Czerymoja – rajski owoc flaszowca peruwiańskiego, który czeka na odkrycie
Czerymoja, Cherimoya czy najbardziej fachowowo, Annona cherimola Mill to tropikalny owoc o zielonej skórce, kształtem przypominający serce. Rośnie na drzewie flaszowca peruwiańskiego, występującego głównie w strefie międzyzwrotnikowej.
W Polsce coraz częściej pojawia się w supermarketach, jednak mimo wszystko nie jest to bardzo powszechny owoc. Czy są powody ku temu, by zyskał popularność? Postaram się przybliżyć Ci pochodzenie czerymoi oraz jej unikalne cechy.
Pochodzenie i uprawa. Skąd się wzięła czerymoja
Nieoczywiste pochodzenie
Podaje się, że drzewo flaszowca peruwiańskiego pochodzi z Ameryki Południowej. Jak sama nazwa wskazuje, z okolic Peru. Co ciekawe, naukowcy jednak nie są w tym jednogłośni i dopuszczają możliwość, że roślina została sprowadzona z Afryki, a jej pierwotne miejsce występowania to tereny Gwatemali. Mimo swojego pochodzenia flaszowiec aktualnie uprawiany jest w innych częściach świata m.in. w Portugalii, na Maderze, w Izraelu czy w Afryce Zachodniej. Obecnie jej głównym i największym producentem (3000 ha) jest Hiszpania, a konkretnie Andaluzja [1], [2].
Jak wygląda czerymoja?
Sama roślina jest średniej wielkości drzewem, które maksymalnie osiągnąć może 8 metrów wysokości. Owoce z zewnątrz są zielone, sercowate, a wielkością przypominają średnich rozmiarów jabłko. Skórka może być gładka, jednak znacznie częściej widoczne są na niej liczne wypustki, których wygląd wiele osób porównuje to łuski smoka.
Po przekrojeniu owocu, w środku ukazuje się biały miąższ, który konsystencją przypomina budyń. Zanurzone są w nim liczne, czarne pestki, które są NIEJADALNE, tak samo jak skórka owocu. Nie ma z tym jednak większego problemu, ponieważ wyciąga się je z łatwością.
Niecodzienny smak
Czerymoja nie bez powodu nazywana jest przez niektórych rajskim owocem. Już po rozkrojeniu, wyczuwalny jest przyjemny, słodki zapach, który bardzo zachęca do skosztowania owocu.
Warto podkreślić, że nie jest to pułapka! Rozkoszny zapach jest przedsmakiem tego, co odczujemy na naszym podniebieniu po skosztowaniu delikatnego miąższu. A to wszystko za sprawą niespotykanego smaku czerymoi, którego nie jest łatwo i prosto definiować, albo do czegoś porównać.
Gdy przeczytamy różne opisy, każdy z konsumentów wydaje się mieć nieco odmienne postrzeganie tego smaku.
Jedne z najpopularniejszych to budyniowe jabłko, szampańskie truskawki, bita śmietana czy mieszanka owoców truskawka-gruszka-banan. Dlatego jestem pewna, że po zasmakowaniu tego egzotycznego owocu, niejedna osoba przeniesie się wyobraźnią do rajskich zakątków swoich wspomnień.
Jak wybrać doskonały owoc czerymoi?
Szukając czerymoi w supermarkecie należy zwrócić uwagę na kilka aspektów. Po pierwsze skórka nie powinna być zbyt miękka. Lepiej kupić twardszy owoc, który po kilku dniach trzymania go w ciepłym i suchym miejscu, dojrzeje.
Zdatny do jedzenia, dojrzały owoc ma zielono-brązową skórkę (nie całkowicie brązową), która delikatnie ugina się pod naciskiem palców. Na pewno warto zwrócić też uwagę na to, aby skóra nie była pokryta czarnymi nieestetycznymi plamami-wybroczynami, które mogą świadczyć o infekcji bakteryjnej [1].
Jak i z czym najlepiej zjeść czerymoję?
Wiele osób uważa, że czerymoja ma tak oryginalny smak, że po prostu szkoda dodawać ją do innych owoców czy podawać w skomplikowanych przepisach kulinarnych. Najlepszą esencję smaku wydobywa się, jedząc owoc na surowo albo po schłodzeniu w lodówce. W takiej zimnej odsłonie smakowo porównywana jest do owocowo-śmietankowych lodów! Tylko w zdrowszej wersji.
Innych sposobem podania będzie dodanie owoców do jogurtu czy jako dodatek do deserów i win.
Owoc najlepiej jest przekroić na pół nożem i łyżką wydrążyć z niego miąższ, oprócz pestek oczywiście! Podkreślam to po raz kolejny, ponieważ pestki zawierają toksyczne związki, takie jak alkaloidy, które w mogą zaszkodzić naszemu zdrowiu.
Czy wiesz, że...
Alkaloidy w niewielkich ilościach nie są toksyczne, a wręcz przeciwnie mają działanie antynowotworowe. I są wykorzystywane w farmakoterapii.
Wiele owoców ma „toksyczne” pestki, jednak pestek w owocach na tyle niewiele, że nie szkodzą nam w zwyczajowo spożywanych ilościach. W czerymoi pestki są dość spore, dlatego ilość alkaloidów w nich jest znaczenie większa, stąd dla własnego zdrowia lepiej ich NIE spożywać.
Wartości odżywcze rajskiego owocu
Owoc flaszowca peruwiańskiego jest niezwykle ciekawy nie tylko pod względem smakowym, ale również dlatego, że dostarcza wielu witamin i minerałów oraz jest całkiem dobrym źródłem błonnika. Warto zwrócić uwagę na dużą zawartość wody, co wiąże się z niższą wartością kaloryczną. Ponadto czerymoja to bogactwo potasu, którego zawiera aż 287 mg/100 g! [3]
Składniki mineralne na 100 g produktu Wartości: Woda [g] 79.39 Energia [kcal] 75 Białka [g] 1.57 Lipidy [g] 0.68 Carbohydrate, by difference [g] 17.71 Błonnik pokarmowy [g] 3 Cukry [g] 12.87 Glukoza (dextroza) [g] 1.93 Fruktoza [g] 6.28 Wapń, Ca [mg] 10 Sód, Na [mg] 7 Cynk, Zn [mg] 0.16 Miedź, Cu [mg] 0.07 Mangan, Mn [mg] 0.09 Witamina C [mg] 12.06 Tiamina [mg] 0.1 Ryboflawina [mg] 0.13 Niacyna[mg] 0.64 Kwas pantotenowy [mg] 0.35 Witamina B-6 [mg] 0.26 Żelazo, Fe [mg] 0.27 Magnez, Mg [mg] 17 Fosfor, P [mg] 26 Potas , K [mg] 287 Foliany[µg] 23 Beta-karoten [µg] 2 Witamina A [IU] 5 Witamina E (alfa-tokoferol) [mg] 0.27
Uwaga dla alergików!
Szczególnie na ten owoc powinni zwrócić uwagę alergicy. Niestety nie w pozytywnym aspekcie, ponieważ czerymoja wymieniana jest jako czynnik alergizujący przy alergiach krzyżowych (typu lateksowo-owocowego). Z tego względu układ immunologiczny osób uczulonych na mango, marakuje, kiwi, papaje i pomidory może potraktować również czerymoję jako alergen i wywołać reakcje immunologiczną.[1]
Czerymoja w świetle badań naukowych
W czerwcu 2020 roku ukazało się badanie, w którym przeanalizowano wartości odżywcze liści A. atemoya i 7 odmian A. cherimola. Wyniki są bardzo obiecujące, ponieważ badacze zauważyli, że roślina ma duże ilości polifenoli i alkaloidów, a także saponin, glikozydów, związków fenolowych i fitosteroli.
Związki te odgrywają ważną rolę w prewencji chorób przewlekłych, przeciwdziałają negatywnym skutkom stresu oksydacyjnego m.in. powstających w jego wyniku wolnych rodników oraz mają działanie przeciwnowotworowe.
Być może w przyszłości możemy spodziewać się naparów, herbat z wykorzystaniem liści czerymoi. Ponadto z badania wynika, że jeśli w przyszłości inne prace naukowe potwierdzą potencjał nutraceutyczny* liści to roślina może znaleźć zastosowanie nie tylko jako żywność funkcjonalna, ale również mogą być produkowane z niej skuteczne suplementy diety [4].
* potencjał nutraceutyczny to wszelkie korzyści zdrowotne i terapeutyczne, które przynosi spożywanie żywności funkcjonalnej, nutraceutyków, czyli środków spożywczych łączących w sobie wartości żywieniowe i cechy środków farmaceutycznych.
Dlaczego zatem czerymoja nie jest jeszcze popularna w Polsce?
To w końcu dlaczego tak niezwykły, egzotyczny owoc, o rajskim smaku i świetnej wartości odżywczej jest tak mało spotykany w Polsce? Po pierwsze winić można samo położenie Polski, ponieważ nie są to warunki, które lubi ta roślina.
Drzewka prawdopodobnie nie przetrwałyby mrozów w zimie i nie utrzymałyby się do wiosny. A po drugie sam transport czerymoi nie jest łatwy. Są to bowiem bardzo delikatne owoce, które dość łatwo się rozpadają przy chaotycznych ruchach podczas transportu. Ponadto długie trasy przewozu nie sprzyjają czerymoi, która ma tendencje do psucia, czy tak jak wcześniej wspomniałam, do obijania i rozpadania się [1].
Podsumowanie
Myślę, że przez niewielkie rozpowszechnienie w supermarketach, dla wielu Polaków, czerymoja to wciąż nowość i nie wiemy jako społeczeństwo jeszcze jak ją jeść ani czy dobrze smakuje. Może, kiedy owoc flaszowca peruwiańskiego podbije nasze serca, zwiększy się jego dostępność?
Tego niestety nie możemy być pewni, ale jedno stanowczo jest pewne: rajski smak zdrowej i niskokalorycznej wersji lodów śmietanowych warty spróbowania!
Do tego gorąco zachęcam i polecam, bo moje kubki smakowe już wiedzą czym jest smak niebios, a i Wasze drodzy czytelnicy, zdecydowanie powinny go poznać!
Bibliografia:
- Ekologia.pl (2019) Elżbieta Gwóźdź. Czerymoja owoc – właściwości, witaminy i wartości odżywcze czerymoi. Pobrano z: https://www.ekologia.pl/styl-zycia/zdrowa-zywnosc/czerymoja-owoc-wlasciwosci-witaminy-i-wartosci-odzywcze-czerymoi,24923.html
- CABI (2014) Annona cherimola (cherimoya). Pobrano z: https://www.cabi.org/isc/datasheet/5806
- Organicfacts.net (2020) John Stuarghton “8 Amazing Benefits of Cherimoya for Health & Skin” Pobrano z: https://www.organicfacts.net/cherimoya.html
- Mannino G. i wsp. (2020) Chemical Profile and Biological Activity of Cherimoya (Annona cherimola Mill.) and Atemoya (Annona atemoya) Leaves. Molecules. 2020 Jun; 25(11): 2612.
