Bajki to element nierozerwalnie związany z dzieciństwem. W życiu większości dzieci ta rozrywka jest obecna. Istnieje nawet sporo grono dorosłych lubujących się w produkcjach dla dzieci. Bajki mogą odgrywać bardzo ważną rolę edukacyjną oraz terapeutyczną. Dzieci mogą czerpać prawidłowe wzorce zachowań społecznych, funkcjonowania w relacjach, radzenia sobie z emocjami oraz kultywowania wartości moralnych. Nie jest tajemnicą, że dzieci wzorują się na swoich ulubionych bohaterach. Chcą wyglądać tak jak oni, zachowywać się w podobny sposób, czy jadać te same potrawy. Istotną sprawą wydaje się zatem rzecz drugoplanowa- czyli co jadano w bajkach? Zapraszam na przegląd bajkowych potraw oraz odpowiedzi na ważne pytania:
- Czy dieta bajkowych bohaterów może kształtować nawyki żywieniowe dzieci?
- Czy odbywa się to w prawidłowy sposób?
Przyjrzymy się talerzom bajkowych bohaterów
Bajka bajce nierówna. Nasi rodzice, o dziadkach nie wspominając, wybór mieli raczej niewielki. Sytuacja po transformacji w latach 90. zaczęła się gwałtownie zmieniać. Od krótkometrażowych produkcji na podstawie książek i komiksów, do wielkich disneyowskich produkcji. Dziś oprócz licznych produkcji kinowych dla dzieci, bajek w programach telewizyjnych, maluchy oglądają filmy na YouTube.
Tak jak w wielu innych kwestiach, tak również tutaj- nasuwa się jedna myśl: ilość nie znaczy jakość. Wystarczy spojrzeć na talerze bohaterów starszych bajek:
Marynarz Popeye
Marynarz Popeye (w Polsce znany jako Papaj, a w przedwojennej Polsce- marynarz Kubuś). Od 1933 roku bohater krótkometrażówek, w latach 60. powstał serial animowany. W latach 80. pojawiła się też filmowa wersja przygód Papaja. Papaj to dobry, silny i prawdomówny marynarz, który jednak ma jedną wadę: jest porywczy i lubi bójki. Prawdziwym przysmakiem Papaja był szpinak. Jadał go jednak nieco inaczej w różnych wersjach produkcji. W komiksach jadał szpinak regularnie i dlatego był tak silny, w kreskówkach jadał szpinak, kiedy potrzebował nadludzkiej siły. Jednak w wersji kreskówkowej i komiksowej przekaz jest taki sam: szpinak daje siłę. Papaj miał przyjaciela Wimpy’ego – o krępej budowie, uwielbiającego jedzenie hamburgerów. Mamy tutaj więc drugi przekaz, mogący mieć wpływ na kształtowanie nawyków żywieniowych młodych widzów. Jedzenie hamburgerów to krótka droga do otyłości.
Czy szpinak rzeczywiście daje siłę? Raczej nie — jest niskokaloryczny. Dostarcza natomiast witamin oraz błonnika pokarmowego a te składniki wpływają pozytywnie na kondycję organizmu. Jednak w tej kwestii możemy dzieci troszkę oszukać i pielęgnować mit o sile szpinaku…
Smerfy
Smerfy po raz pierwszy puszczone zostały na kanale 1 Telewizji Polskiej, w 1987 roku. Głównym przysmakiem smerfów były smerfowe jagody. Myślę, że dzieci oglądające smerfy, mogły chętniej zjadać nie tylko jagodzianki, ale przede wszystkim surowe jagody. Jagody są źródłem antyoksydantów, witamin, składników mineralnych oraz błonnika pokarmowego. Jagody w jagodziankach poddawane są wysokiej temperaturze, co niestety oznacza, że tracą większość cennych witamin.
Złotowłosa i trzy niedźwiadki
Co prawda nie była to produkcja telewizyjna, ale angielska baśń, znana z pewnością większości z nas. Misie jadały owsiankę, a gdy wyszły na spacer, do ich domu trafiła Złotowłosa. Zastała na stole trzy miseczki z owsianką: duża (dla taty), średnia (dla mamy) oraz mała (dla synka). Owsianka z dużej miski nie smakowała Złotowłosej, gdyż była zbyt słona. Owsianka ze średniej była zbyt słodka, zjadła więc owsiankę z małej miseczki, która była w sam raz. Widzę w tej baśni co najmniej trzy pozytywne żywieniowo przekazy:
- Przedstawienie owsianki jako atrakcyjnego i smakowitego posiłku. Jadały ją misie, a Złotowłosa nie mogła się oprzeć po wejściu do misiowej chatki.
- Rozróżnienie porcji posiłku, według płci i wieku. Dzieci nie powinny jadać tak dużych porcji, jak rodzice, zapotrzebowanie kaloryczne kobiet jest również mniejsze niż mężczyzn.
- Fakt, że Złotowłosej najbardziej smakowała owsianka, która nie była ani za słona, ani za słodka. Są to składniki, z którymi w zdrowej diecie nie należy przesadzać, w szczególności w dziecięcych posiłkach.
Płatki owsiane są źródłem błonnika rozpuszczalnego, witamin z grupy B, witaminy E oraz składników mineralnych. Ugotowane na mleku, z dodatkiem owoców, mogą stanowić pełnowartościowe śniadanie dla dziecka. To dobra alternatywa zamiast przemysłowych płatków śniadaniowych, z dodatkiem dużej ilości cukru i konserwantów.
p.s. Owsiankę jadał również Miś Uszatek
Muminki
Muminki. Wspaniała bajka na podstawie książek i komiksów z kultowymi bohaterami autorstwa Tove Jansson i Larsa Janssona. Czy jest ktoś, kto nie zna Włóczykija, Małej Mi czy Mamy Muminków? Specjalnością Mamy Muminka, była zupa dyniowa oraz inne potrawy z dyni. Jeden z odcinków został nawet zatytułowany: ,,Olbrzymia dynia”. Mama Muminka z mizernym skutkiem hodowała dynie- nie chciały one rosnąć. Pewnego dnia jedna dynia zaczęła kwitnąć i wyrosła bardzo duża. Mamusia próbowała utrzymać to w tajemnicy, aby nikt jej nie ukradł. Można z tego wywnioskować, że dynia stanowiła przysmak dla całej Doliny Muminków. Nie ma się czemu dziwić – jest źródłem witaminy E, K, C oraz składników mineralnych: magnezu, cynku, selenu, manganu, miedzi. Zawiera również błonnik pokarmowy. Swój wspaniały kolor dynia zawdzięcza beta-karotenowi, jednemu z najsilniejszych przeciwutleniaczy. Fanów Muminków z pewnością łatwiej przekonać do zajadania dyniowej zupy.
Disneyowskie hity dużego formatu
W których produkcjach szukać kulinarnych inspiracji dla dziecięcych potraw?
Ratatuj
Film animowany, który jest hołdem dla wspaniałego dania, wywodzącego się z kuchni francuskiej: ratatouille. Ta potrawa jest wręcz wynoszona na piedestał i ukazywana w bardzo atrakcyjny dla oczu sposób. Są to pięknie ułożone, kolorowe warzywa przyrządzane przez ambitnego szczurka-kucharza. Urzekają podniebienia paryskich krytyków kulinarnych. Ślinka cieknie od samego oglądania. Myślę, że ten film może pobudzić apetyt i zachęcić do jedzenia warzyw największych niejadków. Sama po obejrzeniu tego filmu, w czasach szkoły podstawowej marzyłam o zjedzeniu tego dania.
Zakochany Kundel
Opowieść o dwóch pieskach, które zakochują się w sobie podczas wspólnego jedzenia spaghetti z klopsikami. U dzieci czasem występuje niechęć do spożywania mięsa. Jest to na tyle ważny produkt w diecie rosnących i rozwijających się organizmów, że powinniśmy zachęcać dzieci do jedzenia mięsa. Uważam, że wspólne oglądanie ,,Zakochanego Kundla” a następnie wspólne przyrządzanie spaghetti z klopsikami, ma szansę pomóc odnieść sukces. Takie danie może stanowić zbilansowany posiłek, gdy np. przyrządzimy pulpeciki z mięsa drobiowego, które zawiera mniej tłuszczu. Podajmy go w sosie pomidorowym, z dobrej jakości przecieru a makaron z białej mąki pszennej zamienimy na ten pełnoziarnisty.
Wymienione bajki, moim zdaniem mogą wpływać pozytywnie na kształtowanie nawyków żywieniowych wśród dzieci. Produkty, które zostały umieszczone przez autorów w jadłospisach swoich bohaterów, są odżywcze i pożądane w diecie. Nie jest to jednak regułą, a dzieci nie patrzą jedynie na postaci zajadające zdrowe produkty.
Druga strona medalu
Są bajki prezentujące bardzo niewłaściwe odżywianie. Ich bohaterowie zajadają się słodyczami, przetworzoną żywnością typu fast food i popijają słodkie, gazowane napoje.
Garfield
Komiks, na podstawie którego powstała kreskówka ciesząca się ogromną popularnością, później również film pełnometrażowy. Gruby, leniwy kot, którego ulubionym zajęciem jest leżenie i objadanie się. Jego największym przysmakiem jest mrożona lasagne, pizza, którą zjada sam w mgnieniu oka oraz inne fast foody. Właściwie mógłby jeść nieustannie. Nie znosi ruchu a wszelkie próby ,,odchudzenia” go przez jego właściciela kończą się fiaskiem, ze względu na przebiegłość Garfielda. W tym przypadku bohater prezentuje brak umiaru w jedzeniu, otyłość i lenistwo. Jest ukazany jako ten ,,mądrzejszy” od swojego towarzysza, drugiego pupila jego właściciela- psa Odiego. W tej bajce objadanie się utożsamiane jest ze szczęściem, nie zobaczymy tam konsekwencji, jakie leniwemu kotu przynosi otyłość. Przekaz jest jasny: można być szczęśliwym, leżąc na kanapie i pochłaniając olbrzymie ilości jedzenia. Przy tym nie trzeba ponosić zdrowotnych konsekwencji takiego stylu życia.
Kucyki Pony
Mają słabość do słodyczy. Zajadają się babeczkami, ciastami, ciastkami, tortami, lizakami i cukierkami. Oprócz tego w ich jadłospisie pojawiają się też jabłka, rośliny, wiśnie i kwiaty. Kucyki pony nie jedzą mięsa. Właściwie wszystkie produkty zjadane przez kucyki są ,,ładne” i atrakcyjne wizualnie. Cała bajka jest mocno ,,cukierkowa”, kucyki oraz wszystko, co je otacza, jest kolorowe. Słodycze są tutaj mocno związane z wizją bajkowego, kolorowego, szczęśliwego świata. Dieta kucyków pony jest zdominowana przez węglowodany proste z ledwo zauważalną domieszką witamin.
Świnka Peppa
Sytuacja kulinarna w tej bajce jest dosyć zróżnicowana. Pierwsza pozytywna myśl, która nasuwa się po obejrzeniu kilku odcinków przygód Peppy: świnka spożywa posiłki razem z całą rodziną. Są one jedzone przy wspólnym stole, przy którym panuje miła atmosfera. Kiedy rodzina je na obiad pizzę, jest ona podana w towarzystwie zdrowej sałatki, którą Peppa chętnie zjada i nie grymasi. Brat Peppy- George zjada warzywa dopiero po tym, jak dziadek układa je w kształt dinozaura. Następnie babcia dwa razy upewnia się, czy George ma jeszcze ochotę na dodatkową porcję warzyw. Gdy wszyscy zgodnie stwierdzają, że George jest najedzony, babcia proponuje czekoladowe ciasto, na które mały George chętnie przystaje. Niestety to lekcja dla dzieci, że nawet w pełnym brzuszku znajdzie się miejsce na słodkości. Pojawiają się również naleśniki z syropem klonowym, ciasto czekoladowe, ciasto z owocami, owoce.
Przepisy na bajkowe smakołyki!
Muminkowa zupa dyniowa z pełnoziarnistymi grzankami
Składniki na porcję dla całej rodziny (4 porcje)
- 500 g surowej, obranej i pokrojonej w kostkę dyni
- 2 ziemniaki obrane, pokrojone w kostkę
- 1 cebula, pokrojona w drobną kosteczkę
- 1 marchewka
- 1 łyżka masła klarowanego do podsmażenia warzyw
- 1/2 łyżeczki kurkumy w proszku
- 2 szklanki bulionu lub rosołu domowego
- 2 kromki pełnoziarnistego pieczywa, np. graham
- 2 ząbki czosnku
Na patelni na maśle klarowanym podsmażamy cebulkę, gdy się zeszkli, dodajemy czosnek a po chwili dynię i ziemniaki. Lekko podsmażamy warzywa, następnie zalewamy bulionem i gotujemy do miękkości ziemniaków. Gdy warzywa będą miękkie (ok.10 min), blendujemy wszystko, doprawiamy do smaku solą, jeżeli bulion nie był wystarczająco słony. Pieczywo kroimy w drobną kosteczkę i na suchej patelni lekko podpiekamy. Rozdzielamy grzanki tak, aby starczyło do 4 miseczek.
Kanapki pirata Papaja
Szpinak jest bogatym źródłem witamin antyoksydacyjnych, wrażliwych na wysoką temperaturę. Warto nnauczyć dzieci jedzenia go na surowo, np. na kanapki.
Składniki:
- 2 kromki pełnoziarnistego pieczywa (żytniego lub graham)
- garść szpinaku baby (świeże listki)
- łyżeczka masła lub serka śmietankowego
- plasterek wędliny drobiowej
- plasterek sera żółtego np. gouda
- ulubione warzywo dziecka, np. pomidor, ogórek, papryka
Listki szpinaku siekamy nożem. Pieczywo smarujemy masłem lub serkiem, nakładamy szpinak, wędlinę i ser, przykrywamy drugą kromką i przekrajamy wzdłuż, np. na trójkąciki.
Koktajl ze smerfnych jagód
Koktajl możemy również przygotować z jagód mrożonych
Składniki na 2 porcje:
- szklanka mleka
- 2 szklanki jagód
- szklanka wody
- łyżka miodu
- 1 banan
Wszystkie składniki miksujemy w blenderze i przelewamy do kubeczków.
Spaghetti z klopsikami z ,,Zakochanego Kundla”
Składniki na 4 porcje:
- 500 g mielonego mięsa z indyka
- 400 g przecieru pomidorowego
- przyprawy: oregano, sól, pieprz
- 1 cebula, 2 ząbki czosnku
- 1 łyżka bułki tartej
- 1 jajko
- 300 g makaronu pełnoziarnistego spaghetti
- 1 marchewka
- 1 łyżka oliwy z oliwek lub oleju rzepakowego
Marchewkę obieramy i ścieramy na tarce. Mięso przekładamy do miski, dodajemy jajko, sól, pieprz, bułkę tartą, marchewkę i formujemy malutkie pulpeciki. Na patelni rozgrzewamy tłuszcz, podsmażamy cebulę, dodajemy czosnek oraz pulpeciki. Lekko podsmażamy z obu stron, następnie dodajemy przecier pomidorowy, oregano, przykrywamy i dusimy pulpeciki ok 15-20 min. Makaron gotujemy, odcedzamy, przekładamy na talerze, nakładamy pulpeciki z sosem. Pamiętajmy, aby dzieci nie jadły tak dużej porcji jak rodzice.
Podsumowanie
Badania epidemiologiczne w wielu krajach pokazują, że odsetek otyłych dzieci w różnych przedziałach wiekowych rośnie. Jako jednego z winowajców takiego stanu rzeczy wskazuje się mass media. W tym również produkcje kierowane do dzieci, czyli bajki. Zarówno te oglądane w telewizji, kinie czy internecie. Niezdrowe produkty, wywierające szkodliwy wpływ na zdrowie, zjadane przez ulubionego bohatera, nie wydają się już tak straszne. Rolą rodziców jest selekcja treści, które docierają do naszych dzieci, ponieważ mają one na małych odbiorców duży wpływ. Starajmy się zapewnić dzieciom zbilansowaną dietę, zachęcać je do jedzenia warzyw, mogą nam w tym pomóc niektóre bajki.
Bibliografia:
- E.C.Segar Marynarz Popeye, 1929.
- Robert Southey, Złotowłosa i trzy niedźwiadki
- Neville Astrey, Mark Baker, Peppa Pig, 2004, Wielka Brytania
- Pierre Culliford, Les Schtroumps, 1963
- Brad Bird, Ratatuj, 2007
- Hamilton Luske, Wilfred Jackson, Lady and the Tramp, 1955
- Jim Davis, Garfield, 1978
- Anna Prokop, Waga mediów, czyli o wpływie mass mediów na kształtowanie wzorów żywienia, 2013.
