Zasady diety dla obniżenia ciśnienia krwi
Nadciśnienie tętnicze to jeden z najważniejszych czynników ryzyka chorób układu krążenia takich jak: zawał serca, niewydolność krążenia oraz udar mózgu. Wysokość ciśnienia tętniczego wiąże się także z niewydolnością nerek, we wszystkich grupach wiekowych, zarówno u kobiet jak i mężczyzn.
Rodzaje nadciśnienia
Podczas pracy serca wytwarza się ciśnienie, dzięki temu krew krąży w naczyniach krwionośnych. Ciśnienie jest zmienne: wzrasta , gdy serce się kurczy- ciśnienie skurczowe, maleje, gdy rozkurcza się i ma pauzę – ciśnienie rozkurczowe. Według WHO nadciśnienie tętnicze jest równe lub większe niż 140/90 mmHg. Na jego wysokość może mieć wpływ takie czynniki jak: płeć, wiek, aktywność fizyczna, stres, siła kurcząca serce, ilość krążącej krwi oraz opory jakie stawiają naczynia. Nadciśnienie tętnicze możemy podzielić na nadciśnienie pierwotne i nadciśnienie wtórne. Nadciśnienie pierwotne czyli samoistne to najpopularniejsza postać nadciśnienia. Choroba ta ma niejasną etiologię, ale znane są czynniki, które sprzyjają rozwojowi nadciśnienia. Do tych czynników można zaliczyć: wpływ środowiskowy, dziedziczenie, stres oraz zmienność czynnościową układu współczulnego. Natomiast nadciśnienie wtórne, czyli objawowe najczęściej spowodowane jest chorobami nerek, zwężeniem tętnicy nerkowej i nadczynnością tarczycy.
Otyłość i nadwaga mogą także sprzyjać powstawaniu nadciśnienia tętniczego. Zjawisko to związane jest z opornością tkanek na działanie insuliny. Rozwija się wtedy hiperinsulinemia, która sprzyja magazynowaniu sodu w organizmie. Badania kliniczne potwierdzają, że redukcja masy ciała u osób z nadwagą i otyłością obniża ciśnienie tętnicze krwi. Korzystny efekt terapeutyczny uzyskuje się już przy niewielkim ubytku masy ciała, nawet jeśli wartość wskaźnika BMI jest nadal podwyższona. Więc, obniżenie masy ciała w pewnym stopniu obniża ciśnienie tętnicze.
Leczenie
Podstawowe zalecenia
Leczenie nadciśnienia tętniczego powinno przebiegać dwutorowo: niefarmakologicznie i farmakologicznie. Jednak najważniejszą rolę odgrywa leczenie niefarmakologiczne obejmujące modyfikację stylu życia i sposób żywienia. Należy ograniczyć spożycie soli do 5-6g dziennie, alkoholu, tłuszczów nasyconych oraz tłuszczów trans (utwardzone oleje roślinne) Należy zwiększyć spożycie warzyw, owoców i niskotłuszczowych produktów mlecznych. Ważna jest odpowiednia podaż błonnika, potasu, wapnia i magnezu. Systematyczna aktywność fizyczna (co najmniej 30 minut dziennie) i zaprzestanie palenia tytoniu reguluje ciśnienie tętnicze.
Spożycie soli
W wielu krajach spożycie soli waha się w granicach 9-12 g/dobę. Z przeprowadzonych badań na zwierzętach jak i z badań klinicznych wynika, że wraz ze wzrostem spożycia soli wzrasta ciśnienie tętnicze krwi. Zbyt duża zawartość soli w diecie może również negatywnie wpływać na komórki śródbłonka naczyń krwionośnych. Może dojść do zwiększenia sztywności komórek śródbłonka, zmniejszenia ich powierzchni oraz wzrostu stresu oksydacyjnego. Obniżenie spożycia soli i węglowodanów rafinowanych przyczynia się do obniżenia ciśnienia tętniczego krwi.
Rola potasu
Badania potwierdzają, że w leczeniu nadciśnienia tętniczego, ogromne znaczenie ma wysokie spożycie potasu. Wzrost spożycia potasu powinien być związany z zwiększonym udziałem w diecie produktów, które są jego dobrym źródłem, a nie z przyjmowaniem suplementów, ponieważ żywność jest źródłem dodatkowych innych cennych składników odżywczych. Do głównych źródeł potasu można zaliczyć: soję, fasolę białą, pomidory, morele, rodzynki, figi, banany, awokado, orzechy pistacjowe, migdały, orzechy arachidowe, pestki dyni. Osobom z nadciśnieniem tętniczym zaleca się spożycie potasu na poziomie 4,7-5 g/dobę. Stosunek spożycia potasu do sodu u osób z nadciśnieniem tętniczym powinien wynosić 4-5:1. Osoby, które spożywają posiłki charakteryzujące się wyższym stosunkiem sodu do potasu mają istotnie większe ryzyko zgonu również na skutek chorób serca i układu krążenia jak i z innych przyczyn. Stosunek tych dwóch składnik jest bardzo ważny, ponieważ obniżają i kontrolują ciśnienie tętnicze oraz zmniejszają ryzyko incydentów sercowo-naczyniowych i naczyniowo-mózgowych.
Dieta DASH
Dieta DASH, czyli Dietary Approaches to Stop Hypertension – to sposób odżywiania stworzony przez naukowców z amerykańskiego Narodowego Instytutu Serca, Płuc i Układu Krwiotwórczego, który ma na celu obniżenie ciśnienia tętniczego krwi. Dieta ta została przygotowana głównie z myślą o nadciśnieniu, ale także korzystnie działa na ogólny stan zdrowia; stanowi ochronną barierę przed nowotworami, osteoporozą, cukrzycą, chorobami serca. Dietę tą mogą stosować osoby, które chcą osiągnąć odpowiednią masę ciała. Regularne stosowanie diety DASH może przynieść ogromne korzyści zdrowotne i zauważalnie poprawić jakość życia.
Pełnoziarniste produkty
Podstawą diety powinny być produkty pełnoziarniste. Spożywaj je do każdego posiłku.
- pieczywo ( razowe, graham, żytnie)
- ryż (paraboliczny, jaśminowy, brązowy, czerwony, czarny),
- makarony (razowe, gryczane, ryżowe, jaglane, kukurydziane, z roślin strączkowych),
- kasze (gryczana niepalona, gryczana palona, jaglana, kuskus, manna, orkiszowa, owsiana),
- komosa ryżowa,
- amarantus
Produkty te są dobrym źródłem błonnika oraz składników mineralnych.
Owoce i warzywa
Owoce i warzywa spożywaj 4-5 razy dziennie. Są one bogate w błonnik, witaminy i składniki mineralne. Wybieraj te warzywa i owoce, które maja najmniejszą zawartość sodu.
- Warzywa (sałata, papryka czerwona i zielona, cukinia, dynia, szczypiorek, szparagi, groszek zielony, bakłażan.),
- Owoce ( cytryna, kiwi, wiśnie, brzoskwinie, grejpfruty, pomarańcze, agrest, truskawki, mandarynki, ananas, banan, arbuz, czarne jagody, mandarynki, morele, nektarynki, poziomki, jabłka, maliny).
Nabiał, mięso, ryby i tłuszcze
Produkty mleczne niskotłuszczowe spożywaj 2-3 razy dziennie. Obfitują w wapń, witaminę D3 i białko. Wybieraj: naturalne jogurty, kefiry i maślanki.
Spożywaj chude mięso i ryby 2-3 razy dziennie. Dostarczają białko, witaminy z grupy B, żelazo, cynk oraz kwasy Omega 3 (ryby). Wybieraj:
- chude mięso (drób, wołowina, cielęcina, królik),
- ryby morskie (dorsz, tuńczyk, sola).
Pamiętaj aby wybierać niesmażone i pozbawione skóry mięso.
Spożycie ryb morskich trzy razy w tygodniu może dać podobny efekt redukcji ciśnienia tętniczego, co suplementacja dużymi dawkami olejów rybich.
Pamiętaj o spożyciu orzechów i roślin strączkowych. Są dobrym źródłem białka, magnezu i potasu.
- orzechy (arachidowe, nerkowca, migdały, laskowe, brazylijskie, włoskie, makadamia)
- rośliny strączkowe (soczewica, ciecierzyca, soja, fasola, groch)
Stosuj 2-3 razy dziennie oleje nienasycone. Podawaj je na zimno.
- oleje nienasycone (oliwa z oliwek, olej rzepakowy, olej lniany, olej z pestek dyni, olej z wiesiołka, olej z ostropestu, olej z czarnuszki).
Czego unikać?
Ogranicz spożycie:
- tłuszczów nasyconych (śmietana, masło, smalec, tłuste mięsa)
- soli (pół łyżeczki soli dziennie) – sól zastąp przyprawami, ziołami, octem balsamicznym lub sokiem z cytryny
- białego pieczywa, przekąsek solnych, ciastek oraz produktów przetworzonych
- alkoholu do minimum – w przypadku mężczyzn nie powinno się przekraczać dwóch porcji alkoholu, a w przypadku kobiet jednej porcji, gdzie 1 porcja piwa to 340 g, 1 porcja wina to 140 g.
NIE ZAPOMNIJ O WYPIJANIU OKOŁO 1,5l PŁYNÓW DZIENNIE.
Pobierz wytyczne Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego – kliknij tutaj.
Dietetycy.org.pl » Dietetyka » Dietetyka kliniczna » Zasady diety dla obniżenia ciśnienia krwi
mgr inż. IZABELA BARAN - absolwentka dietetyki klinicznej oraz technologii żywności i żywienia człowieka na Krakowskiej Wyższej Szkole Promocji Zdrowia oraz Uniwersytecie Rzeszowskim. Interesuje się ekologiczną żywnością, suplementacją oraz ziołolecznictwem. Jest zwolenniczką holistycznego podejścia do życia. Cel jaki sobie stawia to edukowanie pacjentów w zakresie prawidłowego żywienia oraz przekonanie, że odpowiednio dobrana dieta niesie za sobą wiele korzyści zdrowotnych. Do każdego pacjenta podchodzi indywidualnie, uwzględnia jego stan zdrowia w oparciu o wyniki badań oraz zwraca uwagę na preferencje smakowe i styl życia.