Chorujesz na chorobę Hashimoto? Sprawdź, czy gluten i laktoza Ci szkodzą…

Choroba Hashimoto jest chorobą autoimmunologiczną, czyli taką, w której układ odpornościowy zamiast chronić organizm przed chorobami zwraca się przeciwko niemu – a właściwie przeciwko komórkom tarczycy. Popularnym narzędziem do walki z tego typu chorobami stał się tzw. „protokół autoimmunologiczny” (z ang. Autoimmune Protocol, AIP), czyli rodzaj diety ograniczającej spożycie określonych produktów, m.in. zawierających gluten, laktozę i kazeinę. Nie jest to jednak dieta odpowiednia dla wszystkich. Dlaczego?

Dieta w chorobie Hashimoto ma znaczenie…

Dieta eliminacyjna w chorobie Hashimoto (przewlekłym limfocytarnym zapaleniu tarczycy) może zadziałać przeciwzapalnie i pomóc„wyciszyć” układ odpornościowy, który atakuje tarczycę. Odpowiednia dieta może spowodować, że objawy choroby ustąpią, czyli dojdzie do tzw. remisji. Bywa nawet, że choremu udaje się zmniejszyć dawkę tyroksyny (hormonu tarczycowego podawanego chorym), ponieważ dzięki diecie poprawiło się jej wchłanianie.

Protokół autoimmunologiczny

Protokół autoimmunologiczny jest jednak dietą bardzo restrykcyjną, wymaga wykluczenia również tych artykułów spożywczych, które powszechnie uważa się za zdrowe. Wśród zakazanych produktów znajdziemy m.in.: mleko krowie, kozie, owcze i przetwory mleczne (ze względu na obecną w nich laktozę i kazeinę); rośliny psiankowate; wszystkie zboża glutenowe, czyli przede wszystkim pszenicę, żyto, jęczmień i zanieczyszczony glutenem owies oraz cały szereg innych produktów, do których gluten jest po dodawany – wędliny, parówki, przyprawy, konserwy, owoce kandyzowane, sosy i zupy z torebki.

Dieta bezglutenowa przy chorobie Hashimoto – nie tak szybko!

Dostępne w sklepach produkty bezglutenowe są dość mocno przetworzone, dlatego najlepiej wybierać te naturalnie niezawierające glutenu.Jadłospis osoby stosującej dietę bezglutenową powinien być skomponowany przez dietetyka, aby nie zabrakło w niej najważniejszych składników odżywczych. Dobrze jest również ograniczyć spożycie ryżu, ze względu na obecną w nim rtęć i arsen [1].

Osoby chore na Hashimoto powinny sięgać po dietę bezglutenową tylko w przypadku absolutnej konieczności, a więc wtedy, gdy mają stwierdzoną trwałą nietolerancję glutenu, czyli celiakię. Żeby zdiagnozować celiakię potrzebne są już jednak badania.

🔎 Meta-analiza opublikowana we Frontiers in Endocrynology [5] wskazała, że stosowanie diety bezglutenowej w przeprowadzonych badaniach powodował zmniejszenie poziomu przeciwciał i TSH oraz zwiększenie FT4. Nie stwierdzono zmian w FT3. Dodatkowe analizy wyjaśniły niektóre różnice w danych. Naukowcy podsumowali, że dane wydają się wskazywać na pozytywny wpływ diety bezglutenowej na funkcję tarczycy i stan zapalny, zwłaszcza u pacjentów z Hashimoto i chorobami związanymi z glutenem. Są jednak zdania, że obecne dowody nie są jeszcze wystarczające, aby zalecić takie podejście dietetyczne wszystkim pacjentom z diagnozą Hashimoto.

A jak to jest z tą laktozą?

Rzeczywiście jest tak, że u wielu osób chorych na chorobę Hashimoto występuje również nietolerancja cukru mlecznego, czyli laktozy. Udowodniono nawet, że osoby z chorobą Hashimoto, cierpiące jednocześnie na nietolerancję laktozy, potrzebują o 30% większych dawek tyroksyny, w porównaniu z osobami, u których nie występuje nietolerancja laktozy [4]. Nie oznacza to jednak, że wszyscy chorzy na Hashimoto powinni wyeliminować laktozę z codziennej diety, a jedynie te osoby, które faktycznie jej nie trawią.

Co niezwykle interesujące, bezpośrednią przyczyną wystąpienia wtórnej nietolerancji laktozy może być… celiakia… To właśnie kosmki jelitowe, które jak wiadomo zanikają w przebiegu celiakii odpowiedzialne są bowiem za produkcję laktazy – enzymu rozkładającego laktozę. Brak kosmków często wywołuje więc problemy z trawieniem cukru mlecznego.

Dieta bezglutenowa i bezlaktozowa dla wszystkich chorych na Hashimoto? Brak naukowych dowodów!

Choć oczywiście faktem jest, że spora część osób z chorobą Hashimoto rzeczywiście nie toleruje glutenu, według ustaleń różnych naukowców nadwrażliwość na gluten może mieć od 3,2% do nawet 43% chorych na przewlekłe zapalenie tarczycy typu Hashimoto [2]. Tak częste współwystępowanie obu chorób jest wynikiem ich wspólnego – autoimmunologicznego – pochodzenia. Dieta bezglutenowa w przypadku tych osób może faktycznie usprawnić pracę gruczołu tarczycowego. Wyniki badań jednego z włoskich ośrodków naukowych pokazały, że po roku od rozpoczęcia diety bezglutenowej u 71% chorych nastąpiła wyraźna poprawa stanu tarczycy [3].

Nietolerancje pokarmowe – najpierw potwierdź je odpowiednimi badaniami

Zanim zdecydujemy się na wprowadzenie protokołu autoimmunologicznego, warto abyśmy wykonali testy genetyczne w kierunku nietolerancji pokarmowych. W związku z tym, że zarówno celiakia jak i nietolerancja laktozy mają podłoże genetyczne, diagnostykę najlepiej od razu zacząć od badań DNA. W zasadzie wszystkie osoby chore na celiakię posiadają któryś z genotypów: HLA-DQ2 i/lub HLA-DQ8. Ujemny wynik badania genetycznego (brak genotypów) jest więc równoznaczny z całkowitym wykluczeniem choroby. Wynik dodatni (obecność genotypów) potwierdza celiakię z dużym prawdopodobieństwem. Test genetyczny w kierunku nietolerancji laktozy polega natomiast na analizie genu LCT – w badaniu sprawdza się, czy doszło do mutacji w jego obrębie.

Potwierdzenie nietolerancji glutenu lub laktozy oraz wdrożenie odpowiedniej diety często poprawia funkcjonowanie tarczycy – w wielu przypadkach udaje się obniżyć dawkę leku, a niekiedy dochodzi również do remisji choroby.

Źródła:

1. Z. Zdrojewicz, A. Jagodziński, M. Kowalik, Ryż to zdrowie – prawda czy mit? ,„Medycyna Rodzinna” 2017, 20 (1), s. 53-59.
2. A. Ratajczak, M. Moszak, M. Grzymisławski, Zalecenia żywieniowe w niedoczynności tarczycy i chorobie Hashimoto. „Pielęgniarstwo i Zdrowie Publiczne” 2017, 7(4), s. 309.
3. I. Wentz, Hashimoto. Jak w 90 dni pozbyć się objawów i odzyskać zdrowie, Kraków 2017.
4.  Cellini M, Santaguida MG, Gatto I, Virili C, Del Duca SC, Brusca N, Capriello S, Gargano L, Centanni M., Systematic appraisal of lactose intolerance as cause of increased need for oral thyroxine, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/24796930
5. Piticchio, T., Frasca, F., Malandrino, P., Trimboli, P., Carrubba, N., Tumminia, A., … & Frittitta, L. Effect of gluten free diet on autoimmune thyroiditis progression in patients with no symptoms or histology of celiac disease: a metaanalysis. Frontiers in Endocrinology, 14, 1200372.

• Data pierwotnej publikacji: 1.12.2018
• Data ostatniej aktualizacji o wyniki badań: 11.08.2023