Gojnik ( Sideritis L.)
Gdy myślimy o nazwie gojnik, od razu przychodzi do głowy proces leczenia, regeneracji czy gojenia ran. Faktycznie, w czasach antycznych – głównie w Grecji, picie naparu z liści gojnika zalecano żołnierzom, by szybciej i lepiej goiły się wojenne urazy. Uważano również, że roślina ta ma moc pozbywania się choroby z organizmu człowieka oraz zapewnia dobre samopoczucie i witalność. Czasem nazywany jest również „górską herbatą” bądź herbatą pasterzy.
Ianam7 / 123RF
Na terenach śródziemnomorskich jest znany i ceniony od dawna. W Polsce dopiero zaczyna swą karierę. Czy zatem warto włączyć do swej codziennej diety napar z tej rośliny?
Kilka informacji na początek
Rodzaj gojnik to ponad sto różnych gatunków (rosną na górskich terenach w wysokiej temperaturze), z czego do produkcji herbat najczęściej używane są:
- gojnik macedoński
- gojnik syryjski
Jedne z pierwszych informacji o gojniku, pojawiły się w dziele Pedaniusa Dioscorides’a – Materia Medica (50-70r.) – jednym z najważniejszych dzieł dotyczących farmakologii. Już wtedy roślina ta była doceniana ze względu na swoje właściwości. Do dziś jest prowadzonych wiele badań odnośnie gojnika, głównie w Grecji, Turcji czy Bułgarii.
Gojnik właściwości
Bogactwo składu surowców: flawonoidy, diterpeny, monoterpeny, kwasy ferulowe, glikozydy fenolowe lub fenyletanoidowe, olejki eteryczne, predysponuje do licznych, korzystnych właściwości leczniczych (wiele z nich jest potwierdzone badaniami naukowymi). Gojnik wykazuje działanie:
- przeciwzapalne (hamowanie uwalniania histaminy oraz produkcji tlenku azotu)
- gastroprotekcyjne oraz przeciwwrzodowe
- antybakteryjne
- przeciwproliferacyjne
Wyciągi roślinne są polecane przy przeziębieniach, chorobach reumatycznych, dusznicy bolesnej oraz jako środek rozkurczowy (może obniżać ciśnienie krwi poprzez relaksację naczyń krwionośnych), moczopędny, uspokajający i przeciwkaszlowy. Podkreśla się również, że gojnik ma działanie zmniejszające uczucie bólu. Niektóre gatunki rośliny (Sideritis euboea i Sideritis clandestina) mogą mieć udział w przeciwdziałaniu osteoporozy ze względu na stymulowanie różnicowanie komórek osteoblastycznych.
Gojnik w kosmetyce?
Zastosowanie gojnika nie ogranicza się tylko do medycyny, jest wykorzystywany w kosmetyce, ale również przy produkcji perfum. Ze względu na właściwości antyoksydacyjne, gojnik jest surowcem do produkcji kremów typu anti-aging (do skór dojrzałych) oraz szamponów, jako składnik pomagający chronić włosy przed dekoloryzacją oraz uszkadzającym promieniowaniem UV.
Gojnik, pomimo pięknego zapachu, nie dorobił się jeszcze statusu „głównego materiału roślinnego” do produkcji perfum. Tylko mała część włoskich perfumiarzy stosuje Sideritis do wytwarzania pożądanych zapachów. Pole do popisu w perfumiarstwie pozostaje wciąż nieodkryte i wolne :).
Dawkowanie
Najbardziej wartościowym surowcem jest całe ziele Sideritis, wysuszone i zapaczkowane. Uważa się, że wszelkie przetwarzanie powoduje straty składników. Przed zaparzeniem należy pociąć ziele na kawałki (porcja to około 2 łyżeczek) i zalać wrzątkiem, parzyć 5-10 minut. Gojnik jest bardzo bezpieczny i nie stwierdza się przedawkowań.
Artykuł z cyklu: Zielnik dietetyczny vol.4
Bibliografia
- Różański H., „Gojnik – Sideritis w praktycznej fitoterapii oraz jako składnik herbatki górskiej Malotira”, http://rozanski.li/?p=3709
- Gabrieli C.N., Kefalas P.G., Kokkalou L.E., „Antioxidant activity of flavonoids from Sideritis raeseri”; Journal of Ethnopharmacology, 96, 423-428, 2005.
- Aligiannis N., Kalpoutzakis E., Chinou B.et al., „Composition and Antimicrobial activity of the essential oils od five taxa of Sideritis from Greece”, J. Agric. Food Chem., 49, 811-815, 2001.
- http://www.livestrong.com/article/462033-the-health-benefits-of-greek-mountain-tea/
- http://www.fragrantica.com/news/MOUNTAIN-TEA-Sideritis-The-Humble-3706.html
- Koleva I., Linssen J., Van Beek T., et al., „Antioxidant activity screening of extracts from Sideritis species (Labiatae) grown in Bulgaria”, Journal of the Science of Food and Agriculture, 83, 809-819, 2003.
