Coraz większą popularnością cieszy się dieta oparta na produktach bezglutenowych. Dawniej uznawano ją za niewygodną konieczność w celiakii oraz chorobie Duhringa. Obecnie wiadomo, że eliminacja glutenu wskazana jest również przy alergii, nietolerancji lub nadwrażliwości na to białko. Za każdą z tych dolegliwości odpowiada inny rodzaj procesów immunologicznych i dlatego diagnozuje się je innymi badaniami.
Skąd się wzięła moda na dietę bezglutenową?
Moda na dietę bezglutenową rozpowszechniła się już na dobre w Stanach Zjednoczonych, gdzie duża ilość osób wzoruje się na celebrytach bez medycznego uzasadnienia. Inną przyczyną zwiększonego zainteresowania eliminacją glutenu jest fakt, że pojawiły się ulepszone techniki diagnozy reakcji immunologicznej na gluten a także są one bardziej dostępne.
Ilu osób dotyczy celiakia?
Szacuje się że występowanie celiakii u populacji w Europie i USA rośnie z 0,03% w 1970 roku do 0,5-1,26% obecnie. Alergie na białka zbóż występują u 0,5-9%, zaś nadwrażliwość u ok. 3-6% osób na Świecie.
Czym jest gluten?
Gluten jest białkiem występującym w pszenicy, życie, jęczmieniu, natomiast w owsie występuje awenina – białko, powodujące nieco inne reakcje organizmu.
Zboża, które obecnie spożywamy, nie są tymi samymi, które zostały udomowione 10 000 lat temu. Przez ostatnie 500 lat zawartość glutenu wzrastała, ze względu na jego korzystne właściwości przy produkcji pieczywa (odpowiada za teksturę i kleistość ciasta). Niestety składnik glutenu – gliadyna – nie może być efektywnie trawiona przez enzymy jelitowe zaś u osób predysponowanych genetycznie wywołuje reakcję odpornościową. Rozpowszechnienie się technik rolnych i nowych odmian pszenicy powoduje zwiększenie ilości przypadków chorobowych związanych z glutenem. Dziś pszenica jest jednym z najważniejszych źródeł żywności na Świecie a jej spożycie znacznie wzrosło.
Skąd się dowiedzieć czy gluten mi szkodzi?
Objawy tego, że gluten nam szkodzi są różne, zaś sposoby identyfikacji przyczyny problemu nie są łatwe. Warto zatem udać się do gastrologa jeśli chcemy wprowadzić dietę eliminacyjną. Dieta bezglutenowa jest jedynym lekiem u osób chorych na celiakię i chorobę Duhringa, jednak w trakcie badań naukowych zauważono też poprawę stanu zdrowia u niektórych osób z autyzmem i zespołem jelita drażliwego.
Eliminacja glutenu w celiakii
Eliminacja glutenu w celiakii oraz nadwrażliwości pomaga zapobiegać takim schorzeniom jak osteoporoza, choroby neurologiczne, schorzenia autoimmunologiczne tarczycy, stawów i nieswoiste zapalenia jelit. Badania na zwierzętach oraz ludziach sugerują, że obecność w diecie glutenu może mieć wpływ na etiopatogenezę cukrzycy typu 1.
Wiadomo na pewno, że bez jednoznacznej diagnozy lekarskiej i zaleceń, nie możemy podejmować decyzji odnośnie eliminacji zbóż glutenowych. Warto jednak zmniejszyć spożycie produktów z pszenicy, żyta oraz jęczmienia na rzecz pokarmów naturalnie bezglutenowych.
Czy dieta bezglutenowa pomaga czy szkodzi osobom zdrowym?
🔎 Polskie Stowarzyszenie Osób z Celiakią i na Diecie Bezglutenowej podkreśla, że dieta bezglutenowa powinna być stosowana tylko przez osoby, które mają medyczne wskazania do jej stosowania. U osób zdrowych, dieta bezglutenowa może prowadzić do niekorzystnych skutków zdrowotnych, takich jak niedobory składników odżywczych [7]. Badacze obserwują niedostateczne spożycie węglowodanów, PUFA, witaminy B1, D, E oraz wapnia [10]. Są też jednak pewne przesłanki wskazujące na pewne korzyści z tego rodzaju diety. Z drugiej strony można nadmienić, że dieta bezglutenowa może znacząco poprawić poziom HDL, obniżyć ciśnienie skurczowe oraz poziom białka C-reaktywnego. Efekty te są bardziej widoczne u pacjentów z celiakią oraz przy dłuższym czasie interwencji [9].
Zawartość glutenu w ziarnie zbóż
Zawartość glutenu w ziarnie zbóż przedstawia schemat:
pszenica > jęczmień > żyto > owies
Produkty naturalnie dozwolone:
- kasze: gryczana, jaglana
- ryż
- amarantus
- kukurydza
- ziemniaki
- słodki ziemniak – batat
- rośliny strączków (fasola, bób, groch, soczewica, ciecierzyca)
- tapioka
- napoje: herbaty owocowe, ziołowe, kawa, kompoty
- wszystkie warzywa i owoce
- mięsa
- tłuszcze
- przyprawy (gotowe mieszanki mogą zawierać dodatek mąki)
- desery takie jak: kisiel, galaretki, czekolada
Bibliografia:
- Maureen L, Brintha V; US perspective on gluten-related diseases: Clinical and Experimental Gastroenterology 2014;7 25–37.
- Marietta E, Gomez A, Yeoman C, Tilahun A, Clark C; Low Incidence of Spontaneous Type 1 Diabetes in Non- Obese Diabetic Mice Raised on Gluten-Free Diets Is Associated with Changes in the Intestinal Microbiome: PLOS ONE 2013; 8(11).
- Eswaran S, Goel A, Chey W; What Role Does Wheat Play in the
- Symptoms of Irritable Bowel Syndrome?: Gastroenterology & Hepatology 2013; 85-91.
- Ch’ng C, Jones K, Kingham J; Celiac Disease and Autoimmune Thyroid Disease: Clinical Medicine & Research 2007; 184-192.
- Hernández-Lahoz C, Mauri-Capdevila G, Vega-Villar J, Rodrigo L; Neurological disorders associated with gluten sensitivity: Revista the Neurologia 2011; 287-300.
- http://www.celiakia.pl/
- Kropka B; Dieta bezglutenowa: http://www.mp.pl/
- Rohani P, Izze da Silva Magalhães E, Imanifard R, Jarahzadeh M, Ziamanesh F, Fatahi S, Jalalieh HG, Sohouli MH. Impact of gluten-free diet (GFD) on some of cardiovascular risk factors: a systematic review and meta-analysis. J Nutr Sci. 2024 Sep 18;13:e37. doi: 10.1017/jns.2024.39. PMID: 39345238; PMCID: PMC11428062.
- Shushari MK, Wei T, Zhang J, Tidwell DK, Conard A, Tolar-Peterson T. Adherence to a gluten-free diet, depression, and nutrient distribution in participants with celiac disease. Nutrition. 2025 Jan 4;132:112676. doi: 10.1016/j.nut.2024.112676. Epub ahead of print. PMID: 39913954.
- Data pierwotnej publikacji: 30.07.2014
- Data ostatniej aktualizacji o wyniki badań: 16.02.2025
