Co to jest edukacja żywieniowa?
Edukacja żywieniowa jest swego rodzaju procesem, który polega na przekazywaniu wiedzy o żywności i żywieniu. Wiedza ta powinna być oparta na aktualnych oraz sprawdzonych źródłach. Edukację można podzielić na instytucjonalną (nauczanie w jednostkach edukacyjnych – przedszkola, szkoły), a także na popularyzatorski (wygłaszane w mediach). Systematyczne nabywanie wiedzy z zakresu prawidłowego żywienia wpływa na kształtowanie prawidłowych nawyków żywieniowych, a także postaw i umiejętności, które wpływają na zdrowie od najmłodszych lat życia.
Spis treści:
- Główne obszary edukacji
- Teoria i praktyka
- Czy edukacja żywieniowa działa?
- Przyszłość edukacji żywieniowej
- Podsumowanie
- Bibliografia
Główne obszary edukacji żywieniowej
Okres rozwoju charakteryzuje się dużą wrażliwością na niedobory energetyczne oraz składników odżywczych. Racjonalne żywienie ma na celu dostarczenie odpowiedniej podaży energii i składników odżywczych do prawidłowego rozwoju i funkcjonowania organizmu.
Dzieci oraz młodzież powtarzają większość błędów żywieniowych popełnianych we wczesnym dzieciństwie. Złe nawyki żywieniowe wyniesione z domu to:
- zbyt małe racje pokarmowe mleka i produktów mlecznych, warzyw, owoców, ryb;
- problem podjadania i dojadania, szczególnie przekąsek o dużej wartości kalorycznej;
Codziennie długo prowadzone zajęcia oraz liczne obowiązki pozaszkolne utrwalają tylko złe nawyki, co w konsekwencji może doprowadzić do nieprawidłowego bilansu energetycznego organizmu oraz wielu niedoborów czy powikłań.
Żywienie jest jednym z najważniejszych elementów środowiskowych, które wpływają na rozwój zarówno fizyczny, jak i psychiczny dziecka. Wady w żywieniu dziecka pojawiające się w latach dzieciństwa wpływają niekorzystnie na rozwój dziecka i stan odżywienia. Wiele przeprowadzonych badań wykazuje błędy w prawidłowym żywieniu dzieci i młodzieży, a co za tym idzie potrzebę wprowadzenia edukacji żywieniowej wśród dzieci, młodzieży, a także rodziców i pracowników placówek edukacyjnych.
Teoria i praktyka
Edukacja zdrowotna to nie tylko przekazywanie wiedzy teoretycznej, ale także praktyczne wykorzystanie nabytej wiedzy, wpływające na stan zdrowia i życia. W dzisiejszych czasach obserwuje się zmiany w pomysłach na edukację zdrowotną. Należy tu wziąć pod uwagę holistyczne podejście do zdrowia oraz włączenie do tego systemu pracowników naukowych, jak również wykorzystywanie wiedzy do kształtowania nawyków i umiejętności oraz kompetencji do działania. Edukacja żywieniowa jest podstawowym prawem każdego dziecka, zapisanym w Konwencji o prawach dziecka. Z tego względu powinna być nieodłączną częścią nauki o człowieku oraz otaczającym go świecie.
Czy edukacja żywieniowa działa?
🔎 Interwencje edukacyjne były wielokrotnie badane pod kątem skuteczności. W jednym z przeglądów [2] analizowano zmiany w zakresie żywienia wśród nastolatków w szkołach, opartymi na teoriach zmiany zachowań. Wyniki pokazują, że takie interwencje skutecznie wpływają na pozytywne zmiany w zachowaniach żywieniowych młodzieży w zdecydowanej większości przypadków.
Przyszłość edukacji żywieniowej
🔎 Chociaż może się wydawać, że edukacja żywieniowa to dziedzina, w której ciężko wymyślić coś nowego, to badacze szukają ciekawych rozwiązań. Badanie przeprowadzone w 2022 roku na Penn University [1] potwierdziło, że nauka bez fizycznej obecności nauczyciela może być skuteczna w nauce żywienia. Aby to zweryfikować, zaprosili kilkadziesiąt osób do wirtualnego zadania. Do tej pory nie było jednak zweryfikowane to, czy edukacja tego typu jest skuteczniejsza od tej tradycyjnej.
Poznajemy jak powstaje jedzenie – od podstaw
🔎 Naukowcy podkreślają [3], że ogrodnictwo, gotowanie i edukacja na temat odżywiania, mogą poprawić sposób odżywiania się. Takie interwencje pokazujące, jak powstaje jedzenie zwiększa spożycie nieprzetworzonych produktów spożywczych oraz zmniejsza spożycie żywności ultraprzetworzonej wśród dzieci
Podsumowanie
Edukacja żywieniowa powinna być długofalową inwestycją w rozwój człowieka, dlatego edukację tę powinno wprowadzać się od najmłodszych lat dziecka i stale pogłębiać. Jest ona sposobem na doskonalenie prawidłowego modelu żywienia człowieka, a także wywiera wpływ na profilaktykę przed chorobami nie tylko cywilizacyjnymi.
Bibliografia:
- Matt Swayne, Lessons on nutrition easy to digest in virtual reality spaces, PennState, https://www.psu.edu/news/institute-computational-and-data-sciences/story/lessons-nutrition-easy-digest-virtual-reality/, dostęp: 9.08.2022
- Flores-Vázquez AS, Rodríguez-Rocha NP, Herrera-Echauri DD, Macedo-Ojeda G. A systematic review of educational nutrition interventions based on behavioral theories in school adolescents. Appetite. 2023 Oct 19:107087. doi: 10.1016/j.appet.2023.107087. Epub ahead of print. PMID: 37865297.
- Jeans MR, Landry MJ, Vandyousefi S, Hudson EA, Burgermaster M, Bray MS, Chandra J, Davis JN. Effects of a School-Based Gardening, Cooking, and Nutrition Cluster Randomized Controlled Trial on Unprocessed and Ultra-Processed Food Consumption. The Journal of Nutrition, Volume 153, Issue 7, July 2023, Pages 2073-2084, doi.org/10.1016/j.tjnut.2023.04.013.
- Data pierwotnej publikacji: 24.10.2014
- Data ostatniej aktualizacji o badania naukowe: 7.01.2024
