Fitoestrogeny są grupą związków, które naturalnie występują w określonych gatunkach roślin. Budowa chemiczna, a także ich działanie są zbliżone do estrogenów wytwarzanych w ludzkim organizmie [1].
Estrogeny, czyli żeńskie hormony płciowe spełniają szereg funkcji w organizmie kobiecym, m.in.:
- oddziałują na błonę śluzową macicy, regulując cykl miesiączkowy,
- oddziałują na błonę mięśniową macicy i jajowodu, dlatego też są niezbędne podczas dojrzewania płciowego,
- odpowiadają za prawidłowy rozwój II-rzędowych cech płciowych,
- odpowiadają za popęd płciowy [2].
Fitoestrogeny a stan tkanki kostnej
Na każdym etapie życia człowieka należy dbać o prawidłowy stan tkanki kostnej. Uzyskanie jak najwyższej wartości szczytowej masy kostnej w ciągu dwóch pierwszych dekad życia oraz stosowanie zbilansowanej diety bogatej w odpowiednie dla rozwoju kośćca składniki pokarmowe pozwala utrzymać nasze kości w dobrej formie przez cały okres życia.
Do zaburzeń struktury kośćca i obniżenia gęstości mineralnej kości (BMD) dochodzi najczęściej u kobiet po 50. roku życia i u mężczyzn po 70. roku życia. U kobiet pogorszenie stanu tkanki kostnej najczęściej jest następstwem menopauzy. Wówczas dochodzi do obniżenia stężenia estrogenów we krwi, co prowadzi do szeregu objawów pogarszających jakość życia kobiet w tym okresie.
Mowa tutaj o uderzeniach gorąca, zlewnych potach, zaburzeniach nastroju, które często prowadzą do depresji, bólach mięśni i stawów, bólach głowy, trudnościach z koncentracją [3]. Zaburzenia gospodarki hormonalnej podczas menopauzy prowadzą do obniżenia gęstości mineralnej kości (BMD), skutkiem tego jest zwiększone ryzyko rozwoju osteoporozy u kobiet po 50. roku życia. Estrogeny wpływają na metabolizm kostny, a w wyniku ich niedoboru dochodzi do nadmiernej resorpcji kości [4].
Odpowiednia podaż fitoestrogenów ze źródeł naturalnych sprzyja profilaktyce osteoporozy, ale także łagodzi objawy towarzyszące menopauzie.
Stwierdzenie to potwierdzają badania opublikowanie w 2016r. w jednym z artykułów w czasopiśmie Farmakologia Polska. Dowiodły one, że u Azjatek w okresie menopauzy stosujących dietę bogatą w fitoestrogeny jeden z najczęstszych objawów, czyli uderzenia gorąca występował u 1-2% tych kobiet. Natomiast, dla porównania w Europie objaw ten pogarszał jakość życia aż 70-80% kobiet z menopauzą [1]. Potwierdzono także korzystny wpływ tych związków na gęstość mineralną kości.
Fitoestrogeny a miażdżyca naczyń krwionośnych
Fitoestrogeny mają znaczny wpływ na stan naczyń krwionośnych. Przeciwdziałają hipercholesterolemii i hipertriglicerydemii, a także odpowiadają za utrzymanie prawidłowego stanu naczyń krwionośnych.
Posiadają właściwości antyoksydacyjne, dzięki czemu przeciwdziałają procesowi utleniania frakcji LDL cholesterolu odpowiedzialnemu za rozwój blaszki miażdżycowej [5]. Ochrona przed tworzeniem blaszek miażdżycowych zmniejsza ryzyko choroby wieńcowej.
Fitoestrogeny a nowotwory
W obecnych czasach choroby nowotworowe zyskały miano „epidemii XXI wieku”. Nie bez powodu, gdyż dane epidemiologiczne wykazują, że zachorowalność na nie z roku na rok jest coraz większa. Z tego względu powinniśmy zwrócić szczególną uwagę na odpowiednie metody profilaktyczne, pozwalające zmniejszyć ryzyko zachorowania. Jedną z tych metod jest stosowanie diety bogatej w fitoestrogeny, która ma szczególne znaczenie w profilaktyce raka sutka oraz raka prostaty.
Wykazano, że fitoestrogeny biorą udział w wielu mechanizmach prowadzących do zniszczenia komórek nowotworowych, m.in. indukują apoptozę w tych komórkach, hamują angiogenezę, a także zwalczają wolne rodniki [1].
Źródło fitoestrogenów
Najbardziej popularne są izoflawony, które charakteryzują się największym spożyciem zwłaszcza wśród mieszkańców Azji. To oni spożywają najwięcej soi i produktów sojowych, pokrywając tym samym zapotrzebowanie na fitoestrogeny.
Do przyswojenia tych związków przez ludzki organizm niezbędna jest prawidłowo rozwinięta mikroflora bakteryjna przewodu pokarmowego. Niektóre fitoestrogeny występują w postaci nieaktywnych związków, do których aktywacji potrzebne są enzymy bakteryjne obecne w jelicie [1]. Odpowiednia podaż fermentowanych produktów mlecznych oraz błonnika pokarmowego pozwoli zadbać o prawidłowy skład i rozwój mikroflory bakteryjnej przewodu pokarmowego.
Bibliografia
[1] Czeczot H. Fitoestrogeny – związki o cennych właściwościach biologicznych i farmakologicznych. Farm. Pol. 2016; 72(2): 110-117.
[2] Traczyk W. Z. Fizjologia człowieka w zarysie. Warszawa: PZWL: 2013.
[3] Czarnecka – Iwańczuk M, Stanisławska – Kubiak M, Mojs E, Wilczak M, Samborski W. Objawy menopauzy a satysfakcja z życia i samoocena wśród kobiet. Przegląd Menopauzalny 2012; 6: 468-473.
[4] Gheribi E. Znaczenie fitoestrogenów roślinnych w profilaktyce osteoporozy. Postępy fitoterapii 2012; 3: 192-196.
[5] Szkutnik – Fiedler D, Jędrzejczyk M, Grześkowiak E, Bartkowiak – Wieczorek J, Seremak – Mrozikiewicz A, Drews K i wsp. Rola terapii fitoestrogenowej w łagodzeniu dolegliwości u kobiet po menopauzie. Ginekol Pol 2010; 81: 929-934.
