Pytanie to na pozór proste, przysparza często kłopotu nie tylko konsumentom ale także dystrybutorom, laborantom, a także samym pszczelarzom. Metod zafałszowań tego wartościowego produktu jest kilka. Niektóre z nich są tak efektywne, że do ich wykrycia potrzebne jest naprawdę dobrze wyposażone laboratorium chemiczne. Czym zatem amator miodu powinien się kierować, by nie dać się oszukać?
Miód miodowi nierówny
Po pierwsze musi być świadomy, że skład miodu nigdy nie jest jednakowy i uzależniony jest od wielu czynników. Zależy on w dużym stopniu od rodzaju i gatunku roślin, z których pszczoły zbierają nektar lub spadź. Ponadto także czynniki zewnętrzne takie jak klimat, warunki środowiskowe czy też ingerencja pszczelarza wpływają na końcową jakość produktu.
Miody różnią się nie tylko w obrębie typów (np. miód gryczany i rzepakowy) ale także w ramach jednego typu będą występowały pewne, subtelne różnice dotyczące np. wyższej lub niższej zawartości pyłku czy enzymów. Tutaj jednak konsument nie jest w stanie (właściwie poza walorami organoleptycznymi takimi jak barwa, smak, zapach i konsystencja) oszacować rzeczywistej jakości miodu. Dlaczego? Ze względu na trudne do wykrycia domowymi metodami zafałszowania.
Jak fałszuje się miód?
Jak i kiedy do nich dochodzi? Miód może być fałszowany już na etapie wytwarzania go przez pszczoły. Pszczelarze, aby zwiększyć wydajność procesu (szczególnie w czasie, gdy pogoda nie sprzyja zbiorom pożytku przez pszczoły) wspomagają pszczoły tzw. syropami cukrowymi. Nie musi to od razu oznaczać celowego działania. W większości przypadków zafałszowania te są nieumyślnym skutkiem źle skalkulowanego przez pszczelarza zapotrzebowania pszczół na pokarm węglowodanowy w okresach bezpożytkowych lub nadmiernego karmienia tego typu pokarmem w trakcie uzupełniania zapasów zimowych.
Bywa jednak i tak, że nieuczciwi pszczelarze dodają taki syrop bezpośrednio do odebranego miodu, by zwiększyć jego masę a tym samym zyski. Ponieważ syropy nie zmieniają smaku ani zapachu miodu – konsument nie jest w stanie stwierdzić ich obecności, a żeby je wykazać w produkcie potrzebne są badania laboratoryjne.
🔎 Według aktualnych szacunków European Commission’s Anti-Fraud Office (OLAF) i Joint Research Centre (JRC) 46% przebadanych miodów na rynku jest fałszowana i nie spełnia dyrektyw unijnych [6].
Zaawansowana technologia w obronie prawdziwego miodu
W tych instytucjach zafałszowania miodu cukrem, syropami wytwarzanymi ze skrobi z kukurydzy i pszenicy czy ryżu są wykrywane i oznaczane poprzez analizę składu obecnych w nim pyłków, cukrów, aminokwasów, obecności i aktywności enzymów a także analizę sensoryczną. Jednak nie zawsze metody te są skuteczne w wykrywaniu zafałszowań.
Tu z pomocą przychodzą bardzo zaawansowane techniki pomiarowe jak metoda mierzenia stosunku izotopów węgla 13C do 12C, metoda spektrometryczna z wykorzystaniem chromatografii cieczowej czy bardzo zaawansowana metoda spektroskopii magnetycznej rezonansu jądrowego.
Praktyczne wskazówki dla konsumenta
Czy to już koniec pułapek, które czyhają na konsumenta chcącego zakupić miód wysokiej jakości? Otóż nie! Warto zwrócić uwagę na stan skupienia miodu. Wielu konsumentów preferuje jego płynną postać jednak należy mieć na uwadze, że prawdziwy miód z upływem czasu podlega krystalizacji. Kupując miód płynny zimą, gdy od miodobrania minęło zazwyczaj pół roku należy zastanowić się dlaczego nie skrystalizował.
Przyczyną może być jego przegrzanie – wraz z działaniem na miód temperatury przekraczającej 40C tracone są także jego wartości prozdrowotne, lub może być to miód uzyskany ze standaryzowanej mieszanki miodów importowanych. Proces standaryzacji polega na mieszaniu wielu gatunków miodów o różnym pochodzeniu w celu ujednolicenia jego barwy i smaku. Dobry gatunkowo, pełnowartościowy miód płynny jest dostępny także zimą, jednak powinniśmy upewnić się czy producent podgrzał go w odpowiedni sposób (czyli w temperaturze poniżej 40C). Tak upłynniony miód pozostaje w ciekłym stanie skupienia bardzo krótko, to jest miesiąc lub dwa, a po tym czasie ponownie krystalizuje.
Miody do sporządzania mieszanek produkowane na dużą skalę w Azji, Ameryce Łacińskiej czy innych regionach Europy, są tańsze od miodu polskiego, jednak ich walory jakościowe najczęściej są gorsze od miodów krajowych.
Z czego niewielu konsumentów może zdawać sobie sprawę w zagranicznych miodach obecne są pyłków roślin niewystępujących w Polsce, co może powodować zwiększoną zdolność takiego miodu do wywoływania reakcji alergicznych.
Na rynku dostępne są także ziołomiody, które tak naprawdę miodami nie są. Produkowane są z syropów cukrowych z ekstraktem z ziół a spotkać je można także w ofercie pszczelarzy. Osobom, które chciałyby urozmaicić naturalny miód, by nadać mu ciekawy smak można z powodzeniem polecić miody z dodatkiem suszonych owoców z ofety pasiekisadowskich.pl. Tworzone są one z naturalnych miodów sanowiących 98% masy produktu z dodatkiem suszonych owoców (2%), pochodzących od sprawdzonych dostawców.
Zwróć uwagę na oznaczenia na etykiecie!
W jaki sposób konsument jest w stanie stwierdzić jakie jest pochodzenie miodu, który planuje on zakupić? Z pomocą przychodzi prawodawstwo narzucające oznaczenia na opakowaniach. Zgodnie z „Rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 10 lipca 2007 r. w sprawie znakowania środków spożywczych” nazwa „miód” może być używana tylko do oznakowania środka spożywczego który jest naturalnym produktem wytwarzanym przez pszczoły Apis mellifera. A Dodatkowo zgodnie z § 32.2. 3 tego rozporządzenia, oznaczeniu podlega „kraj pochodzenia”, „albo w przypadku, gdy miód pochodzi z więcej niż jednego kraju” podaje się informację iż jest to:
a) „mieszanka miodów pochodzących z państw członkowskich UE” albo
b) „mieszanka miodów niepochodzących z państw członkowskich UE” albo
c) „mieszanka miodów pochodzących z państw członkowskich UE i spoza UE”.
Stąd też, każdy świadomy konsument ma możliwość dokonania świadomego wyboru, kierując się kryteriami innymi niż jedynie cena.
Testy – jak rozpoznać czy miód jest prawdziwy?
Czy istnieją zatem domowe metody pomocne w określeniu jakości miodu?
Istnieje kilka prostych testów mogących dać kilka ważnych informacji o miodzie.
Sprawdź stan skupienia
Pierwszym powinien być stan skupienia – płynny lub skrystalizowany. Proces krystalizacji jest naturalny dla prawdziwego miodu i nie powoduje utraty żadnych jego właściwości. Miód świeży lub prawidłowo podgrzany (do 40C) będzie krystalizował równomiernie. Powinniśmy jednak zachować czujność, gdy miód nie krystalizuje równomierni. Czym się to objawia? Tym, że na dnie słoika pojawi się warstwa kryształów miodu a u góry pozostaje on płynny. Może to oznaczać, że został on przegrzany, przez co utracił znaczną część swoich prozdrowotnych wartości. Wyjątek, kiedy nierównomierna krystalizacja następuje naturalnie dotyczy miodów wielokwiatowych, łączących nektary szybko krystalizujące (rzepak) z wolno (akacja) oraz miodu gryczanego, który często rozwarstwia się.
Masa miodu
Kupujący powinni zwrócić uwagę na masę miodu w słoiku. Zazwyczaj w handlu dostępne są słoiki o pojemności 0,9 litra, co odpowiada 1,2 kg miodu. Obecnie w odniesieniu do wielu produktów spożywczych stosowany jest tak zwany downsizing. Oznacza to celowe zmniejszanie masy lub ilości produktu w opakowaniu przy zachowaniu tej samej ceny, aby zredukować koszty i zwiększyć zyskowność. Trend ten zaczyna być także widoczny na rynku miodów, producenci wykorzystaują w tym celu słoiki o pojemności 0,815 litra, co odpowiada 1150 g miodu.
Miód i zimna woda
Konsument może także sprawdzić w jaki sposób miód rozpuszcza się w zimnej wodzie. Ten niezafałszowany będzie rozpuszczał się nierównomiernie i powoli w przeciwieństwie do szybko rozpuszczalnej podróbki.
Miód na talerzyku
Ostatnim domowym sposobem na sprawdzenie autentyczności miodu jest sposób w jaki ścieka on z łyżki na talerzyk. Prawdziwy miód będzie ściekał równomiernie, tworząc stożek a jego konsystencja może być niejednolita przez obecność skrystalizowanych fragmentów. Miód sztuczny zaś będzie tworzył drobne wgłębienie w rozlanej masie, nie będzie zawierał grudek, przez co równomiernie rozleje się po powierzchni talerzyka.
Podsumowanie
Problem fałszowania żywności jest obecnie bardzo powszechny. Dotyczy to także miodu o czym boleśnie mogą przekonać się Amerykanie i Kanadyjczycy, gdzie szacuje się, że co czwarta łyżeczka dostępna na ich rynku została zafałszowana syropem cukrowym.
Europejski rynek miodu jest również często kontrolowany na różnych etapach obrotu w szczególności hurtowego jak i bezpośredniej sprzedaży wielkotowarowej i detalicznej. Bywa, że kontrole wykazują obecność miodu o niskiej jakości, jak i wskazują na zafałszowania.
Gdzie kupić sprawdzony miód?
Dlatego konsument chcący zakupić produkt najwyższej jakości powinien przede wszystkim kierować się po surowiec ze sprawdzonego źródła. Niewielkie gospodarstwa pasieczne, prowadzone przez ludzi z pasją, oferują miód doskonałej jakości, pochodzący z nektaru rodzimych gatunków roślin, odpowiednio pozyskany i przechowywany.
Dobrą wskazówką co do oceny jakości kupowanego miodu jest także to czy dane gospodarstwo uzyskało certyfikat Polskiego Związku Pszczelarskiego i czy posiada nagrody i wyróżnienia przyznane w renomowanych branżowych konkursach. Obecnie w dobie Internetu z łatwością znaleźć można opinie i oceny konsumenckie dotyczące produktów spożywczych. Dotyczy to także rynku miodu. Użytkownicy social mediów wymieniają się uwagami i spostrzeżeniami co do jakości, smaku, zastosowania produktów dlatego warto przed zakupem sprawdzić opinię danej pasieki by dokonać dobrego wyboru.
Dbałość o dobrostan pszczół, zabiegi pielęgnacyjne w pasiece oraz zachowanie wysokich standardów sanitarnych przekładają się na walory sensoryczne i prozdrowotne uzyskanego miodu. Takie doskonałe miody znaleźć można w pasiekisadowskich.pl
Specjalnie dla czytelników dietetycy.org.pl z kodem „DIETETYCY10” – 10% rabatu do zamówienia na stronie pasiekisadowskich.pl
Literatura
- Duisberg H., Hadorn H.: Welche Anforderungen sind an handles honige zu stellen ? Mitt. Lebensm. Hyg. 1966, 57: 627-629
- Elflein L., Raezke K.P.: Improved detection of honey adulteration by measuring differences between 13C/12C stable carbon isotope ratios of protein and sugar compounds with a combination of elemental analyzer – isotope ratio mass spectrometry and liquid chromatography – isotope ratio mass spectrometry (δ13C-EA/LC-IRMS). Apidologie. 2008, 39, 574-587
- Bogdanov S., Martin P.: Honey authenticity: a review. Swiss Bee Research Centre. 2002, 1-20
- Wilde J. (red)., Encyklopedia pszczelarska. Wyd. PWRiL Warszawa 2013
- Catch the buzz, Bee Culture – https://www.beeculture.com/catch-the-buzz-rampant-honey-fraud-spawns-creation-of-new-certification-program/
- https://www.euronews.com/culture/2023/03/27/buzz-off-nearly-half-of-honey-in-european-markets-is-fake-according-to-eu-investigation
- Data pierwotnej publikacji: 13.11.2019
- Data ostatniej aktualizacji o wyniki badań: 26.07.2023
