Dyspepsja czynnościowa. Objawy, dieta i leczenie

Czy po zjedzeniu niewielkiego posiłku odczuwasz dyskomfort i uczucie pełności? Może pojawia się ból w górnej części brzucha, nudności czy wymioty? To mogą być objawy dyspepsji czynnościowej. W niniejszym artykule sprawdzisz, czym ona jest i jak jej zapobiegać.

Spis treści:

1. Dyspepsja czynnościowa – czym jest?
   1. Objawy
   2. Przyczyny
   3. Czynniki ryzyka
2. Diagnostyka
3. Leczenie
4. Dieta
5. Podsumowanie

Czy jest dyspepsja czynnościowa?

Dyspepsja czynnościowa, czyli niestrawność, to zespół objawów wynikający, który może wynikać z różnych mechanizmów patogennych. Dotyczy ona około 16% zdrowej populacji. Objawy dyspeptyczne związane są z częścią żołądkowo-dwunastniczą przewodu pokarmowego. Dyspepsję czynnościową możemy podzielić na trzy podtypy zależne od przyczyny:

1. zespół stresu poposiłkowego,
2. zespół bólu w nadbrzuszu,
3. podtyp mieszany [1].

Objawy dyspeptyczne

Do objawów dyspepsji czynnościowej zaliczamy:

• uczucie pełności poposiłkowej, czyli tzw. zalegania jedzenia w żołądku,
• wczesna sytość, która nie jest równomierna do wielkości zjedzonego posiłku,
• ból w nadbrzuszu,
• pieczenie w nadbrzuszu,
• odbijanie się, tzw. regurgitacje [2].

Przyczyny

Przyczynę dyspepsji czynnościowej trudno określić. To zaś ze względu na występowanie wielu możliwych mechanizmów. Występują jednak konkretne czynniki, które mogą wpływać na nasilenie jej objawów. Do możliwych przyczyn dyspepsji czynnościowej zaliczamy:

• zaburzenia komunikacji pomiędzy jelitami a mózgiem
• zaburzenia perystaltyki żołądka lub jelit,
• opóźnione opróżnianie żołądka ze strawionego pokarmu,
• nadwrażliwość trzewna, powodująca odczuwanie bólu z przewodu pokarmowego, 
• zmiany w mikrobiocie przewodu pokarmowego [3,4].

Czynniki ryzyka

Do czynników zwiększających ryzyko pojawienia się objawów dyspepsji czynnościowej zaliczamy:

• zakażenie Helicobacter pylori,
• ostre zapalenie żołądka,
• ostre zapalenie jelit,
• palenie papierosów,
• stosowanie NLPZ tzw. niesteroidowe leki przeciwzapalne, np. ibuprofen,
• współwystępujące choroby psychiczne,
• płeć żeńska [3].

Diagnostyka

Standard diagnostyczny w dyspepsji czynnościowej jest trudny do ustalenia z uwagi na wiele możliwych przyczyn objawów. W związku z tym kluczowym elementem diagnostyki jest odpowiednio zebrany wywiad lekarski.

Badaniem pomocnym w diagnostyce może być endoskopia górnego odcinka przewodu pokarmowego, tzw. gastroskopia. Jest to inwazyjne badanie, on niskim ryzyku powikłań. Nie jest badaniem bolesnym, natomiast w trakcie jego wykonywania pacjentowi może towarzyszyć dyskomfort, w tym mdłości i odruch wymiotny.

Spowodowane są one wprowadzeniem giętkiej rurki przez nos lub usta, do żołądka lub dwunastnicy. Badanie wykonuje się zazwyczaj przy znieczuleniu miejscowym gardła. Jeśli występuje podejrzenie zakażenia H. pylori można wykonać gastroskopię lub badanie nieinwazyjne, jakim jest test oddechowy (wodorowy lub wodorowo-metanowy).

W interpretacji objawów powinno się polegać na Kryteriach Rzymskich IV (2016). Są to „kryteria diagnostyczne zaburzeń czynnościowych układu pokarmowego, określonych zgodnie z nową definicją zaburzeniami interakcji jelitowo-mózgowych.” [5].

Według Kryteriów Rzymskich IV objawy dyspepsji czynnościowej muszą pojawiać się przewlekle co najmniej raz w tygodniu. Muszą również trwać minimum 6 miesięcy, przy braku ich wyjaśnienia [4].

Leczenie

Objawy dyspepsji za różne, jak i samo podłoże zaburzenia. U każdego pacjenta leczenie dyspepsji czynnościowej polega polega na zmniejszaniu lub eliminacji objawów. Natomiast ważne jest, aby osoby cierpiące z powodu dyspepsji czynnościowej zadbały o kilka elementów w swojej codziennej rutynie. Między innymi, aby przestrzegały zasad zdrowej i zbilansowanej diety. Powinny też unikać sytuacji stresowych oraz pamiętać o codziennej aktywności fizycznej.

W przypadku zaburzeń mikrobioty jelitowej, warto dobrać odpowiednią probiotykoterapię. Wprowadzona interwencja probiotyczna może przywrócić równowagę pomiędzy mikroorganizmami w przewodzie pokarmowym. Korzystnie wpłynie to na poprawę komunikacji pomiędzy jelitami, a mózgiem. Dlatego dobrze dobrane i odpowiednio stosowane probiotyki mogą zmniejszyć nasilenie objawów dyspepsji czynnościowej [2,5].

Dieta przy dyspepsji

W zależności od potrzeb i objawów pacjenta cierpiącego z powodu dyspepsji czynnościowej, można włączyć diety specjalne m.in lekkostrawną czy z ograniczeniem tłuszczu.

Jeśli pacjent nie odczuwa potrzeby zmiany sposobu żywienia, może pozostać przy tradycyjnej, dobrze zbilansowanej diecie. W przypadku pacjentów z objawami wynikającymi z opóźnionego opróżniania żołądka tj. wczesne uczucie sytości, uczucie zalegania posiłku w żołądku, odbijanie, zaleca się spożywanie mało obfitych posiłków. Ich ilość powinna wynosić ok. 5-6 w ciągu dnia. Ostatni posiłek powinien być spożyty na 2-3 godziny przed snem.

Ważne jest spożywanie posiłków w regularnych odstępach czasowych. W momencie nasilenia objawów można wykluczyć z diety tłuste i smażone potrawy, ostre przyprawy, przetworzoną żywność, gazowane napoje, alkohol, kawę i czarną herbatę. Warto zadbać o dobranie odpowiednich technik kulinarnych, w tym gotowanie na parze, duszenie czy pieczenie [6,7].

Podsumowanie

Dyspepsja czynnościowa nie jest zaburzeniem zagrażającym życiu pacjentów. Może natomiast obniżać jakość i komfort ich życia. W wypadku występowania długotrwałych i nasilających się objawów, pacjent powinien udać się do lekarza gastroenterologa. Ponieważ tylko dobrze postawiona diagnoza oraz dobrane leczenie objawowe, może zmniejszyć częstość epizodów nasilenia objawów oraz przywrócić komfort zarówno fizyczny, jak i psychiczny.

Bibliografia:

1. Sayuk, G. S., i Gyawali, C. P. (2020). Functional Dyspepsia: Diagnostic and Therapeutic Approaches. Drugs, 80(13), 1319–1336. https://doi.org/10.1007/s40265-020-01362-4
2. Enck, P., Azpiroz, F., Boeckxstaens, G., Elsenbruch, S., Feinle-Bisset, C., Holtmann, G., i in. (2017). Functional dyspepsia. Nature Reviews Disease Primers, 3(1), 17081. https://doi.org/10.1038/nrdp.2017.81
3. Ford, A. C., Mahadeva, S., Carbone, M. F., Lacy, B. E., i Talley, N. J. (2020). Functional dyspepsia. The Lancet, 396(10263), 1689–1702. https://doi.org/10.1016/S0140-6736(20)30469-4
4. Talley, N. J., Walker, M. M., i Holtmann, G. (2016). Functional dyspepsia. Current Opinion in Gastroenterology, 32(6), 467–473. https://doi.org/10.1097/MOG.0000000000000306
5. Mulak, A., Smereka, A., i Paradowski, L. (2016). Nowości i modyfikacje w Kryteriach Rzymskich IV. Gastroenterologia Kliniczna. Postępy i Standardy, 8(2). Pobrano z https://journals.viamedica.pl/gastroenterologia_kliniczna/article/view/49869
6. Wauters, L., Talley, N. J., Walker, M. M., Tack, J., i Vanuytsel, T. (2020). Novel concepts in the pathophysiology and treatment of functional dyspepsia. Gut, 69(3), 591–600. https://doi.org/10.1136/gutjnl-2019-318536
7. Duboc, H., Latrache, S., Nebunu, N., i Coffin, B. (2020). The Role of Diet in Functional Dyspepsia Management. Frontiers in Psychiatry, 11, 23. https://doi.org/10.3389/fpsyt.2020.00023
8. Duncanson, K. R., Talley, N. J., Walker, M. M., i Burrows, T. L. (2018). Food and functional dyspepsia: A systematic review. Journal of Human Nutrition and Dietetics, 31(3), 390–407. https://doi.org/10.1111/jhn.12506