Depresja u dzieci i młodzieży pod kątem żywieniowym

Depresja jest jednym z najczęściej występujących zaburzeń nastroju na świecie. Dane Światowej Organizacji Zdrowia dowodzą, iż ta choroba do 2030 roku może być na pierwszym miejscu [1]. Jest ona zaburzeniem często nawracającym i tyczy się nie tylko osób dorosłych. Z depresją zmaga się 1% dzieci w wieku przedszkolnym powyżej 2 oraz 3 r.ż. W grupie dzieci 6-12 lat liczba ta wynosi 2%. W czasie dzieciństwa choruje tyle samo dziewcząt co chłopców. Z kolei w okresie dorastania częściej z tym zaburzeniem zmagają się dziewczęta. Nagła zmiana w zachowaniu, utrzymująca się przez jakiś czas, utrudniająca dotychczasowe funkcjonowanie, powinna przyczynić się do skorzystania z odpowiedniej pomocy [2].

Przyczyny depresji wśród dzieci i młodzieży

Przyczyną objawów depresyjnych wśród młodzieży może być stres. W tym wieku wynikać może np. z braku akceptacji, dużej ilości nauki, zastraszania przez rówieśników czy prześladowania [3]. Poza tym do czynników ryzyka wystąpienia depresji zalicza się także między innymi śmierć jednego z opiekunów, przemoc oraz nadużycie seksualne, niezgoda i konflikty rodzinne czy nadużywanie substancji psychoaktywnych przez rodziców [4].

Zachorowanie na depresję w wieku dojrzewania prognozuje nie tylko jej obecność w późniejszych latach. Wiąże się też ze zwiększonym ryzykiem m.in. samobójstwa, gorszego funkcjonowania społecznego i nadużywania substancji psychoaktywnych [2].

Jak rozpoznać depresję u dzieci i młodzieży?

Przebieg choroby u dzieci oraz młodzieży zależny jest od wieku i czasu trwania zaburzenia. Objawy trudniej rozpoznać z uwagi na ich podobieństwo do charakterystycznych zmian dla danego okresu rozwojowego. U małych dzieci szczególnymi objawami wskazującymi na depresję są bóle brzucha, głowy, zaburzenia snu, duszności, jak również płaczliwość, brak zainteresowania rówieśnikami i zabawkami oraz wybuchy złości. Z kolei wśród dzieci w okresie wczesno-szkolnym zauważa się głównie zachowania agresywne, zamykanie się w pokoju, kłopoty w nauce, zwiększenie bądź zmniejszenie łaknienia, lękliwość. Oprócz tego pojawić się mogą myśli samobójcze. O depresji u nastolatków świadczyć może podwyższony poziom lęku, brak odczuwania przyjemności, złe samopoczucie, trudności w nauce czy samookaleczenia [2].

Utrzymujące się objawy powinny skłonić opiekunów do poszukania pomocy u specjalistów – psychiatry lub psychoterapeuty [2].

Leczenie depresji wśród dzieci i nastolatków

Terapia objawów depresyjnych u młodzieży oraz dzieci powinna obejmować oddziaływania farmakologiczne, psychoterapeutyczne, psychoedukację pacjentów i ich rodzin. Celem terapii jest łagodzenie zaburzeń depresji. Do podstawowych metod leczenia depresji należy psychoterapia i psychoedukacja. Farmakoterapia stosowana jest w czasie, gdy nasilenie objawów utrudnia dziecku codziennie funkcjonowanie, a samo oddziaływanie terapeutyczne nie przynosi zadowalających rezultatów [4].

🔎 Badania wskazują [6], że warto również zadbać o większą aktywność fizyczną. Zmniejsza ona ryzyko rozwoju depresji u nastolatków o 3%. Analiza objęła dane od prawie 60 000 młodych osób i potwierdziła, że regularna aktywność fizyczna może być skutecznym sposobem prewencji depresji, niezależnie od płci.

Dieta wspomagająca leczenie depresji dzieci i nastolatków

Jednakże ważne jest również, aby tradycyjną terapię depresji wspomagać odpowiednią dietą oraz suplementacją. Tę tezę potwierdza badanie przeprowadzone przez Diamov S. i wsp., którego celem była ocena wpływu jakości diety na problemy zdrowia psychicznego u dzieci. W doświadczeniu brało udział 787 ośmio- oraz dziewięcioletnich dzieci. Podczas badania rodzice zgłaszali problemy ze zdrowiem psychicznym swoich dzieci, korzystając z kwestionariusza, jak również jakość ich diety. Wyniki zrealizowanego eksperymentu dowiodły, iż lepsza ogólna jakość diety związana była z lepszym zdrowiem psychicznym wśród dzieci. Poza tym potwierdzono skuteczność i użyteczność kwestionariusza dla rodziców jako wskaźnika ogólnej jakości diety [5].

Produkty zalecane

Na jakie składniki odżywcze szczególnie zwrócić uwagę, aby zmniejszyć objawy depresji?

• Dla odpowiedniego funkcjonowania układu nerwowego ważne są głównie węglowodany, których źródłem są między innymi świeże owoce oraz warzywa. Spożywane na surowo nawadniają organizm i dostarczają energii. Oprócz tego są źródłem wielu cennych składników mineralnych oraz witamin, które pozytywny wpływ mają na nasz nastrój. Owoce i warzywa to najlepsze źródło witaminy C. Wykazano, że ten antyoksydant zmniejsza objawy depresji, pomagając organizmowi zahamować inwazję wolnych rodników oraz zregenerować się po stresujących wydarzeniach.
• Innym znaczącym składnikiem odżywczym zmniejszającym symptomy depresji są witaminy z grupy B, które łagodzą napięcie i biorą udział w syntezie serotoniny, czyli hormonu szczęścia (przede wszystkim witamina B6). Występują one głównie w zielonych warzywach, kaszach, kiełkach, ciemnym pieczywie oraz rybach. Poza tym warto pamiętać o kapuście i innych zielonych warzywach liściastych, które zawierają kwas foliowy, dobroczynnie wpływający na pracę mózgu oraz układ nerwowy. Uczestniczy on w produkcji serotoniny, a jego niedostateczna ilość w diecie sprzyja senności i ogólnemu zmęczeniu organizmu.
• Na pozytywne nastawienie i poprawę nastroju wpływają również kwasy tłuszczowe omega-3, które znaleźć możemy np. w orzechach włoskich lub pestkach dyni.
• Kolejnym antydepresyjnym składnikiem są domowe kiszonki, które są naturalnym probiotykiem wspomagającym florę jelitową, odpowiedzialną także za stan samopoczucia.

Podsumowanie

Depresja obecna w okresie rozwojowym posiada negatywne skutki w funkcjonowaniu szkolnym społecznym i rodzinnym. Wystąpienie jej u dzieci oraz nastolatków staje się predykatorem obecności w późniejszych latach. Ważne jest, aby od najmłodszych lat zadbać o jej odpowiednie leczenie, jakim jest psychoterapia, farmakoterapia i wspomaganie dietą.

Bibliografia:

1. https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/depresja-u-dzieci-i-mlodziezy
2. Stasiowska E. (2020). Depresja-choroba nie tylko dorosłych. Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej.
3. Piskała-Topczewska A. (2021). Depresja nastolatka a dieta. Holistic.
4. Kalinowska S. i wsp. (2013). Depresja u dzieci i młodzieży- obraz kliniczny, etiologia, terapia. Roczniki Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie, 59(1), s. 32-36.
5. Diamov S. i wsp. (2021). Diet quality and mental health problems in late childhood. Nutritional Neuroscience, 24(1), s. 62-70.
6. Hou J, Deng Q, Sha L, Zhu J, Xiang R, Zhao X, Xiao C, Qin C, Qu Y, Han T, Song X, Yang B, Yu T, Zhou J, Zheng S, Fan M, Yan P, Jiang X. Physical activity and risk of depression in adolescents: A systematic review and meta-analysis of prospective observational studies. J Affect Disord. 2025 Feb 15;371:279-288. doi: 10.1016/j.jad.2024.11.065. Epub 2024 Nov 22. PMID: 39581382.

• Data pierwotnej publikacji: 5.11.2024
• Data ostatniej aktualizacji o wyniki badań: 22.12.2024