób skóry, które przedstawiamy w naszej publikacji, to:

Czy mogłyby Panie podać przykłady chorób skóry, w których interwencje żywieniowe mają szczególnie duże znaczenie? Jakie są mechanizmy stojące za tym wpływem?

Mechanizmy stojące za wpływem diety na choroby skóry mogą być różnorodne, jednak ogólnie rzecz biorąc, odpowiednie żywienie może wpływać na redukcję stanu zapalnego w organizmie, poprawę funkcji barierowej skóry i jelitowej (oś jelito-skóra), zmniejszenie produkcji sebum oraz regulację stężenia hormonów, co może przynieść ulgę w przypadku wielu schorzeń skórnych.

Choroba Duringa to schorzenie, w którym dieta jest w zasadzie jedynym elementem leczniczym, ale w łuszczycy, trądziku, atopowym zapaleniu skóry, chorobach pęcherzowych, pokrzywkach i wielu innych stosowanie odpowiedniego modelu żywienia może przyspieszyć proces leczniczy i utrzymać jego efekty po zastosowanej kuracji. W naszej książce poruszmy też aktualny temat starzenia się skóry, wspominamy o wpływie zaawansowanych produktów glikacji i ich roli w tym procesie oraz przedstawiamy możliwości opóźnienia go poprzez odpowiednie żywienie.

Jakie choroby skóry do tej pory były niedoceniane pod kątem wpływu diety, a teraz, mogą być lepiej rozumiane i leczone?

W tym podręczniku autorzy rzeczywiście skupili się na schorzeniach, w których rola diety była tradycyjnie niedocenianym aspektem terapii. W niektórych przypadkach interwencje dietetyczne mogą wpływać na przebieg choroby skóry, jak w przypadku trądziku, w innych zmiana diety może służyć jako jeden z elementów profilaktyki, na przykład w raku skóry czy w procesach jej starzenia. Nierzadko choroba dermatologiczna może być powiązana ze schorzeniem ogólnoustrojowym lub być jego manifestacją, a zmiany sposobu żywienia mogą poprawiać wyniki leczenia, jak w przypadku łuszczycy. Wreszcie wiadomo, że leki ogólnoustrojowe przepisywane w dermatologii, takie jak glikokortykosteroidy, zwiększają ryzyko innych chorób, a zmiana diety może ograniczyć znacząco ich występowanie.

Dzięki lepszej znajomości związków między dietą a chorobami skóry, lekarze mogą teraz bardziej skutecznie doradzać pacjentom w zakresie zmiany nawyków żywieniowych w celu poprawy kondycji ich skóry. Starałyśmy się pokazać, że wprowadzenie odpowiednich zmian dietetycznych może być skutecznym uzupełnieniem tradycyjnego leczenia farmakologicznego w przypadku wielu chorób skóry.

Czy w książce znajdują się konkretne przypadki kliniczne lub studia przypadków, które ilustrują skuteczność dietoterapii w leczeniu chorób skóry?

Książka jest w głównej mierze poświęcona zagadnieniom teoretycznym, być może w przyszłości należałoby rozważyć rozszerzenie publikacji o opisy przypadków. To bardzo dobry pomysł, wart rozważenia. Na tym etapie, chciałyśmy jednak w pierwszej kolejności po prostu uzupełnić niszę wydawniczą dotyczącą tego zagadnienia.

W jaki sposób Pań książka pomoże wdrożyć współpracę między dietetykami, dermatologami i innymi specjalistami zdrowia? Czy zauważyłyście Panie jakieś zmiany w podejściu do leczenia chorób skóry?

Zmiany zaczynają być widoczne, ale na ich rozwój i efekty pewnie będzie trzeba jeszcze poczekać. Niemniej wielu lekarzy dostrzega istotność wsparcia ze strony innych specjalistów (psychologów, dietetyków) w leczeniu różnych schorzeń. W chorobach skóry również praca zespołu terapeutycznego jest bardzo ważna. Zauważamy, że coraz więcej specjalistów zaczyna rozumieć związek między dietą a zdrowiem skóry. Coraz więcej dermatologów, dietetyków, psychologów, fizjoterapeutów współpracuje ze sobą, aby zapewnić pacjentom kompleksową opiekę i holistyczne podejście do leczenia chorób dermatologicznych.

Choroby skóry to schorzenia bardzo stygmatyzujące prowadzące do obniżonego nastroju i innych konsekwencji zdrowia psychicznego, dlatego rola psychologa w procesie leczenia jest nieoceniona, również odpowiednia dieta i styl życia są istotne we wspieraniu procesu leczniczego, jak już wspominałyśmy, w niektórych chorobach skóry mogą być leczeniem w zasadzie jedynym, a w innych wspierającym proces leczenia, przy którym szybciej można uzyskać zadowalające efekty. Dlatego też w naszej książce zachęcam do współpracy między różnymi specjalistami zdrowia, aby pomóc pacjentom osiągnąć optymalne rezultaty zdrowotne. Jesteśmy przekonane, że dzięki współpracy i holistycznemu podejściu możemy osiągnąć lepsze efekty w leczeniu chorób skóry.

Jakie są Pań rekomendacje dla lekarzy, dietetyków i innych specjalistów zdrowia w zakresie wykorzystania wiedzy zawartej w książce w praktyce klinicznej?

W naszej książce jest wiele inspiracji, wskazówek, zaleceń i najnowszych doniesień naukowych dotyczących roli diety w leczeniu chorób skóry. Gorąco zachęcamy do zapoznania się z pozycją. Z pewnością wielu specjalistów znajdzie w niej cenne informacje. Korzystanie z wiedzy zawartej w książce w praktyce klinicznej może pomóc specjalistom w skutecznym promowaniu zdrowego stylu życia i zapobieganiu wielu chorobom. Jednak zawsze należy pamiętać o indywidualnym podejściu do każdego pacjenta i dostosowywaniu zaleceń do jego konkretnych potrzeb i warunków zdrowotnych.

Jakie podstawowe wskazówki dotyczące zmiany diety mogłybyście Panie zaoferować pacjentom zmagającym się z problemami skórnymi?

Nie ma jednej uniwersalnej diety dla każdego pacjenta. Postępowanie zależy od tego, jaki pacjent, z jakimi chorobami towarzyszącymi przychodzi do specjalisty. Natomiast śródziemnomorski model żywienia, o charakterze przeciwzapalnym to aktualnie model, który możemy polecić znakomitej większości osób dbających o zdrowie i swój mikrobiom. Zachęcamy jednak do konsultacji z dietetykiem, który opracuje spersonalizowany plan żywieniowy odpowiedni dla konkretnej sytuacji zdrowotnej pacjenta.

Jakie kierunki dalszych badań i edukacji w zakresie żywienia i chorób skóry uważacie Panie za najbardziej obiecujące lub potrzebne?

Jednym z obiecujących kierunków badań w zakresie żywienia i chorób skóry jest wpływ mikrobiomu jelit i skóry na jej stan i zdrowie. Mikrobiom odgrywa kluczową rolę w utrzymaniu homeostazy mikroflory skórnej, a jej zaburzenia mogą mieć wpływ na rozwój różnych chorób skóry, takich jak trądzik czy łuszczyca.

Innym interesującym kierunkiem badań jest związek między dietą a zdrowiem skóry. Badania wskazują, że pewne składniki diety, takie jak witaminy, składniki mineralne czy kwasy tłuszczowe z rodziny omega-3, mogą mieć korzystny wpływ na stan skóry i zmniejszać ryzyko wystąpienia różnych jej chorób.

Ponadto edukacja w zakresie zdrowego żywienia i pielęgnacji skóry jest niezwykle istotna, aby informować ludzi o znaczeniu właściwej diety i odpowiedniej pielęgnacji dla zachowania zdrowej skóry.

Wszystkie te obszary badań mogą przyczynić się do lepszego zrozumienia związku między żywieniem a zdrowiem skóry oraz opracowania skuteczniejszych metod profilaktyki i leczenia chorób tego organu.

W jaki sposób Pań książka może wpłynąć na codzienną praktykę dietetyków, zwłaszcza w kontekście indywidualnego podejścia do pacjenta z chorobami skórnymi? Czy zawiera ona konkretne wytyczne lub narzędzia pomocne w tworzeniu spersonalizowanych planów dietetycznych?

Choroby skóry stanowią powszechny problem zdrowotny, który często wpływa nie tylko na samopoczucie pacjentów, ale także na ich jakość życia. Niniejsza książka ma na celu dostarczenie medykom kompleksowego i aktualnego spojrzenia na rolę diety w zdrowiu skóry. Zawarte w niej informacje zostały oparte na najnowszych badaniach naukowych oraz praktycznym doświadczeniu specjalistów w dziedzinie dermatologii, psychologii oraz żywienia. Dzięki tej książce specjaliści będą mieli możliwość lepszego zrozumienia roli diety w zdrowiu skóry oraz wykorzystania tej wiedzy w praktyce klinicznej. Celem jest nie tylko poprawa jakości życia pacjentów, ale także skuteczniejsze leczenie i zapobieganie różnym dolegliwościom skórnym.

Nasza książka może wpłynąć na codzienną praktykę dietetyków poprzez dostarczenie nowych informacji i wskazówek dotyczących związku między dietą a zdrowiem skóry. Może również przedstawić nowe spojrzenie na dietę w kontekście chorób skórnych i pomóc dietetykom lepiej zrozumieć, jak dieta może wpływać na stan skóry ich pacjentów. Dietetycy będą mieli do dyspozycji nowe informacje i wskazówki, które pomogą im lepiej dostosować plan dietetyczny do indywidualnych potrzeb i stanu zdrowia każdego pacjenta. Dlatego warto zapoznać się z treścią książki, aby lepiej zrozumieć wpływ diety na zdrowie skóry i umiejętnie stosować te informacje w praktyce dietetycznej.