Choroby zapalne jelit (IBD) do których zaliczamy chorobę Leśniowskiego-Crohna oraz wrzodziejące zapalenie jelita grubego charakteryzują się przewlekłym stanem zapalnym toczącym się w jelitach. Przebiegają z naprzemiennie występującymi okresami zaostrzeń i remisji. Osoby cierpiące na IBD skarżą się na liczne dolegliwości żołądkowo-jelitowe, takie jak: biegunki lub zaparcia, kurczowe bóle brzucha, krew w stolcu, nudności i wymioty. Ponadto mogą też występować objawy ogólnoustrojowe, takie jak: gorączka, utrata masy ciała, bóle stawów i złe samopoczucie. Może też dochodzić do złego wchłaniania składników odżywczych, w tym witamin oraz powikłań, w tym przetok okołoodbytniczych.
IBD jest zazwyczaj diagnozowane w okresie dojrzewania lub wczesnej dorosłości, kiedy to większość pacjentek jest w szczytowym wieku rozrodczym i planuje założenie rodziny. Mimo, że dobrze kontrolowana choroba nie ma negatywnego wpływu na poczęcie, to mimo tego pacjentki często rezygnują z posiadania dzieci z powodu obaw o nieprawidłowy przebieg ciąży i zdrowie dziecka.
Wpływ IBD na płodność
Nie zaobserwowano wzrostu częstotliwości występowania problemów z płodnością u pacjentek z IBD w porównaniu ze zdrową populacją. Jednak pacjentki, które przebyły operację jelit, bądź u których rozwinęły się powikłania okołoodbytnicze mogą mieć problemy związane z poczęciem. Problem ten może pojawić się w przypadku operacji obejmującej miednicę, takich jak zespolenie krętniczo-odbytnicze, w wyniku którego może dojść do niedrożności jajowodów.
Ponadto u pacjentek w fazie zaostrzenia częściej obserwuje się problemy takie jak dyspareunia, obniżone libido i depresja, co może pośrednio przyczyniać się do zmniejszenia wskaźnika poczęcia.
Okresy zaostrzeń i remisji
Istnieją dowody, że faza zaostrzenia choroby jest bardziej szkodliwa dla płodu niż sama terapia farmakologiczna. Dlatego też zaleca się aby pacjentka była w fazie remisji w chwili poczęcia, co zmniejsza ryzyko powikłań.
Niektóre badania odnotowały, że u pacjentek, które zaszły w ciążę podczas zaostrzenia choroby częściej obserwowano niekorzystne skutki zdrowotne u matki i dziecka. Aktywna faza choroby wiążę się ze stanem zapalnym w jelicie, co może prowadzić do zaburzeń wchłaniania niezbędnych składników dla matki, jak i dla rozwijającego się płodu. Zaostrzenie choroby wiążę się również z częstszym występowaniem poronień, wcześniactwa, niskiej masy urodzeniowej (<2500 gram) oraz choroby niedokrwiennej łożyska.
Ponadto, jeśli w momencie zapłodnienia kobieta była w okresie zaostrzenia, istnieje ryzyko trwałej aktywności choroby lub wyższego odsetka nawrotów w czasie ciąży.
Leczenie IBD w ciąży
Kobiety z IBD bardzo często rezygnują z potomstwa z powodu obaw związanych z potencjalną szkodliwością przyjmowanych leków na płód. Jednak większość leków stosowanych w leczeniu IBD jest bezpieczna lub ma niskie ryzyko powikłań, z wyjątkiem kilku takich jak metotreksat i talidomid. Ponadto ryzyko odstawienia leków stosowanych w IBD przed poczęciem i w ciąży, które może prowadzić do niebezpiecznego zaostrzenia choroby przewyższa ryzyko stosowania tych leków. U pacjentek planujących lub będących w ciąży istotne jest utrzymanie choroby w remisji, co umożliwia właśnie odpowiednio dobrana terapia farmakologiczna.
Należy jednak pamiętać, że bardzo często kobiety te muszą mieć indywidualnie dopasowaną suplementację witamin i minerałów – ze względu na terapię lekową, jak i możliwe zaburzenia wchłaniania. W przypadku stosowania sulfasalazyny, kobiety powinny stosować suplementację kwasu foliowego w dawce 5 mg, w porównaniu z 0,4 mg w populacji zdrowych kobiet. Sulfasalazyna jest lekiem, który zakłóca działanie kwasu foliowego, co może prowadzić do zwiększenia ryzyka powikłań płodowych, w tym wad cewy nerwowej.
Z kolei w przypadku stosowania metotreksatu, kobiety powinny przerwać stosowanie leku przynajmniej trzy miesiące przed próbą zajścia w ciąże.
Sposób porodu
Choroba i związane z nią powikłania mogą uniemożliwić dokonanie wyboru przez pacjentkę co do sposobu porodu. Kobiety, u których rozpoznano powikłania okołoodbytnicze częściej rodzą dzieci przez cięcie cesarskie. Jednak kobiety, które są w okresie remisji i nie rozwinęły powikłań mogą rodzić siłami natury, ponieważ jest małe prawdopodobieństwo aby rozwinęły się one w okresie okołoporodowym.
Czy IBD jest dziedziczone?
Nie jest dokładnie zbadane, w jaki sposób choroba u matki w czasie ciąży może wpływać na ryzyko rozwoju IBD u dziecka. Mimo tego dowiedziono, że posiadanie jednego lub więcej krewnych pierwszego stopnia z rozpoznanym IBD jest znaczącym czynnikiem ryzyka wystąpienia tej choroby u dziecka. W przypadku, gdy oboje rodziców dotkniętych jest IBD ryzyko przekracza 30%, jednak jest to bardzo rzadka sytuacja.
Podsumowanie
Choroby zapalne jelit są najczęściej diagnozowane u kobiet w wieku rozrodczym, co często prowadzi do obaw i niepewności. Pacjentki z IBD wymagają szczególnej uwagi podczas ciąży. Należy pamiętać o ewentualnej zmianie leków w celu uniknięcia teratogenności, wprowadzania suplementów diety, a także utrzymania choroby w remisji za pomocą indywidualnie dobranej diety i odpowiednio dopasowanej terapii farmakologicznej. Kończąc pozytywnie, badania wskazują, że ciąża ma pozytywny wpływ na przebieg IBD. Wraz ze wzrostem wskaźnika urodzeń zmniejsza się potrzeba interwencji chirurgicznych, w tym konieczności resekcji jelita.
Bibliografia:
- Pervez H, Usman N, Ahmed MM et al. The Impact of Inflammatory Bowel Disease on Pregnancy and the Fetus: a Literature Review. Cureus 2019, 11(9)
- Shannahan SE, Erlich JM, Peppercorn MA. Insights into the treatment of inflammatory bowel disease in pregnancy. The Adv Gastroenterol 2019, 12: 1-15
- Glover LE, Fennimore B, Wingfield M. Inflammatory Bowel Disease: Influence and Implications in Reproduction. Inflamm Bowel Dis 2016; 22(11):2724-2732
- Stritzke AI, Seow CH. Inflammatory bowel disease in pregnancy. CMAJ 2017; 189(18):E669
- Maliszewska A, Warska A, Cendrowski K i wsp. Inflammatory bowel diseases and pregnancy. GInekologia Polska, 2017; 88(7):398-403
