Dieta ketogeniczna w dermatologii

W ostatnim czasie media społecznościowe oszalały na punkcie diety ketogenicznej. Jest obecnie najpopularniejszą dietą stosowaną przez medialne osoby, głównie w celu redukcji masy ciała. Jej głównym założeniem jest zwiększenie spożywania tłuszczów przy jednoczesnym ograniczeniu spożywania węglowodanów. Ilość białka w diecie odpowiada minimalnej ilości, jaka zapewnia prawidłowy rozwój, wzrost i funkcjonowanie organizmu. Istnieje wiele definicji diety ketogenicznej. Najczęściej opiera się za spożywaniu mniej niż 50 g węglowodanów dziennie, przy ilości tłuszczu pokrywającego około 90% zapotrzebowania energetycznego. Dieta bogata w tłuszcz i uboga w węglowodany wprowadza organizm w stan ketozy, czyli procesu rozpadu tłuszczu. Powstałe ciała ketonowe organizm wykorzystuje jako źródła energii. Dieta zyskała uznanie jako jedna z metod niefarmakologicznego leczenia lekoopornej padaczki u dzieci. Czy w dziedzinie dermatologii również zyskała poparcie naukowców? Odpowiedź znajdziesz w poniższym artykule.

Czy to może działać?

Na początku warto zwrócić uwagę na potencjalnie mechanizmy diety ketogennej, które mogą mieć korzystny wpływ na stan skóry.

W świetle ostatnich badań sugeruje się, że β-hydroksymaślan tłumi aktywność jednego z receptorów NOD-podobnych – NLRP3 (ang. NOD-, LRR- and pyrin domain-containing protein 3), zmniejszając w ten sposób stan zapalny w organizmie. NLPR3 ma zdolność tworzenia kompleksów białkowych, określanych mianem inflamasomów, które umożliwiają dojrzewanie i uwalnianie cytokin prozapalnych IL-1 oraz IL-18.

W wyniku diety ketogenicznej zmniejsza się poziom insuliny we krwi, której częste skoki obserwowane w zachodnim modelu żywienia, przyczyniają się do występowania trądziku pospolitego. Wzrost poziomu insuliny wpływa na wzrost poziomu insulinopodobnego czynnika wzrostu (ang. Insulin-like Growth Factor, IGF-1), który stymuluje nadmierny rozrost komórek skóry oraz powoduje produkcję dużej ilości androgenów, co z kolei prowadzi do nadmiernego wydzielania sebum.

Jak wynika z przeglądu literatury, ciała ketonowe zmniejszają produkcję wolnych rodników tlenowych (ang. reactive oxygen species, ROS). Ich nadmiar prowadzi do stresu oksydacyjnego, wzrostu uszkodzeń komórkowych i w konsekwencji starzenia komórkowego. Badania naukowe pokazują, że ciała ketonowe aktywują czynnik transkrypcyjny NRF2 (ang. nuclear arythroid 2-related factor), który odpowiada za transkrypcję genów enzymów antyoksydacyjnych. NRF2 stanowi formę ochrony przed stresem oksydacyjnym w chorobach zapalnych i wytwarzaniem ROS.

Z dotychczasowych rozważań wynika, że dieta ketogenna hamuje aktywność szlaku mTOR, odpowiedzialnego za regulację cyklu komórkowego. Jego dysregulacja może być czynnikiem patogenezy chorób nowotworowych. Wykazano, że tłumienie aktywności szlaku mTOR ogranicza i spowalnia wzrost guza, a więc dieta ketogeniczna może znaleźć zastosowanie w leczeniu nowotworów skóry.

„Zagłodzić raka?” – dieta ketogeniczna w nowotworach

Czy badania kliniczne potwierdzają te teorie?

W jednym z badań wykazano skuteczność bardzo niskokalorycznej diety ketogennej w zmniejszeniu nasilenia zmian łuszczycowych u pacjentów z nieleczoną wcześniej nawracającą łuszczycą plackowatą. 37 mężczyzn przeszło 10-tygodniowy program redukcji masy ciała, składający się z dwóch etapów. Pierwsze 4 tygodnie interwencji polegały na wprowadzeniu diety ketogenicznej, której wartość energetyczna wynosiła mniej niż 500 kcal/dzień. Podczas kolejnych 6 tygodni pacjenci stosowali zbilansowaną, niskokaloryczną dietę, której założenia przypominały dietę śródziemnomorską. Pod koniec interwencji odnotowano średnią utratę masy ciała wynoszącą 12% oraz redukcję wskaźnika PASI z 13,8 do PASI 10,6. Zaobserwowano również poprawę wskaźnika jakości życia.

W kolejnym badaniu zastosowana nisko kaloryczna dieta ketogeniczna przyczyniła się do poprawy odpowiedzi organizmu na trwające leczenie biologiczne. U pacjentki, u której wprowadzono żywienie enteralne za pomocą zgłębnika nosowo-żołądkowego zastosowano dwa 4-tygodniowe cykle diety ketogennej. Pomiędzy nimi zastosowano niskokaloryczną, normo białkową dietę trwającą 6 tygodni. Poza poprawą odpowiedzi na leczenie biologiczne u kobiety odnotowano redukcję wskaźnika PASI wynoszącą >80% oraz poprawę jakości życia.

Dane w ocenie redukcji stanu zapalnego są sprzeczne. Istnieją dane, które pokazują, że dieta ketogenna nie jest powiązana ze wzrostem markerów stanu zapalnego, ale wskazuje na zmniejszenie poziomu leptyny. W jednym z badań wykazano, że zastosowanie nisko węglowodanowej diety wraz z przyjmowaniem inhibitorów TNF przyczyniło się do redukcji masy ciała, obniżenia poziomu trójglicerydów oraz cholesterolu całkowitego. Należy zwrócić uwagę na fakt, że niektóre prace nie potwierdzają tej zależności. Przejście na dietę ketogeniczną związane było ze wzrostem poziomu cholesterolu i markerów stanu zapalnego.

W najnowszym badaniu opublikowanym w Journal of Investigative Dermatology zbadano wpływ różnych rodzajów diety ketogennej na zmiany łuszczycowe u myszy. Dieta ketogenna bogata w średniołańcuchowe nasycone kwasy tłuszczowe (ang. Medium Chain Triglycerides, MCT) szczególnie w połączeniu z kwasami omega-3 prowadziła do nasilenia stanu zapalnego. Odmienną sytuację zaobserwowano w przypadku dobrze zbilansowanej diecie ketogennej bogatej w długołańcuchowe nasycone kwasy tłuszczowe (ang. Long Chain Triglycerides, LCT), która nie zaostrzyła stanu zapalnego u myszy, lecz nie przyczyniła się do jego redukcji. Dodatkowo dieta bogata w MCT prowadziła do kumulacji neutrofili w skórze, co inicjowało gorszy wygląd skóry u myszy.

Podsumowanie

Warto zaznaczyć, że redukcja zmian łuszczycowych wynika głównie z utraty masy ciała, co jest potwierdzone w licznych badaniach naukowych. Nie są zalecane restrykcyjne diety niskokaloryczne, ponieważ mogą przynieść więcej szkód niż korzyści. Wyniki badań dotyczące diety ketogenicznej są dość obiecujące, ale niektóre informacje są sprzeczne. Jej wpływ na stan skóry jest cały czas badany. W dziedzinie dermatologii nie ma jasno udokumentowanych wyników badań z zastosowaniem diety ketogenicznej i jej udowodnionych korzyści w chorobach dermatologicznych. Istnieje potrzeba przeprowadzenia kolejnych badań, na większej grupie osób, które oceniłyby jej długoterminowe efekty.

Piśmiennictwo:

1. Youm Y.H, Nguyen K.Y, Grant R.W. i wsp.: The ketone metabolite β-hydroxybutyrate blocks NLRP3 inflammasome-mediated inflammatory disease. Nat Med. 2015; 21: 263-269
2. Cordain L., Lindeberg S., Hurtado M. i wsp.: Acne vulgaris: a disease of western civilization. Arch Dermatol. 2002; 138:1584-1590
3. Paoli A., Grimaldi K., Toniolo L. i wsp.: Nutrition and acne: therapeutic potential of ketogenic diets. Skin Pharmacol Physiol. 2012; 25: 111-117
4. Melnik B.C.: Linking diet to acne metabolomics, inflammation, and comedogenesis: an update. Clin Cosmet Investig Dermatol. 2015; 8: 371–388
5. Melnik B.C., Swen M.J., Schmitz G.: Over-stimulation of insulin/IGF-1 signaling by western diet may promote diseases of civilization: lessons learnt from laron syndrome. Nutr Metab (Lond). 2011; 8: 41
6. Locker F., Leitner J., Aminzadeh-Gohari S. i wsp.: The Influence of Ketogenic Diets on Psoriasiform-Like Skin Inflammation. J Invest Dermatol. 2020; 140(3): 707-710
7. Feichtinger R., Sperl W., Bauer J.W. i wsp.: Mitochondrial dysfunction: a neglected component of skin diseases. Exp Dermatol. 2014; 23: 607-614
8. McDaniel B., Fomin D.A., Crane J.: Ketones, the ketogenic diet, and the skin: a review of where we are and where we should go. J Skin. 2018
9. Lu Y. i wsp.: Ketogenic diet attenuates oxidative stress and inflammation after spinal cord injury by activating Nrf2 and suppressing the NF-κB signaling pathways. Neurosci Lett. 2018; 683: 13-18
10. Kim E.N, Lim J.H, Kim M.Y. i wsp.: Resveratrol, an Nrf2 activator, ameliorates aging-related progressive renal injury. Aging (Albany NY). 2018; 10(1): 83-99.
11. Tang W., Jiang Y.F., Ponnusamy M., Diallo M.: Role of Nrf2 in chronic liver disease. World J Gastroenterol. 2014; 20: 13079-87.
12. Castalo G., Rastrelli L., Galdo G. i wsp.: Aggressive weight loss program with a ketogenic induction phase for the treatment of chronic plaque psoriasis: a proof-of concept, single-arm, open label clinical trial. Nutrition. 2020
13. Campanati A., Molinelli E., Ganzetti G.: The effect of low-carbohydrates calorie-restricted diet on visceral adipose tissue and metabolic status in psoriasis patients receiving TNF-alpha inhibitors: results of an open label controlled, prospective, clinical study. Journal of Dermatological Treatment. 2016
14. Cipryan L., Maffetone P.B., Plews D.J., Laursen P.B.: Effects of a four-week very low-carbohydrate high-fat diet on biomarkers of inflammation: Non-randomised parallel-group study. Nutrition and Health. 2020
15. Gyorkos A., Baker M.H., Miutz L.N. i wsp.: Carbohydrate-restricted Diet and Highintensity Interval Training Exercise Improve Cardio-metabolic and Inflammatory
16. Profiles in Metabolic Syndrome: A Randomized Crossover Trial. Cureus. 2019
17. Castaldo G. i wsp.: Very low-calorie ketogenic diet mayallow restoring response to systemictherapy in relapsing plaque psoriasis. Obes Res Clin Pratc. 2015
18. Fomin D.A., Handfield K.: The Ketogenic Diet and Dermatology: A Primer on Current Literature. Cutis. 2020; 105: 40-43
19. Monda V. i wsp.: Short-Term Physiological Effects of a Very Low-Calorie Ketogenic Diet: Effects on Adiponectin Levels and Inflammatory States Int J Mol Sci. 2020; 21: 3228