Czy sportowcowi potrzebne są probiotyki?

Probiotyki to zgodnie z definicją (WHO/FAO) żywe mikroorganizmy, które wywierają pozytywny wpływ na zdrowie człowieka.

Spis treści:

1. Czy probiotyki poprawiają wyniki sportowe?
2. Zmiany hormonalne po wysiłku fizycznym
3. Mechanizmy w organizmie w trakcie wysiłku
4. Wyniki badań – sport a probiotyki
5. Choroby górnych dróg oddechowych u sportowców
6. Podsumowanie
7. Bibliografia

Probiotyki dla sportowców

Coraz część mówi się o ich pozytywnym działaniu jako wsparcie żywieniowe. Dietetycy uwzględniają je w suplementacji swoich pacjentów, zarówno tych zawodowo, jak i amatorsko uprawiających sport. Aż u 20-50% sportowców występują zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego, infekcje górnych dróg oddechowych oraz kontuzje. Przynajmniej raz, podczas treningu lub tuż po nim pojawiła się biegunka, wzdęcia lub ból brzucha. Takie incydenty nie są obce wielu z nas.

W organizmie człowieka jest ponad 100 bilionów mikroorganizmów. Uczestniczą one w trawieniu i wchłanianiu pokarmu, dostarczają folianów, witaminy K2 i wytwarzają krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (SCFAs). Biorą także udział w neutralizacji leków, czynników rakotwórczych, wpływają na perystaltykę jelit oraz wzmacniają układ odpornościowy.

Rodzaj diety ma ogromny wpływ na florę bakteryjną. Zmiany w diecie mogą aż w 57% wpływać na mikrobiom. Sportowcy mają wyjątkowy sposób żywienia, który składa się z dużej ilości  węglowodanów prostych. Dodatkowo spożywają większe ilości białka niż przeciętni ludzie. Taka dieta może sprzyjać zmniejszenia różnorodności mikroflory ze względu na niższą podaż błonnika.

Czy wyniki mogą poprawić wyniki sportowe?

🔎 Obecnie badacze skłaniają się ku stwierdzeniu, że suplementacja probiotykami może przynosić korzystne efekty zarówno dla mikrobioty jelitowej, jak i wydolności sportowej u sportowców i osób aktywnych fizycznie [8]. W 2022 roku pojawiło się również ciekawe badanie opublikowane w mSystems wydawanym przez American Society for Microbiology [7]. Wykazało ono, że biegacze stosujący krótkotrwałą, wysokobiałkową dietę mają problemy z gorszą florą jelitową. Problem ten nie pojawiał się u osób z dietą wysokowęglowodanową z warzywami i owocami. Co ciekawe powiązano w tym badaniu te zaburzenia flory jelitowej z gorszymi osiągnięciami. Może to stanowić pewną przesłankę tego, że flora jelitowa ma związek z osiągnięciami, choć ciężko na tej podstawie jeszcze wyciągać daleko idące wnioski.

Zmiany hormonalne a wysiłek fizyczny

Podczas wysiłku fizycznego o intensywności przekraczającej 60% VO2max, dochodzi do wydzielania hormonów stresu i hormonów katabolicznych, głównie kortyzolu. Długotrwała stymulacja osi podwzgórze-przysadka- nadnercza, zwiększa wydzielanie mediatorów, takich jak histamina, proteazy i cytokiny prozapalne, które zwiększają ryzyko rozszczelnienia jelit. Dodatkowo ryzyko to wzrasta w wyniku translokacji lipopolisacharydów – LPS, które powodują stany zapalne. Proces ten dodatkowo nasila się przez stres, tłuszcze nasycone, stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych, które są nadużywane przez sportowców z powodu kontuzji i urazów.

Co dzieje się w organizmie podczas wysiłku fizycznego?

Krew w szybkim czasie transportowana jest z przewodu pokarmowego do mięśni. Powoduje to niedokrwienie, które zwiększa produkcję ROS, czyli wolnych rodników tlenowych. Jest to jeden z czynników powodujących nieszczelność bariery jelitowej. Dodatkowo proces ten nasila się przez wzrost temperatury ciała, która może powodować termiczne uszkodzenie błony śluzowej, powodując reakcje zapalane. W badaniach wykazano, że duża część maratończyków po biegu wykazywało endotoksemię, czyli nadmierny rozwój bakterii patogennych, które zatruwają organizm gospodarza wytwarzanymi toksynami.

Sport a probiotyki – wyniki badań

W badaniach zaobserwowano, że stosowanie probiotyków przez sportowców zmniejsza stężenie zonuliny. Jest to nowy marker przydatny do oceny przepuszczalności jelit. Jego wzrost mówi o przerwaniu bariery jelitowej. Ponadto suplementacja probiotykiem L. fermentum powoduje spadek stężenia markerów zapalnych np. (IL-6).

Badania dowodzą, że Lactobacillus fermentum zapobiega występowaniu bólu brzucha oraz zmniejsza stan zapalany. Jak zostało wspomniane na początku, bakterie jelitowe wytwarzają SCFAs. Im więcej krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych, tym lepiej, ponieważ wpływają na prawidłowy skład mikrobioty. Powstały dzięki bakteriom: N-maślan i propian są źródłem energii dla kolonocytów, które chronią śluzówkę jelit w czasie niedokrwienia.

Probiotyki a choroby górnych dróg oddechowych

Ciężki okres treningowy zwiększa ryzyko chorób górnych dróg oddechowych. Głównie występuje kaszel, kichanie czy ból gardła. W okresie po treningu występuje w tzw. oknie anabolicznym, dochodzi do osłabienia układu immunologicznego, poprzez zmniejszenie liczby i aktywności komórek NK, niskiej aktywności neutrofili, upośledzonej proliferacji limfocytów i obniżenia poziomu IgA w ślinie. Przyczyną jest wzrost poziomu hormonów stresu takich jak kortyzol i katecholaminy.

Badania wykazały, że probiotyki zmniejszają częstość występowania chorób górnych dróg oddechowych lub zmniejszają czas trwania objawów. Dodatkowo powodują wzrost IgA w ślinie co zaobserwowano w badaniu nad suplementacją jednoszczepowym probiotykiem zawierającym szczep L.casei.

Suplementacja probiotykiem zawierającym szczep B.Lactis spowodował 27% spadek choroby górnych dróg oddechowych w porównaniu z  grupą placebo.

Podsumowanie. Co robić?

W zaleceniach dla sportowców opartych na badaniach naukowych, wykazano korzystny wpływ probiotyków. Dodatkowo poleca się dodawanie w całodziennej diety fermentowanych produktów mlecznych wzbogaconych o Lactobacillus sp. i Bifidobacteria sp.

Po drugie należy zadbać o regenerację. Nadmierne treningi mogą powodować bezsenność lub depresję, ponieważ zmęczenie zmienia szlaki dopaminergiczne, w wyniku czego dochodzi do spadku dopaminy i wzrostu serotoniny. Badania pokazało, że mikroby mogą wpływać na uwalnianie i syntezę serotoniny.

Ważne jest także, że probiotyki przynoszą pozytywne efekty po długotrwałej suplementacji. W badaniu z 2016 roku wykazano, że suplementacja probiotykami przez 7 dni nie miała wpływu na przepuszczalność jelit. Dlatego warto suplementować minimum 4 tygodnie, aby zaobserwować korzystne efekty w organizmie.

Bibliografia:

1. Joshua H. Guy and Grace E. Vincent, Nutrition and Supplementation Considerations to Limit Endotoxemia When Exercising in the Heat, Sports (Basel). 2018 Mar; 6(1): 12.
2. Allison Clark and Núria Mach, Exercise-induced stress behavior, gut-microbiota-brain axis and diet: a systematic review for athletes, Journal of the International Society of Sports Nutrition2016
3. Joanna Smarkusz , Lucyna Ostrowska, Katarzyna Witczak-Sawczuk,Probiotic strains as the element of nutritional profile in physical acticity- new trend or better sports results??, Rocz Panstw Zakl Hig. 2017;68(3):229-235.
4. Joanna Ficek, Katarzyna Wyskida,  Rafał Ficek, Jarosław Wajda,  Dariusz Klein, Joanna Witkowicz, (I in.),Relationship between plasma levels of zonulin, bacterial lipopolysaccharides, d-lactate and markers of inflammation in haemodialysis patients, Int Urol Nephrol. 2017 Apr;49(4):717-725
5. Leite GSF, Resende Master Student AS, West NP, Lancha AH Jr: Probiotics and sports: a new magic bullet? Nutrition 2018 Oct 22;60:152-160
6. West NP, Horn PL, Pyne DB, Gebski VJ, Lahtinen SJ, Fricker PA, et. Al.:  Probiotic supplementation for respiratory and gastrointestinal illness symptoms in healthy physically active individuals. Clin Nutr. 2014 Aug;33(4):581-7
7. A stable gut helps elite athletes perform better, Anglia Ruskin University, https://aru.ac.uk/news/a-stable-gut-helps-elite-athletes-perform-better, dostęp: 8.08.2022
8. Porepp ODSC, Xavier MG, da Silveira LM, Lindenau I, Schellin AS, Piccoli RC, Messenburger GP, da Silva PP, Oliveira PS, Delpino FM, Pieniz S. Effect of Probiotic Supplementation on Gut Microbiota and Sport Performance in Athletes and Physically Active Individuals: A Systematic Review. J Diet Suppl. 2023 Dec 26:1-17. doi: 10.1080/19390211.2023.2293842. Epub ahead of print. PMID: 38148685.

• Data pierwotnej publikacji: 10.01.2019
• Data ostatniej aktualizacji o badania: 29.12.2023