Biegunka to dolegliwość, która uruchamia szereg niekorzystnych dla zdrowia mechanizmów. Ekosystem naszego układu pokarmowego jest wówczas zaburzony. Zmaga się z nadmiernym wydzielaniem, zmniejszonym wchłanianiem i zwiększoną aktywnością motoryczną jelit.
Do objawów należy głównie zmiana rytmu wypróżnień, a także zwiększenie zawartości wody w stolcu i zmiany jego objętości. Przyczyn biegunki może być wiele. Infekcja wirusowa, patogeny bakteryjne, zakażenia pasożytnicze, zmiana sposobu żywienia lub choroby związane z dysfunkcją jelit.
Na całym świecie 1,5 miliona ludzi umiera co roku z powodu biegunki.[8] W większości tych przypadków śmierć jest konsekwencją zaburzeń wodno-elektrolitowych towarzyszącym biegunce (odwodnienie, kwasica), a nie infekcją, która ją powoduje. [1] Podstawą leczenia tej dolegliwości, obojętnie czym jest spowodowana, jest utrzymanie optymalnego stanu nawodnienia. W tym artykule dowiesz się, jakie napoje są polecane do nawadniania oraz łagodzenia objawów biegunki, oraz na co uważać, zmagając się z biegunką.
Co pić, ile i jak często, gdy zmagamy się z biegunką?
Podczas biegunki uzupełniajmy płyny niezależnie od tego, czy chce nam się pić, czy nie. Po oddaniu biegunkowego stolca powinniśmy wypić od 5 do 10 ml na kilogram masy ciała. [10] Najlepiej pić małymi łyczkami, ale często. Zrezygnujmy z zimnych napojów- pite na pusty żołądek, bardzo silnie pobudzają perystaltykę. [2]
W przypadku małych dzieci – możemy podawać płyny łyżeczką lub strzykawką.
Woda niegazowana
Przegotowana, mineralna lub źródlana. Najlepiej podczas biegunki sprawdzi się woda o temperaturze pokojowej.
Kakao na wodzie
Działa lekko zapierająco, może więc pomóc złagodzić biegunkowe dolegliwości. Wybierzmy kakao naturalne, bez dodatku cukru.
Herbata
Podczas biegunki sprawdzą się odmiany delikatne o mniejszej zawartości teiny: biała, zielona. Z czarnej herbaty nie musimy jednak rezygnować: cechuje ją zawartość garbników, które wykazują działanie przeciwbiegunkowe. Podobne właściwości ma napar z czarnych jagód- uznawany za naturale panaceum przeciwbiegunkowe. Bezpieczny również dla dzieci.
Soki
Najlepiej świeżo przygotowane i lekko rozcieńczone.Sok pomidorowy, pomarańczowy i bananowy są źródłami potasu, którego w naszym organizmie ubywa podczas biegunki.
ORS – Doustne płyny nawadniające
To gotowe płyny glukozowo-elektrolitowe. Stosowanie tych środków polecane jest przy lekkim i umiarkowanym odwodnieniu. Można stosować również dawki zapobiegawcze (znajdziemy w ulotce preparatu), w profilaktyce odwodnienia. Zalecana zawartość sodu w takich preparatach to 60 mmol/l oraz ok. 80 mmol/l glukozy. Takie środki możemy stosować również u dzieci i kobiet w ciąży.
| Dziecko poniżej 2 lat | Dziecko od 2 do 9 lat | Dzieci powyżej 9 roku życia i dorośli |
| 50-100 ml (1/4-1/2 szklanki. Maksymalnie 0,5l dziennie. | 100-200 ml. Maksymalnie 1l dziennie. | Według uznania, maksymalnie 2l dziennie. |
Probiotyki
Żywe mikroorganizmy o udowodnionym, korzystnym działaniu na zdrowie człowieka. W przypadku biegunki określone szczepy bakteryjne, szczególnie bakterie kwasu mlekowego (Lactobacillus GG), mogą skrócić czas trwania biegunki.[12] Preparaty probiotyczne dostępne są w formie proszku, do sporządzenia roztworu z wodą. Taka forma stosowania probiotyku jest korzystna w przypadku biegunki, ponieważ dbamy o nawodnienie, jednocześnie przyjmując specjalistyczny preparat.
Czy coca-cola pomaga na biegunkowe dolegliwości?
Wbrew powtarzanemu często mitowi, jest zupełnie przeciwnie. Coca cola zawiera kwas fosforowy, który może działać drażniąco na błonę śluzową jelita. Kwas fosforowy wiąże wapń, magnez i cynk upośledzając w ten sposób wchłanianie tych składników mineralnych.[7] Podczas biegunki i tak zmagamy się ze zmniejszonym wchłanianiem, popijając coca-colę, możemy więc zaostrzyć objawy biegunki.
Napoje niezalecane w biegunce
Przede wszystkim: kawa.Picie kawy stymuluje odruch żołądkowo-okrężniczy i powoduje chęć wypróżnienia. [11] Kawa może powodować powstawanie luźnych stolców. [7] Zmagając się z biegunką, powinniśmy wykluczyć wszystkie napoje, zawierające kofeinę. Przypisuje się im działanie przeczyszczające. Zrezygnować powinniśmy również z ciepłych i gorących napojów.
Zmagając się z biegunką, należy również wykluczyć wodę gazowaną, alkohol oraz produkty mleczne (z wyjątkiem dzieci, dla których mleko stanowi podstawę żywienia) i alkoholu.[10]
Równowaga wodno-elektrolitowa to priorytet
Utrzymanie dobrego stanu nawodnienia organizmu zapobiega odwodnieniu. Jest to poważne zaburzenie homeostazy organizmu, mogące pojawić się w przebiegu biegunki.
Jest to stan szczególnie niebezpieczny dla niemowląt i małych dzieci, u których woda stanowi ponad 80% całkowitej masy ciała. Czynnikiem potęgującym niebezpieczeństwo w przypadku tej grupy jest również fakt, że niemowlęta i małe dzieci nie potrafią się komunikować. Drugą grupą, równie silnie zagrożoną odwodnieniem są osoby w podeszłym wieku, ze względu na fizjologiczne zmiany związane ze starzeniem się organizmu.
Wyróżnia się trzy rodzaje odwodnienia: [5]
- hipertoniczne – większa utrata wody niż elektrolitów
- hipotoniczne – większa utrata elektrolitów niż wody
- izotoniczne – równoważna utrata elektrolitów i wody
Zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej dają objawy, które możemy w porę dostrzec i zareagować. Ponieważ podczas biegunki dochodzi do nadmiernej utraty płynów przez przewód pokarmowy, może być to przyczyną odwodnienia izotonicznego.
Co powinno nas zaniepokoić?
- suchość błon śluzowych i skóry
- zmniejszenie napięcia i elastyczności tkanek
- spadek ciśnienia tętniczego
- ogólne osłabienie
- apatia
- zwolnienie reakcji na bodźce
W przypadku zaobserwowania któregoś z wymienionych objawów należy zgłosić się do lekarza. Konsekwencją odwodnienia może być niewydolność nerek lub śpiączka. Jeżeli biegunka występuje u kobiet w ciąży, dodatkowo powinny zaniepokoić objawy towarzyszące: podwyższona temperatura ciała, wymioty, nienaturalnie twardy brzuch w drugim i trzecim trymestrze, krew lub śluz w kale, silny ból brzucha lub krwawienie z pochwy. [13]
Domowy płyn nawadniający i uzupełniający elektrolity
Jeżeli z jakiegoś powodu, nie możemy udać się do apteki po gotowy płyn ORS, a chcemy mieć pewność, że nie tylko woda, ale i elektrolity pozostają w optymalnym stężeniu, możemy przygotować płyn ORS samodzielnie w domu.
Wystarczy do 1 litra przegotowanej i przestudzonej wody dodać płaską łyżeczkę soli i 8 płaskich łyżeczek cukru. [3]
Czy można uchronić się przed biegunką?
Istnieje wiele przyczyn występowania biegunki, więc prawdopodobnie nie jesteśmy w stanie uchronić się przed nią raz na zawsze. Możemy jednak minimalizować ryzyko jej wystąpienia. Najlepszą profilaktyką jest dbanie o higienę, nie tylko rąk, ale również w kuchni, podczas przygotowywania posiłków. Nie zamrażajmy produktów wcześniej rozmrożonych, używajmy oddzielnych desek do surowego mięsa, zadbajmy o dokładne umycie warzyw i owoców przed jedzeniem, do rozmrażania produktów używajmy lodówki zamiast ciepłej wody czy temperatury pokojowej.
Podsumowanie
Biegunka to powszechna dolegliwość. Zwykle trwa kilka dni, a naszym najważniejszym zadaniem podczas walki z tą dolegliwością jest doustne nawadnianie organizmu. Większość epizodów biegunkowych należy leczyć w domu. Wskazaniem do hospitalizacji są przedłużające się dolegliwości lub pojawiające się objawy odwodnienia. Leczenie biegunki w warunkach szpitalnych dotyczy również niemowląt <6 miesiąca życia, które oddały więcej niż 8 stolców/dobę, osób w podeszłym wieku z przewlekłymi chorobami lub osób zmagających się z chorobami psychicznymi.
Bibliografia:
- Sam Xianjun Cheng, 2016. Calcium-sensing receptor: a new target for therapy of diarrhea. World Journal of Gastroenterology: 22(9).
- Agnieszka Hałoń, Andrzej Gładysz, Ilona Dziemianko, 2003. Współczesne spojrzenie i zalecane postępowanie w biegunkach. Przewodnik Lekarza, 6(9), str. 71-80.
- Justyna Wasielica-Berger, 2018. Ostra biegunka. Gastroenterologia Kliniczna, tom 10, nr 1, str. 14-22.
- Ewa Tylec-Osóbka, Stanisław Wojtuń, Jerzy Gil, 2012. Podstawowe zasady postępowania w przebiegu chorób układu pokarmowego u kobiet w ciąży. Pediatr Med Rodz, 8(4), str. 315-323.
- Ilona Idasiak-Piechocka, 2012. Odwodnienie- patofizjologia i klinika. Forum Nefrologiczne, tom 5, nr 1, str. 73-78.
- Jadwiga Jośko-Ochojska, Leszek Spandel, Ryszard Brus, 2014. Odwodnienie osób w podeszłym wieku jako problem zdrowia publicznego. Hygeia Public Health, 49(4), str. 712-717.
- Redakcja naukowa Marian Grzymisławski, Jan Gawęcki, 2012. Żywienie Człowieka zdrowego i chorego. Wydawnictwo Naukowe PWN.
- Saloni Dattani, Fiona Spooner, Hannah Ritchie, Max Roser, 2023. Diarrheal Diseases. Published online at OurWorldInData.org, https://ourworldindata.org/diarrheal-diseases
- Pobrane z: Anna Grodowska, Dieta w ostrej biegunce- nawodnienie to priorytet.
- 2019, Biegunka-zalecenia dietetyczne. Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej.
- Pobrane z: https://dietetycy.org.pl/odruch-zoladkowo-okrezniczy/
- Mieczysława Czerwionka-Szaflarska, Bartosz Romańczuk, 2008. Probiotics- which, whom, when? Przewodnik Lekarza 1, str. 214-221.
- Pobrane z: https://dietetycy.org.pl/biegunka-w-ciazy/
