III Konferencja „Żywienie a zdrowie prokreacyjne kobiety” – sprawozdanie

Zapraszamy do sprawozdania z konferencji „Żywienie a zdrowie prokreacyjne kobiety”, która odbyła się 19 listopada w formie online. Nasz serwis miał przyjemność być patronem medialnym wydarzenia.

Aktywność fizyczna w ciąży (Mirosław Wielgoś)

Profesor Wielgoś opisał znaczenie wysiłku fizycznego dla zdrowia kobiety podczas ciąży. Dla niektórych kobiet ciężarnych podejmowanie aktywności w tym czasie budzi lęk o życie płodu. Profesor pochylając się nad tym tematem, odwołał się do potencjalnego zaistnienia stanów klinicznych. Spośród nich wymienił: czynność serca płodu, pępowinowy i maciczny przepływ krwi, hipertermię oraz wahania glikemii. Przykłady były przytaczane na podstawie rzetelnie przeprowadzonej metaanalizy. 

Kobietom oczekującym dziecka rekomenduje się 150-minutową aktywność fizyczną rozłożoną na 7 dni. Ćwiczenia powinny być praktykowane przez minimum 3 dni tygodniowo. Stowarzyszenie Royal College of Obstetricians and Gynaecologists zaleca ćwiczenia aerobowe i oporowe. Bezwzględnym przeciwwskazaniem do wykonywania ćwiczeń jest między innymi ryzyko porodu przedwczesnego, wystąpienie stanu przedrzucawkowego, ciąża mnoga, niekontrolowana cukrzyca typu 1, nadciśnienie i choroby tarczycy.

Powinno się dostosować rodzaj ćwiczeń do odczuwanych przez ciężarną dolegliwości. Zabrania się ćwiczeń w pozycji na wznak, gdyż wtedy następuje ucisk na żyłę główną. Prowadzi to do niedociśnienia i pogorszenia utlenowania płodu. Kobiety aktywne fizycznie powinny zrezygnować z intensywnych treningów i sprowadzić je do unormowanego trybu. 

Profesor podkreślił, że rola aktywności fizycznej podczas ciąży jest ważna. Warto o nią dbać, gdyż obniża ryzyko wystąpienia cukrzycy ciążowej i nadciśnienia tętniczego. Jest to również profilaktyka żylaków kończyn dolnych, a także zakrzepicy.

Suplementacja ciężarnych — rekomendacje PTGiP (Piotr Sieroszewski)

Podczas tego wykładu profesor Sieroszewski zaznaczył, że źródłem odpowiedniej podaży mikroelementów oraz witamin u kobiet oczekujących dziecka powinna być zbilansowana dieta. Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników podkreśla szczególne znaczenie 5 składników w diecie mamy: żelaza, kwasu foliowego, witaminy D, kwasu DHA oraz jodu. 

Przeszło 20% kobiet ciężarnych zmaga się z niedokrwistością z niedoboru żelaza. Niedostateczna podaż tego mikroelementu w czasie ciąży wiąże się z poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi dla płodu. Mogą nastąpić powikłania porodowe i istnieje ryzyko, że dziecko będzie miało niską masę urodzeniową. W ciąży zwiększa się dziennie zapotrzebowanie na żelazo w poszczególnych trymestrach, w pierwszym dodatkowo o 1 mg, a w drugim i trzecim o 7,5 mg. Decyzja o suplementacji powinna być poprzedzona wykonaniem morfologii krwi oraz badaniem stężenia ferrytyny, która jest najbardziej czułym wskaźnikiem zasobów żelaza w organizmie. 

Kwas DHA odgrywa ważną rolę w kształtowaniu się neuronów i narządu wzroku dziecka. Zapotrzebowanie płodu na ten składnik wzrasta w trzecim trymestrze. Zaleca się suplementację co najmniej 200 mg DHA na dobę u wszystkich kobiet ciężarnych. Niektóre mamy nie są w stanie pokryć zapotrzebowania na kwasy omega-3 wraz z dietą. W tej sytuacji można zastanowić się nad zwiększoną suplementacją w postaci 500 mg na dobę. Źródłem DHA są tłuste ryby morskie. Należy unikać ryb drapieżnych stojących na szczycie łańcucha pokarmowego, takich jak tuńczyk. Mogą zawierać duże ilości metali ciężkich na przykład rtęci. 

Organizm matki potrzebuje również działania witaminy D na odpowiednim poziomie. Stanowi to zabezpieczenie przed wystąpieniem w przebiegu ciąży nadciśnienia, cukrzycy ciążowej czy hipotrofii płodu. U ciężarnych i kobiet karmiących zaleca się suplementację tej witaminy w ilości 1500-2000 IU. Kobiety obciążone ryzykiem niedoboru powinny wykonać badanie stężenia witaminy D w surowicy krwi, wówczas lekarz będzie w stanie dopasować odpowiednią dawkę. Otyłym ciężarnym sugeruje się zastosowanie dawek zawierających 4000 IU.

Niezmiennie od początku badań nad wpływem kwasu foliowego, sygnalizuje się jakie nieodwracalne zmiany w organizmie dziecka może poczynić jego niedobór. Są to przede wszystkim wady wrodzone cewy nerwowej. Warto pamiętać także o tym, że nadmiar folianów może prowadzić do zaburzeń takich jak autyzm.

Jod jest pierwiastkiem, który ma niebagatelne oddziaływanie na funkcje komórek, narządów oraz procesów w organizmie. Dlatego też jego niedobór wywołuje niedoczynność tarczycy u matki i płodu, upośledzenie umysłowe czy niedosłuch niemowlęcia. Wszystkie kobiety ciężarne powinny zażywać jod w dawce 150-200 mcg na dobę. Należy podkreślić, że powinno to się odbywać pod kontrolą lekarską. Szczególnie w przypadku ciężarnych zmagających się z chorobą tarczycy.

Smak, wybory żywieniowe i zdrowie kobiety (Agata Chmurzyńska)

Profesor Chmurzyńska poruszyła ciekawą tematykę związaną z kształtowaniem się nawyków żywieniowych. Zostało to zobrazowane za pomocą grafik, opatrzonych treściwymi komentarzami. Nasze pierwsze doświadczenia sensoryczne mają miejsce już w życiu prenatalnym. Dzieje się to w płynie owodniowym, w którym rozpuszczone są różne substancje. Im bardziej dieta matki będzie obfitowała w różnorodne pokarmy, tym później dziecko łatwiej będzie akceptowało różne produkty na etapie rozszerzania diety. Noworodek nabywa i rozwija wrażliwość smakową na poziomie karmienia naturalnego. Ilość doświadczeń smakowych jest o wiele szersza w przypadku karmienia piersią, niż gdy dziecko dostaje mleko modyfikowane. 

Odczuwanie smaku zachodzi w wyspecjalizowanych komórkach nabłonkowych znajdujących się w kubkach smakowych na powierzchni języka. Percepcję smaku umożliwia szereg receptorów i białek umiejscowionych w wyżej wspomnianych komórkach. Wierzchołki komórek receptorowych zanurzone są w ślinie wraz z rozpuszczonymi w niej substancjami, które to są odpowiedzialne za wywoływanie wrażenia smaku. 

Pani profesor przybliżyła także zagadnienie odczuwania smaku gorzkiego, poddając analizie warianty genu smaku gorzkiego TAS. Wyjaśnia to pewne zjawisko odmiennego odczuwania smaku gorzkiego przez osoby z różnymi wariantami tego genu. Osoby szczególnie wrażliwe na smak gorzki będą unikały takich produktów jak brukselka, szparagi, kapusta czy szpinak.

W badaniach przedstawionych przez panią profesor zweryfikowano również odczuwanie smaku tłustego, uwzględniając różnice płciowe. W zasadzie nie wyodrębniono odmiennej wrażliwości w tym zakresie. Jedynie taką, iż mężczyźni częściej sięgali po wysokotłuszczowe produkty mięsne, a kobiety po słodkie przekąski o wysokiej zawartości tłuszczu.

Podczas wykładu został również poruszony temat wyborów żywieniowych kobiet ciężarnych. Podłożem tych decyzji są oczywiste zmiany hormonalne. Zauważalne są też dosyć ciekawe modyfikacje preferencji. Kobiety wykazują zwiększoną chęć spożycia produktów słonych, a w trzecim trymestrze słodkich przekąsek zamiast słodkich napojów.

Czy odpowiednia dieta i kontrola masy ciała mają wpływ na przebieg ciąży i wyniki położnicze w ciąży powikłanej cukrzycą (Ewa Wender-Ożegowska)

Pani profesor Wender-Ożegowska na początku wykładu zaakcentowała, że narastanie insulinooporności w ciąży jest zjawiskiem fizjologicznym. Jest to odpowiedź na wzrastający poziom odżywienia płodu i wynikające z tego zmiany metaboliczne u matki.

Następnie został poruszony wątek makrosomii płodu i związanych z tym komplikacji metabolicznych. W badaniu HAPO udowodniono istnienie liniowego związku między występowaniem glikemii na czczo i glikemii po obciążeniu glukozą a ryzykiem makrosomii noworodka. Hipertrofia wykształca u dziecka różne powikłania teraźniejsze, jak i takie, które pojawią się w przyszłości. Dotyczy to między innymi tendencji do hipoglikemii, zaburzeń metabolicznych czy powikłań oddechowych. 

Wysoki matczyny wskaźnik masy ciała przyczynia się do nadmiernego wzrastania u dzieci. Warto sięgnąć po rekomendacje określające jak powinien wyglądać przyrost masy ciała przez kobiety ciężarne. 

Wyznaczono kluczowe działania zapobiegające nadmiernemu wzrastaniu płodu u kobiet w ciąży powikłanej cukrzycą. Należą do nich utrzymanie glikemii na prawidłowym poziomie oraz monitorowanie masy ciała u kobiet z otyłością. Warto też zwrócić uwagę na hipertrójglicerydemię, gdyż zaburzenia gospodarki lipidowej u matki mogą sprzyjać przybieraniu na masie ciała rozwijającego się dziecka.

Pani profesor wskazała na rolę edukacji pacjentek i uwrażliwienia ich na fakt, że cukrzyca ciążowa to tylko czas przejściowy. Kobiety ciężarne są pod stałą opieką lekarza i wszelkie wahania glikemii są kontrolowane. 

Dieta zajmuje ważne miejsce w leczeniu cukrzycy. Odpowiednie rozłożenie energii w obrębie makroskładników oraz oszacowanie całkowitego zapotrzebowania energetycznego pozwala na stworzenie spersonalizowanego jadłospisu. A co najistotniejsze, utrzymanie parametrów glikemii na odpowiednim poziomie staje się wtedy łatwiejsze.

U kobiet z cukrzycą ciężarnych, insulinooporność wzrasta w godzinach porannych. Dlatego pierwsze śniadanie należy przygotować w mniejszej porcji niż drugie. Dodatkowo powinno się zadbać o spożycie przekąski przed pójściem spać. W ostatnim posiłku przed snem musi zostać uwzględnione połączenie węglowodanów z białkiem lub spożycie węglowodanów złożonych. W innym wypadku rano może wystąpić ketoza bądź hiperglikemia reaktywna.

Immunomodulacyjne właściwości laktoferyny: czy można je wykorzystać w prewencji zakażeń i porodu przedwczesnego (Krzysztof Kamiński)

Laktoferyna to interesujące pod względem funkcji naturalne białko, które występuje prawie we wszystkich płynach ustrojowych człowieka. Wykazuje takie działanie jak cytokina, dopasowując się do aktualnych potrzeb organizmu.

Charakteryzuje się działaniem antybakteryjnym, które wykorzystywane jest do hamowania i destrukcji biofilmów bakteryjnych. Zachodzi to poprzez łączenie się laktoferyny z nabłonkami komórek wrót infekcji i utraty przez nie zdolności przylegania. To naturalne białko blokuje receptory błonowe samego patogenu.

Laktoferyna ma dość silne powiązanie z żelazem. Dzięki powinowactwu do tego mikroelementu potrafi przyłączać dwa rodzaje jego jonów. Ma to skutki uwidaczniające się w procesie zwalczania komórek bakterii. Laktoferyna syntetyzuje chelatory, które w budowie przypominają jony żelaza. Komórka bakterii przestaje mieć dostęp do żelaza niehemowego i nie ma możliwości wytwarzania jonów żelazawych. Destrukcja następuje od środka, w wyniku czego komórka zostaje zniszczona.

Dodatkowym wsparciem w walce i budowaniu homeostazy immunologicznej jest aktywacja pochłaniania przez komórki żerne. Laktoferyna również wzmaga dojrzewanie limfocytów i doprowadza do zachowania równowagi pomiędzy nimi.

Omawiane białko moduluje reakcję zapalną poprzez hamowanie produkcji wolnych rodników oraz obniżenie syntezy cytokin prozapalnych. Ma to wpływ na zmniejszenia ryzyka wystąpienia posocznicy u noworodka i porodu przedwczesnego.

Podawanie laktoferyny jest bezpieczne. W badaniach klinicznych nie zaobserwowano żadnych objawów niepożądanych. Polecana jest czysta laktoferyna wołowa, gdyż posiada wyższą aktywność biologiczną w porównaniu do tej wykorzystywanej w produktach.

Profesor we wnioskach końcowych użył bardzo trafnych określeń, pasujących do tego nadzwyczajnego białka. Laktoferyna została ochrzczona inteligentną cytokiną oraz białkiem kameleonem. Na pewno warto zapoznać się z jej wielokierunkowym potencjałem.

Wpływ diety i czynników środowiskowych na rozwój ciąży (Krzysztof Drews)

Profesor rozpoczął wykład od przedstawienia dziedziny nauki, która zajmuje ważne miejsce w postrzeganiu rozwoju płodowego. Epigenetyka umożliwia nabranie większego wyobrażenia na temat wpływu diety w odniesieniu do modulacji epigenomu dziecka. Informacje z tego obszaru nauki pozwalają zrozumieć, jak kształtuje się zespół cech u dziecka. W tym procesie nieodzownym elementem jest metylacja DNA. Donory reszt metylowych determinują odpowiednie schematy metylacji, a to ma swoje odzwierciedlenie w zdrowiu dziecka. Grup metylowych możemy doszukiwać się w związkach takich jak metionina, cholina, betaina i w witaminach z grupy B. Odpowiednio dobrane produkty okazują się tu źródłem, które skrywa potencjał epigenetyczny. 

Jaki wpływ na przebieg ciąży mają składniki metylowe?

Jeśli stężenie choliny utrzymywane jest na optymalnym poziomie, to rozwój mózgu płodu jest prawidłowy. Zapobiega to także wystąpieniu wady cewy nerwowej. Cholina poprawia ukrwienie łożyska. Ponadto wchodzi w skład neurotransmitera — acetylocholiny. Jest ona syntetyzowana w łożysku i z tego miejsca wpływa na różnicowanie, a także podział nowych komórek płodu.

Bardzo ważną kwestią, na którą trzeba zwrócić uwagę, jest fakt, że aż 50% kobiet w Europie ma obniżoną aktywność enzymu MTHFR. To on przekształca kwas foliowy w jego aktywną formę. Wystąpienie tej nieprawidłowości znacznie obniża przyswajalność.

Zagrożeniem niedoborowym jest brak posiadania przez płód zdolności wytwarzania witaminy B12. Kobalamina stanowi niezbędny element w przeprowadzaniu procesów biochemicznych w organizmie. W wyniku zmian hormonalnych u ciężarnych ta witamina występuje w deficycie. Reakcje metylacji z udziałem witaminy B12 są kluczowe w kształtowaniu się układu nerwowego, prawidłowym rozwoju poznawczym i psychosomatycznym u dziecka. 

Dbałość o prawidłowe dostarczanie wyżej wymienionych składników powinno stanowić podstawę w diecie matki. Zapewnienie odpowiedniej podaży składników metylowych powinno odbywać się zarówno w okresie przedkoncepcyjnym, jak i w trakcie ciąży.

Zastosowanie probiotyków doustnych u kobiet ciężarnych (Agnieszka Seremak-Mrozikiewicz)

Często nie zdajemy sobie sprawy, jak zorganizowany jest świat mikroorganizmów wewnątrz nas. Okazuje się, że zajmują spore miejsce i mają wiele do powiedzenia. Profesor Seremak-Mrozikiewicz zapoznała słuchaczy z pojęciem mikrobioty. Zaskakujące jest to, że łączna masa mikroorganizmów wynosi 1,5 kg. 

Zaburzenie równowagi w obszarze mikrobioty doprowadza do powstawania nieprawidłowych metabolitów postbiotycznych. Jest to dysbioza, której konsekwencją w jelicie są zmiany aktywności metabolizmu. Ma to również powiązanie ze wzrostem stresu oksydacyjnego oraz markerów procesu zapalnego. Te mechanizmy zachodzą w błonach płodowych i łożysku, zwiększając ryzyko zachorowania między innymi na otyłość, insulinooporność czy cukrzycę ciążową.

U kobiet ciężarnych zaleca się probiotyki zawierające takie szczepy jak Lactobacillus i Bifidobacterium. Uzasadnione badaniami zastosowanie potwierdzono u kobiet z cukrzycą ciężarnych (GDM) oraz obciążonych ryzykiem porodu przedwczesnego (PTD). U kobiet z GDM zaobserwowano korzystny wpływ zażywania probiotyków na markery metaboliczne. Obniżeniu uległo między innymi stężenie glukozy na czczo i CRP a wzrosła wrażliwość na insulinę.

U kobiet z ryzykiem PTD patologiczna flora jelit przyczynia się do powstawania cytokin prozapalnych, zwiększenia produkcji neutrofili. W ten sposób tworzy się środowisko prozapalne, które sprzyja wystąpieniu porodu przedwczesnego. Chociaż to temat do dalszych badań, jednak już zdołano wykazać w tym kierunku działanie zapobiegawcze probiotyków przyjmowanych od 6 tygodnia ciąży. Szczególne znaczenie ma tu szczep Lactobacillus, ponieważ hamuje kaskadę reakcji zapalnej, bezpośredniego czynnika wywołującego PTD. 

Myo-inozytol w opiece okołokoncepcyjnej  (Dorota Bomba-Opoń)

Profesor Bomba-Opoń przybliżyła rolę suplementacji inozytolem w opiece przedkoncepcyjnej. Jego działanie poparte jest licznymi dowodami klinicznymi. Inozytol jest najbardziej aktywny w postaci swoich biologicznie czynnych izomerów: Myo-inozytolu i D-chiro-inozytolu. Funkcje inozytolu dotyczą metabolizmu węglowodanów, ponieważ jest on drugim przekaźnikiem działania insuliny. Myo-inozytol bierze udział w przemianach, w wyniku których uwalniane są transportery GLUT4. Przyczynia się do obniżenia stężenia glukozy i insuliny we krwi. Zatem suplementacja tym związkiem jest pomocna w opanowywaniu skoków insuliny w cukrzycy ciężarnych. Stanowi także drugi przekaźnik dla hormonów gonadotropowych (FSH i LH). Dlatego też ma swoje zastosowanie w regulacji cykli owulacyjnych i miesiączkowych.

Te właściwości są wykorzystywane w ostatnich latach w skutecznym przywracaniu owulacji u kobiet cierpiących na zespół policystycznych jajników (PCOS). To zaburzenie często jest powiązane z zachwianiem równowagi węglowodanowej. A wykazano, że inozytol ma podobne działanie jak metformina. Zatem może działać dwukierunkowo i dodatkowo wyciszać efekt metaboliczny. 

Kwestią dotychczas nieporuszaną jest udział myo-inozytolu w prewencji wad cewy nerwowej (NTDS). Przemiany inozytolu mają duże znaczenie w wytworzeniu glikoproteiny białka RAC-1, które z kolei bierze udział w procesie zamykania cewy nerwowej. Suplementację tym związkiem należy rozważyć zwłaszcza u kobiet, które urodziły dziecko z NTDS, mają cukrzycę bądź otyłość.

Optymalizacja żywienia matki i możliwość poprawy długoterminowego zdrowia dziecka (Berthold Koletzko)

Konferencja została poszerzona o wykład prelegenta z zagranicy. Profesor Berthold Koletzko jako szef Katedry medycyny metabolicznej  i żywieniowej w Monachium przedstawił swoje spojrzenie na najważniejsze punkty w planowaniu żywienia kobiety ciężarnej.

Profesor podkreślił, jak niezmiernie istotne jest zadbanie o prawidłowe żywienie kobiety, która planuje zostać mamą lub oczekuje dziecka. Pierwsze 1000 dni życia dziecka decyduje o kształtowaniu się i programowaniu kluczowych funkcji, mechanizmów oraz procesów w dopiero rozwijającym się organizmie. To, w jaki sposób będzie przebiegało odżywienie w tym okresie, wpłynie na przyszłe zdrowie dziecka. 

Profesor wspomniał jeszcze raz o zależności przyrostu masy ciała matki i równoległym zwiększeniu masy ciała u dziecka. Potem przeszedł do realizacji zapotrzebowania kobiety ciężarnej na poszczególne składniki pokarmowe. W tym zakresie należy zwiększyć kaloryczność diety o 10% w obrębie makroskładników. Węglowodany, tłuszcze i białka także powinny być utrzymane w wyznaczonych ramach procentowych.

Ponownie wymienione zostały sztandarowe składniki: żelazo, kwas foliowy, witamina B12, jod, omega-3 (DHA) oraz witamina D. Kwas foliowy odgrywa niezastąpioną rolę w procesach metabolicznych rozgrywających się w organizmie płodu. Jest to działanie zapobiegawcze nie tylko przeciwko rozwinięciu się rozszczepu kręgosłupa, ale także pozostałych wad wrodzonych.

Profesor zwrócił uwagę na występowanie u kobiet zmniejszonej aktywności enzymu MTHFR i wynikającymi stąd zaburzeniami metylacji. Konieczne jest wtedy zastosowanie metafoliny, najlepiej z multiwitaminami, wówczas przyswajanie zostanie wzmocnione. Profesor wskazał na szczególne efekty zażywania tego metabolitu w przypadku rozszczepu warg oraz wad serca.

Kolejnym aspektem dotyczącym kobiet w ciąży jest częste występowanie anemii, dotyka 38% pacjentek. Profesor zaobserwował, że u młodych kobiet stosujących dietę wegetariańską częściej występuje ten problem, ale za to spotyka się u nich z większą świadomością zdrowotną.

W kontekście witaminy D należy zaznaczyć powiązanie niskiej podaży w czasie ciąży z pojawieniem się problemów z otyłością w przyszłości u dziecka. Profesor odwołał się też do badań, w których odnotowano, że dzieci matek, które spożywały mało ryb miały niski poziom IQ i ich rozwój społeczny nie przebiegał prawidłowo.

Rola laktoferyny w gospodarce żelaza u ciężarnej (Hubert Wolski)

Podczas ciąży zapotrzebowanie na żelazo wzrasta w poszczególnych trymestrach. Anemia z niedoboru żelaza negatywnie wpływa na przebieg ciąży i może stać się czynnikiem prowokującym poród przedwczesny. Ponadto rzutuje na rozwój układu nerwowego u dziecka. 

Jako wsparcie dla bardziej efektywnego wchłaniania żelaza podczas ciąży, można zaproponować laktoferynę. To białko jest regulatorem metabolizmu żelaza w organizmie. Dosłownie jest to dostarczyciel żelaza do komórek nabłonka jelita. Laktoferyna jako dodatek do posiłków zasobnych w żelazo zwiększa jego wykorzystanie przez organizm. Ponadto to białko uwalnia jony żelaza przy pH równym 3-3,5. Jest to ważne w przypadku dostępności żelaza w stanach zapalnych, kiedy mamy do czynienia z zakwaszonym środowiskiem w organizmie.

Profesor przytoczył przykład podaży laktoferyny. Łączymy produkt bogaty w żelazo z 25 mg wspomnianego białka. Możemy to białko również rozpuszczać w jogurcie. Zażywanie laktoferyny jest jedną z dobrych alternatyw profilaktyki niedoboru żelaza u ciężarnych.

Rola DHA w diecie ciężarnej (Jarosław Kalinka)

Prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego u dziecka w dużej mierze jest zależne od ilości dostarczanego kwasu DHA. Ten kwas gromadzi się w ośrodkowym układzie nerwowym płodu do 20 tygodnia ciąży. Płód samodzielnie nie wytwarza DHA. Dlatego dostarczenie DHA leży tylko po stronie matki. Profesor zwrócił uwagę jak bardzo niepokoi fakt, że ciężarne nieposiadające świadomości znaczenia DHA, nie pokrywają zapotrzebowania zgodnego z rekomendacjami. Jedynie 10% spożywa zalecaną porcję ryb. W wytycznych Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników sugeruje się suplementację na poziomie 1000 mg w przypadku ryzyka porodu przedwczesnego. Wszystkie kobiety ciężarne obowiązuje zażywanie 600 mg DHA.

Osobnym zagadnieniem jest profilaktyka porodu przedwczesnego, gdzie podaż DHA odgrywa także istotną rolę. Spośród mechanizmów, poprzez które działa ten kwas możemy wyróżnić: wpływ na ekspresję genów, regulację odpowiedzi zapalnej i genów związanych z odpornością. 

Profesor chciał, by wybrzmiał wyraźnie przekaz, iż istnieje wiele badań, które potwierdzają pozytywny wpływ zażywania DHA w ciąży na zmniejszenie ryzyka porodu przedwczesnego, ale też są badania niepotwierdzające tego. Chodzi o to, by mieć szerokie spojrzenie na ten temat.

Wpływ używek (nikotyna, kawa, herbata, alkohol) na ciążę (Ewa Florek)

Wpływ używek na przebieg ciąży i rozwój płodu to niezwykle ważna kwestia. Profesor w swoim wykładzie opisała, na jakim poziomie się to odbywa i jak przedstawia się ta skala szkodliwości. Większość społeczeństwa jest świadoma, że nikotyna zagraża zdrowiu dziecka. Ten alkaloid bez przeszkód przenika przez barierę łożyska. Przyczynia się do zmniejszenia się przepływu krwi u płodu, rozwoju wad wrodzonych oraz osłabienia płodowego rozwoju płuc. 

Z kolei narażenie prenatalne na alkohol etylowy, wywołuje u płodu wady wrodzone, opóźnienie umysłowe oraz zmiany neurorozwojowe. Przede wszystkim ujawnia się tu alkoholowy zespół płodowy (FAS), a także spektrum płodowych zaburzeń alkoholowych (FASD). W konsekwencji mamy do czynienia z szeregiem zaburzeń neurobehawioralnych (ogólna inteligencja, zdolność uczenia się). 

Kolejną używką, której trzeba się bardziej przyjrzeć, jest kofeina. Czy mama może skusić się na poranną kawę? Zdania są podzielone a wyniki niejednoznaczne. Jednak kliniczne doniesienia trochę przemawiają same za siebie. Chociaż teoretycznie kawa w ciąży jest dozwolona w ograniczonych ilościach (do 2 filiżanek). Kofeina przenika przez barierę krew-mózg i łożysko. Przedostaje się także do mleka kobiecego. Poza tym 9-miesięczne dziecko ma ograniczoną zdolność metabolizmu kofeiny ze względu na niedojrzałość enzymów wątrobowych. Także warto ten wybór odnośnie do kofeiny przefiltrować przez świadomość tych informacji.

Zaburzenia wzrastania płodu — czy dieta jest istotna? (Agata Szpera-Goździewicz)

Doktor Szpera-Goździewicz wyróżniła trzy wskaźniki określające zaburzenia wzrastania płodu: FGR (ograniczenie wzrastania płodu), SGA (płód zbyt mały w stosunku do wieku ciążowego) i LBW (niska masa urodzeniowa, poniżej 2500 g). Niedożywienie matki jest ściśle powiązane z obniżoną koncentracją składników odżywczych w tkankach płodu. Niskie BMI przed ciążą przyczynia się do tego, że dziecko nie osiąga odpowiedniej masy ciała.

Doktor zaakcentowała integralność spożycia produktów zasobnych w poszczególne makroskładniki na kształtowanie się parametrów wzrostu noworodka. Zwiększona konsumpcja owoców i warzyw wpływa na tempo przybierania na masie ciała noworodka i jego długość. Jeśli chodzi o białko, to należy skupić się na jego częściach składowych — aminokwasach. Ich niedobór bardzo konkretnie zakłóca rozwój płodowy. Można tu wymienić zaburzenie wchłaniania i transportu tłuszczów, witamin w nich rozpuszczalnych oraz mikroelementów, takich jak żelazo czy cynk.

Kolejną konsekwencją jest ograniczenie rozwoju sieci naczyń krwionośnych odżywiających płód. Najmniejsze ryzyko zbyt niskiej masy ciała u noworodka występuje, gdy białko jest dostarczane na poziomie 12% z całkowitego zapotrzebowania energetycznego. Doktor wyodrębniła L-argininę jako czynnik, który w cyklu z udziałem tlenku azotu może przyczyniać się do poprawy wzrastania płodu.

Suplementacja witaminą D ma również korzystny wpływ na masę urodzeniową dziecka. W badaniach wykazano, że istnieje większe ryzyko niedostatecznej masy ciała u noworodków kobiet z niedoborem witaminy D.

Doktor wspomniała także o pozytywnym wpływie diety śródziemnomorskiej na zmniejszenie problemów z niską masą ciała u noworodków.

Znaczenie witaminy D w cholestazie ciężarnych (Krzysztof Piątek)

Profesor Piątek przybliżył zagadnienie cholestazy w ciąży. Ta dolegliwość oznacza nadmierny wzrost stężenia kwasów żółciowych w wątrobie. Witamina D może modyfikować procesy związane z syntezą składowych żółci. Jej niedostateczna podaż powoduje zaburzenie działania mechanizmów obniżających stężenie tych kwasów. W cholestazie wchłanianie witaminy D jest nieprawidłowe, dlatego powinno się oznaczać jej stężenie we krwi, szczególnie u kobiet otyłych, z chorobami tarczycy i z cukrzycą. Na tej podstawie należy dostosować dawkę, dążąc do utrzymania stężenia w surowicy na poziomie 30-50 ng/ml. Kobietom w okresie ciąży i laktacji zaleca się suplementację w ilości od 1500 do 2000 IU na dobę.

Powikłania okołoporodowe i rozwój dzieci matek z otyłością i nadwagą (Katarzyna Wróblewska-Seniuk)

Otyłość matczyna ma wpływ na przebieg, utrzymanie ciąży oraz na wielokierunkowe zaburzenia rozwoju płodu. W szeregu powikłań zawierają się stany, które alarmująco zagrażają życiu matki, jak na przykład stan przedrzucawkowy czy poronienie. To są również zaburzenia na tle metabolicznym jak insulinooporność i cukrzyca ciążowa. Po porodzie matka pozostaje w uogólnionym stanie zapalnym. Dodatkowo istnieje ryzyko zakrzepicy żył głębokich czy zatorowości płucnej. 

Otyłość matki stwarza podatne warunki na rozwinięcie się stanu zapalnego w łożysku. Następuje zwiększona produkcja cytokin i gromadzenie się lipidów. Konsekwencją jest obkurczanie naczyń w łożysku. Następnie transport substancji ulega upośledzeniu i dostarczanie tlenu do płodu jest mniejsze. Z kolei gwałtowne przenikanie substancji odżywczych obserwuje się pod koniec ciąży, w wyniku aktywacji genów związanych z ich transportem. W rezultacie przekłada się to na masę ciała dziecka, która jest zbyt wysoka lub za niska. Noworodek ma zwiększoną zawartość tkanki tłuszczowej, często obciążony jest wadami wrodzonymi (rozszczep kręgosłupa, wady serca). Otyłość matki przekłada się również na stan zdrowia dziecka w przyszłości. Potomek może zmagać się z otyłością, nadciśnieniem tętniczym, insulinoopornością, cukrzycą oraz chorobami kardiologicznymi.

Jak sobie radzić z wczesną alergią pokarmową u dzieci? (Andrea Horvath)

Proces powstawania alergii możemy powstrzymać na trzech etapach. Doktor Horvath zwróciła uwagę na istnienie możliwość modulacji procesów immunologicznych poprzez różnorodność diety matki. Kiedy kobieta ciężarna spożywa produkty z grup potencjalnie alergizujących, organizm dziecka już na etapie prenatalnym jest poddany ekspozycji na różne substancje. Dzięki temu w przyszłości nie reaguje na nie zbyt gwałtownie. Nie ma dowodów, że unikanie alergenów jest skuteczną ochroną przed wystąpieniem alergii. Takie restrykcyjne podchodzenie do diety może wręcz zaszkodzić dziecku, przyczyniając się do powstawania niedoborów bądź hipotrofii. 

Uwzględnienie w jadłospisie mamy dosyć szerokiego spektrum żywnościowego ma przełożenie na efekty zdrowotne, zmierzające do obniżenia ryzyka alergicznego. Te korzystne skutki to zasilenie mikrobioty różnymi wysokiej jakości szczepami bakterii (eubioza) czy też lepszy transport kwasu DHA i błonnika. 

Wiele hałasu o nic – czyli probiotyki we wczesnym okresie dziecięcym (Jan Mazela)

Doktor Mazela wskazał na mleko matki jako najważniejszy i pierwszy synbiotyk w życiu człowieka. Jest to skarbnica aż 700 bakterii, w której od 60 do 90% stanowią szczepy Lactobacillus i Bifidobacterium. Dzięki temu przewód pokarmowy dziecka jest hojnie obdarowywany mikroorganizmami, które programują mechanizmy immunologiczne.

Probiotyki mają swoje uzasadnione działanie w problemach z kolką jelitową, w badaniach uwidacznia się to w skróceniu płaczu. W profilaktyce tego niemowlęcego problemu najbardziej sprawdza się mieszanka szczepów Lactobacillus reuteri i Lactobacillus rhamnosus. Natomiast preparaty łączące ze sobą probiotyk i wyciągi roślinne (rumianek oraz melisa) są bardziej skuteczne w wyciszaniu problemów jelitowych u niemowląt.