Jak wybierać probiotyk – omówienie najnowszych badań

Obecnie na polskim rynku suplementów diety, probiotyki stanowią jedną z częściej wybieranych grup preparatów. Powszechnie probiotyki polecane są przez lekarzy pierwszego kontaktu, zwłaszcza podczas stosowania antybiotykoterapii. W związku z tym przemysł produkcyjny probiotyków znacząco się zwiększył. W efekcie w aptekach znajduje się sporo tego typu preparatów. Ze względu na to różnią się jednak jakością i skutecznością. Raport Najwyższej Izby Kontroli z 2017 roku sugeruje, że producenci niektórych probiotyków nie spełniają wymagań regulacji ^[19]. Stwierdzono, że cztery z jedenastu próbek suplementów diety z grupy probiotyków zawierały nieokreślone szczepy drobnoustrojów oraz obniżoną ilość bakterii probiotycznych w stosunku do deklarowanej wartości na opakowaniu. Jak zatem wybrać bezpieczny i odpowiedni dla naszego organizmu preparat probiotyczny, który będzie działał?

Probiotyk i synbiotyk – czym się różnią?

Probiotyki są to żywe mikroorganizmy, które podawane w odpowiednich ilościach przynoszą korzyści zdrowotne gospodarzowi^[2]. Prawidłowo oznaczony szczep probiotyczny powinien składać się z rodzaju, gatunku, w niektórych przypadkach symbolu szczepu oraz nazwy i numeru zbioru, w którym jest przechowywany dany szczep. Istotnym czynnikiem jest pochodzenie szczepów. Muszą one być pochodzenia ludzkiego. Poza tym powinny cechować się odpornością na działanie soku żołądkowego i kwasów żółciowych i muszą mieć potwierdzony w badaniach klinicznych korzystny wpływ na organizm gospodarza. Co ważne, nie mogą mieć działania patogennego, inwazyjnego i rakotwórczego^[28]

Z kolei synbiotyki są połączeniem probiotyku i pożywki dla bakterii probiotycznych tzw. prebiotyku. Różnica pomiędzy preparatem probiotycznym, a synbiotykiem jest znacząca. Preparat zawierający zarówno probiotyki, jak i prebiotyki, wpływa na zwiększoną kolonizację bakterii w jelicie. W takich preparatach, jako pożywkę stosuje się najczęściej fruktooligosacharydy^[20]. Są one związkami, które nie ulegają procesowi hydrolizy przez enzymy trawienne w przewodzie pokarmowym. Stają się zatem pożywką dla bakterii probiotycznych. Bakterie te hydrolizują cząsteczki fruktooligosacharydów, co stymuluje ich wzrost i kolonizację jelita^[16]. Pod kątem biofunkcjonalności wydaje się więc, że synbiotyki w porównaniu z probiotykami są korzystniejsze dla organizmu.

Kiedy warto wspomagać się probiotykoterapią?

Antybiotykoterapia

Antybiotykoterapia jest powszechnie zalecana przez lekarzy pierwszego kontaktu. Sugeruje się, że w 2030 roku, zażywanie antybiotyków na świecie może zwiększyć się nawet o 39% w stosunku do roku 2015^[18]. Jednym z efektów ubocznych antybiotykoterapii jest uszkodzenie bariery fizycznej jelita cienkiego. Bariera ta zbudowana jest m.in. z komórek nabłonka jelitowego, które są połączone ze sobą ścisłymi międzynabłonkowymi połączeniami. Uszkodzenie fizycznej bariery powoduje zmiany w składzie mikrobiomu jelitowego. Wpływa to na zaburzoną produkcję mucyny, cytokin oraz peptydów przeciwdrobnoustrojowych, co powoduje zwiększone ryzyko ostrych infekcji jelitowych w tym biegunek. Stwierdzono, że częstotliwość występowania biegunki w trakcie antybiotykoterapii waha się wśród osób dorosłych od 5 do 70%^[17]. Goodman i in. sprawdzali, czy probiotykoterapia zapobiega biegunce związanej z antybiotykoterapią^[7]. W obszernym przeglądzie wystosowano wnioski, że probiotyki zawierające bakterie z rodzaju Lactobacillus i Saccharomyces były najbardziej skuteczne w zmniejszaniu częstotliwości biegunki pooantybiotykowej. Poza tym pozytywne skutki odnotowano również w przypadku zażywania preparatów z bakteriami z rodzaju Bifidobacterium.

Preparaty probiotyczne, które zawierają bakterie z rodzaju Lactobacillus, Bifidobacterium i Saccharomyces wpływają na redukcję biegunki poantybiotykowej. Nie ma danych, jaki konkretny gatunek oraz symbol szczepu jest polecany. Ważne, aby producent na opakowaniu zaznaczył obecność ww. bakterii wraz z pełną przynależnością gatunkową (tj. rodzaj, gatunek i numer zbioru) np. Bifidobacterium breve BB-03.

Otyłość

Otyłość niewątpliwie stała się epidemią XXI wieku. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego (GUS), odsetek dorosłych osób populacji polskiej z otyłością wzrósł z 16,7% w 2009 roku do 18,5% w 2019 roku^[22]. W związku z tym choroba ta stała się bezspornie wyzwaniem dla współczesnej ochrony zdrowia. Dysbioza jelitowa i nieprawidłowy skład mikrobiomu jelitowego może mieć wpływ na ryzyko otyłości. Stwierdzono zależność pomiędzy gromadami Bacteroidetes (rodzaju Bacteroides) a Firmicutes, których dysproporcje mogą wpływać na otyłość. Przewaga gromady bakterii Firmicutes może wpływać na dysbiozę jelit, co powoduje wzrost masy ciała^[24].

Leptyna jest hormonem sytości. Produkowana jest przez adipocyty, czyli komórki tłuszczowe organizmu. Wytwarzana jest w trakcie spożywania posiłku. Gdy organizm osiągnie stan nasycenia, informacja ta przekazywana jest do mózgu przez oś mózgowo-jelitową. Prawidłowo, sygnał ten powoduje zaprzestanie jedzenia. U osób z nadmiernie wydzielaną leptyną, sygnał ten nie działa poprawnie, dlatego niektóre osoby mają wrażenie ciągłego uczucia głodu^[25]. Zachwiane wytwarzanie leptyny przez adipocyty komórek tłuszczowych może wpłynąć na nadmierny apetyt i w konsekwencji powodować wzrost masy ciała.

Stwierdzono, że synbiotyki mogą modulować zaburzony mechanizm wytwarzania leptyny. Preparaty te wpływają na adipocyty, które zmniejszają jej wydzielanie. Poza tym bakterie z rodzaju Lactobacillus i Bifidobacterium, obecne w synbiotykach, oddziałują na wchłanianie leptyny w okrężnicy do krwiobiegu, blokując jej hydrolizę. Nadmierny poziom leptyny wpływa również na nadmierne wydzielanie oksytocyny w podwzgórzu.

U pacjentów z otyłością bardzo często zauważa się patologiczne wydzielanie oksytocyny, która powoduje oporność tkanek na leptynę. Stwierdzono, że synbiotyki, w których znajdują się bakterie z gatunku Lactobacillus reuteri, ograniczają produkcję oksytocyny, co reguluje homeostazę oksytocyny i powoduje normalizację masy ciała^[21].

Probiotyki i synbiotyki, które charakteryzują się obecnością bakterii z rodzaju Lactobacillus i Bifidobacterium (w tym szczególnie gatunku Lactobacillus reuteri) oraz Bacteroides mogą mieć wpływ na normalizację masy ciała u osób otyłych. Zaleca się stosowanie preparatu, który oprócz obecności polecanych rodzajów bakterii, będzie zawierał kapsułkę odporną na działanie silnie kwaśnego środowiska, panującego w żołądku.

Cukrzyca typu II

Charakterystyczną cechą cukrzycy typu II jest przewlekła hiperglikemia, która następuje na skutek defektu wydzielania insuliny^[27]. Badania z udziałem ludzi sugerują, że dysbioza wpływa na wzrost bakterii patogennych. U pacjentów nowo rozpoznanych pod kątem cukrzycy typu II, stwierdzono wzrost bakterii takich jak Clostridium hathewayi, Clostridium symbiosum i Escherichia coli, zaliczanych do patogenów. Bakterie z rodzaju Lactobacillus korelują z wpływem obniżenia wartości glukozy na czczo. Z kolei bakterie z rodzaju Clostridium mogą korelować z podwyższeniem tych wartości. Istotnym czynnikiem jest farmakoterapia w przebiegu cukrzycy typu II. Najczęściej stosowanym lekiem w przebiegu tej choroby jest metformina. Lek poprawia wrażliwość na insulinę, zmniejsza wchłanianie węglowodanów w przewodzie pokarmowym i hamuje glukoneogenezę^[8]. Metformina może wpływać na mikrobiom jelitowy, powodując dysproporcję pomiędzy bakteriami pożytecznymi a patogennymi. Stwierdzono, że zażywanie metforminy wpływa na spadek obecności bakterii z rodzaju Bifidobacterium. Rodzaj ten należy do grupy najbardziej pożytecznych bakterii. Ich zmniejszona populacja może powodować wzrost bakterii patogennych i zwiększać ryzyko wystąpienia dolegliwości ze strony układu pokarmowego, jak biegunki czy bóle brzucha^[6].

U pacjentów z cukrzycą typu II należy włączyć probiotykoterapię bakteriami z rodzaju Lactobacillus i Bifidobacterium. Preparaty, które zawierają ww. bakterie, powinny posiadać zarówno kwasoodporną kapsułkę, jak i pożywkę dla mikroorganizmów. Ze względu na możliwą dysbiozę i rozrost bakterii patogennych, jak najszybsze przywrócenie euobiozy jest konieczne. Pożywka przyspieszy rozrost bakterii w jelitach, natomiast kwasoodporna kapsułka wpłynie na zachowanie jak największej ilości żywych bakterii.

Choroby układu pokarmowego

Clostridium difficile jest gatunkiem gram-dodatnich bakterii beztlenowych. Ze względu na intensywnie zmieniający się mikrobiom, najczęściej występuje u noworodków i małych dzieci. U dorosłych występuje rzadziej. Narażeni są natomiast pacjenci stosujący leki z grupy inhibitorów pompy protonowej. Stwierdzono, że zażywanie pożytecznych dla zdrowia bakterii probiotycznych, spowalnia rozrost Clostridium difficile. Do tych bakterii zalicza się m.in. Bifidobacterium, Lactobacillus, Leuconostoc, Pediococcus, Enterococcus^[24]. U pacjentów z Clostridium difficile, wprowadzenie preparatu probiotycznego, który zawiera w składzie ww. bakterie, będzie hamowało rozwój choroby.

Zespół jelita drażliwego (IBS) jest chorobą o nieznanej patofizjologii. Charakteryzuje się zmiennym rytmem wypróżnień i dyskomfortem w jamie brzusznej. Może występować w postaci biegunkowej lub zaparciowej. Nadal nie wyznaczono złotego standardu leczenia IBS. Wśród zaleceń dominują zwiększenie aktywności fizycznej oraz dieta o niskiej zawartości fermentujących oligo- di- i monosacharydów oraz polioli tzw. low-FODMAP. W niektórych przypadkach terapia opiera się na leczeniu farmakologicznym poprzez np. środki przeczyszczające czy przeciwbiegunkowe. Wciąż bada się wpływ bakterii probiotycznych na zmniejszenie objawów IBS.

Najczęściej w obserwacjach naukowych wykorzystywano bakterie z rodzaju Bifidobacterium, Enterococcus, Lactobacillus, Saccharomyces boulardii. Bakterie z rodziny Lactobacillaceae i Bifidobacteriaceae miały największy wpływ na zmniejszenie występowania skutków choroby, lecz nie były istotne statystycznie^[5]. Nadal nie wydano zaleceń klinicznych do stosowania probiotyków w IBS, jednak nie wykluczono ich pożytecznego wpływu. W związku z tym probiotykoterapię u pacjentów z IBS należy przeprowadzać indywidualnie. Jeśli pacjent, zauważy zmniejszenie skutków choroby po zażywaniu probiotyków, warto zachować terapię. Odpowiednie dostosowanie preparatu będzie kluczowe. Sugeruje się stosowanie preparatów, w których znajdą się bakterie z rodzaju Lactobacillus i Bifidobacterium. Używanie preparatów probiotycznych z kwasoodporną kapsułką wpłynie na zwiększoną ilość bakterii probiotycznych w jelitach, co może zwiększyć efekt terapii.

Choroba Leśniowskiego-Crohna oraz Wrzodziejące Zapalenie Jelita Grubego (WZJG) należą do grupy chorób zapalnych jelit (IBD). Na rozwój IBD ma wpływ typowo zachodnia dieta, zmiany w mikrobiomie jelitowym chorych, a także predyspozycje genetyczne. Probiotykoterapia wśród pacjentów z IBD może modulować skład mikrobiomu jelitowego, co wpływa na zmniejszenie stanu zapalnego w jelitach. Pozytywny wpływ bakterii probiotycznych na stan zapalny w jelitach, stwierdzono w przypadku stosowania preparatów zawierających bakterie z rodzaju Lactobacillus i Bifidobacterium. Zauważono, że do remisji choroby dochodzi po minimalnie 90-dniowym okresie probiotykoterapii^[5].

Według Europejskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci (ESPGHAN), probiotykoterapia jest zalecana w przypadku niektórych chorób wieku niemowlęcego i dziecięcego. W przypadku ostrej biegunki infekcyjnej zaopiniowano pozytywnie wpływ Saccharomyces Boulardii, Lactobacillus rhamnosus GG, Lactobacillus reuteri DSM 17938 oraz Lactobacillus rhamnosus 19070-2. W przypadku tych szczepów zaobserwowano zmniejszenie nasilenia biegunki. Natomiast w przypadku biegunki poantybiotykowej mogą być stosowane szczepy Lactobacillus rhamnosus GG i Saccharomyces Boulardii. Z kolei przy kolce niemowlęcej zaleca się podawanie szczepów Bifidobacterium animalis ssp. Lactis oraz Lactobacillus reuteri DSM 1793^[26].

Mikrobiota jelitowa a wiek gospodarza

Zmiany w mikrobiocie jelitowej zachodzą przez całe życie. Najbardziej intensywny rozrost mikrobioty jelitowej obserwuje się w pierwszych trzech latach życia dziecka. Z kolei zmniejszenie różnorodności mikrobioty jest zauważalne w okresie starości.

Okres niemowlęcy i dziecięcy

Kształtowanie mikrobioty jelitowej człowieka rozpoczyna się już w łonie matki. Przenoszenie bakterii komensalnych z matki na dziecko odbywa się poprzez barierę łożyskową. Sposób porodu dziecka ma olbrzymi wpływ na skład mikrobioty jelitowej. Noworodki, które rodzone są naturalnie, cechuje większa różnorodność mikrobioty. Podczas porodu, bytujące w pochwie bakterie symbiotyczne przedostają się do ustroju dziecka. W ten sposób jelita dziecka zasiedlają głównie bakterie z rodzaju Lactobacillus. Dzieci urodzone drogą cesarskiego cięcia mają inny skład bakterii jelitowych, niż te, które były urodzone naturalnie. Uważa się, że zarówno układ pokarmowy, jak i skóra dzieci urodzonych drogą cesarskiego cięcia jest zasiedlana przez bakterie, które są charakterystyczne dla otoczenia szpitalnego. Wśród takich noworodków można zaobserwować zwiększone ryzyko styczności z bakteriami z rodzaju Staphylococcus i Acinetobacter, które zaliczane są do patogenów^[12].

Na Uniwersytecie Londyńskim oraz Uniwersytecie Birmingham sprawdzano próbki mikrobioty jelitowej dzieci urodzonych drogą naturalną, oraz drogą cesarskiego cięcia. W badaniu stwierdzono, że niemowlęta urodzone drogami rodnymi cechowały się przewagą bakterii jelitowych pochodzenia matczynego. W grupie noworodków urodzonych drogą cesarskiego cięcia obserwowano obecność bakterii, typowych dla otoczenia szpitalnego (Staphylococcus i Acinetobacter)^[23]. Z kolei inne badanie potwierdziło tezę, że stosowanie przez matki antybiotyków okołoporodowych skutkuje zaburzonym mikrobiomem jelitowym noworodków. U dzieci, u których matki stosowały antybiotyki w czasie okołoporodowym zaobserwowano spadek Bacteroides, Bifidobacterium, Streptococcus i Lactobacillus, a wzrost Clostridium, Enterobacteriaceae i Citrobacter, należących do patogenów^[4].

Rodzaj karmienia noworodków ma również wpływ na mikrobiotę jelitową. Mleko matki bogate jest w bakterie probiotyczne, ale również w oligosacharydy, które są naturalną pożywką dla bakterii probiotycznych. Mikrobiota jelitowa dzieci karmionych mlekiem matki jest zdominowana przez bakterie z rodzaju Lactobacillus i Bifidobacterium, natomiast niemowlęta karmione mlekami modyfikowanymi cechują się mikrobiotą jelitową podobną do mikrobioty osób dorosłych. Wraz z wprowadzaniem pokarmów stałych do diety dziecka, mikrobiota jelitowa zwiększa swoją różnorodność. Okres ten trwa do ok. 3-go roku życia. Później mikrobiota jest względnie stabilna^[12].

Probiotyki u dzieci należy stosować wtedy, gdy dziecko urodzi się drogą cesarskiego cięcia, karmione jest mlekiem modyfikowanym oraz w przypadku wystąpienia chorób wieku niemowlęcego i dziecięcego. Preparaty probiotyczne dla dzieci, najczęściej mają postać kropli. Forma podania jest bezpieczna i można je stosować już od drugiego miesiąca życia. Preparat powinien zawierać bakterie z rodzaju Bacteroides, Bifidobacterium, Streptococcus lub Lactobacillus. Na uwagę szczególnie zasługują bakterie z gatunku Lactobacillus rhamnosus GG. Mają one najbardziej udokumentowane działanie hamujące zarówno biegunkę poantybiotykową, jak i ostrą biegunkę infekcyjną^[26]. Preparaty probiotyczne przeznaczone dla dzieci powinny być produkowane za pomocą technologii MURE (Multi Resistant). Proces ten powoduje pokrywanie bakterii powłokami białkowymi oraz polisacharydowo-hydrokoloidowymi, które chronią bakterie przed szkodliwym działaniem soku żołądkowego, soli żółci i enzymów trawiennych^[15].

Wiek starczy

U osób po 60-tym roku życia, mikrobiota jelitowa staje się mniej różnorodna. Wpływa na to mało urozmaicona dieta, farmakoterapia oraz siedzący tryb życia. Poza tym miejsce, w którym przebywają seniorzy na co dzień, będzie miało również wpływ na zmiany w mikrobiocie. Osoby, które przebywają w domach pod opieką bliskich, wykazywały największą różnorodność mikrobioty względem osób przebywających m.in. w domach starości^[3]. Istotnym faktem jest możliwość modulowania mikrobioty jelitowej osób starszych za pomocą diety, zmiany stylu życia oraz stosowania probiotyków^[3].

Preparat probiotyczny dla seniorów powinien zawierać w składzie pożyteczne dla zdrowia bakterie z rodzaju Bifidobacterium, Lactobacillus, Leuconostoc, Pediococcus lub Enterococcus. Dieta osób starszych jest uboga w błonnik pokarmowy. Dlatego, należy wybrać preparat, który w składzie będzie zawierał fruktooligosacharydy. Nie ulegają one hydrolizie w przewodzie pokarmowym i stanowią idealną pożywkę dla bakterii probiotycznych, stymulując ich wzrost. Preparat powinien być przyjmowany z jedzeniem. Zażywanie preparatu w trakcie spożywania posiłku może zmniejszyć ryzyko uszkodzenia kapsułki. Warto dodatkowo wybierać preparaty, w których użyto kwasoodpornych kapsułek. Najlepiej unikać spożywania preparatu probiotycznego wraz z antybiotykami. Antybiotyki powodują destrukcję w jelitach zarówno pożytecznych bakterii, jak i patogenów. Przyjmuje się, że probiotyki należy stosować ok. 2 godziny po spożyciu antybiotyku^[29].

Czy istnieje idealny preparat probiotyczny?

Na rynku dostępnych jest wiele preparatów probiotycznych. Trudno wybrać jeden, idealny probiotyk. Do oceny skuteczności działania preparatu probiotycznego powinno zakładać się przede wszystkim różnorodność bakterii probiotycznych w preparacie. Jeśli preparat jest wieloszczepowy, istnieje większe prawdopodobieństwo, że będzie on bardziej skuteczny. Warto pamiętać, aby probiotyki miały w składzie dokładne oznaczenie szczepu probiotycznego. Jest to gwarancja klinicznego potwierdzenia działania danego szczepu na zdrowie człowieka. W jednym z badań sprawdzano przeżywalność bakterii probiotycznych, a także zdolność hamowania rozwoju patogenów. W badaniu wzięto pod uwagę pięć preparatów:

• pierwszy składał się z dziewięciu szczepów bakterii,
• drugi był preparatem jednoszczepowym,
• trzeci zawierał trzy nieokreślone dokładnie szczepy bakterii,
• czwarty był jednoszczepowy,
• piąty zawierał trzy nieokreślone dokładnie szczepy bakterii.

Obserwacja dowiodła, że najwyższą przeżywalność bakterii zaobserwowano w przypadku produktu, który zawierał 9 szczepów bakterii. Również ten preparat cechował się najwyższym działaniem inhibicji względem patogenów z gatunku Salmonella spp. Escherichia coli, Clostridium difficile i Shigella spp. Preparat zawierający 9 szczepów bakterii wyróżniał się kwasoodporną kapsułką, która nie rozpada się pod wpływem działania soku żołądkowego. Dzięki temu bakterie probiotyczne mogą być w całości przetransportowane do jelita, gdzie następuje ich uwolnienie z kapsułki^[1]. Poza tym idealny preparat probiotyczny pełni również funkcję prebiotyku. Połączenie probiotyku i prebiotyku nazwiemy synbiotykiem. Dodatek fruktooligosacharydów stymuluje namnażanie się bakterii w przewodzie pokarmowym, co wpływa na lepsze rezultaty terapii probiotycznej.

Na podstawie tych danych, można więc stwierdzić, że preparat wieloszczepowy, który posiada kwasoodporną kapsułkę, ma dokładnie oznaczone szczepy bakteryjne oraz zawiera pożywkę dla bakterii, będzie miał cechy idealnego preparatu probiotycznego.

Czy rodzaj kapsułki wpływa na ilość bakterii probiotycznych po spożyciu? Czym jest CFU?

Jednostka tworząca kolonię (colony-forming unit „CFU”), służy obliczeniu liczby komórek bakterii lub grzybów w materialne badanym. Określanie liczby komórek następuje za pomocą oszacowania liczby kolonii z każdej komórki. Stężenie komórek podaje się najczęściej na jednostki objętości np. CFU/ml^[10]. Aby preparat probiotyczny przyniósł korzyści zdrowotne, przyjęto, że danego szczepu nie powinno być mniej niż CFU=. Na zawartość bakterii probiotycznych w preparacie, niewątpliwie ma również wpływ kapsułka, w której znajdują się bakterie probiotyczne. Najwyższym wskaźnikiem przeżywalności bakterii probiotycznych w kapsułkach cechują się kapsułki dojelitowe, które odporne są na działanie soku żołądkowego. Najczęściej do produkcji kapsułek kwasoodpornych wykorzystuje się hydroksypropylometylocelulozę (HPMC). Takie kapsułki pokrywa się powłokami polimerowymi, co powoduje przedłużony ich rozpad w przewodzie pokarmowym. Hydroksypropylometyloceluloza nie powoduje żadnych skutków ubocznych i jest bezpieczna dla zdrowia^[11].

Praktyczne wskazówki wyboru probiotyków przez dietetyków dla swoich pacjentów

Probiotyki mają szerokie spektrum działania. Dlatego, warto zaznaczyć ich obecność na rynku suplementów podczas konsultacji dietetycznych z pacjentami. Jeśli pacjent choruje na choroby przewodu pokarmowego (WZJG, Choroba Leśniowskiego-Crohna, IBS), ma otyłość, a może stosuje metforminę, warto wprowadzić probiotykoterapię. Probiotykoterapia będzie również zalecana po lub podczas długotrwałej antybiotykoterapii, a u dzieci m.in. podczas występowania ostrej biegunki infekcyjnej czy podczas kolki niemowlęcej.

Na co zwrócić uwagę, podczas polecania preparatu?

Bardzo istotnym czynnikiem jest dobór odpowiedniego preparatu probiotycznego. Udokumentowane, najwyższe działanie hamujące rozwój patogenów mają preparaty wieloszczepowe. Działają one wielokierunkowo, więc wybór takiego preparatu będzie optymalny. Warto wprowadzić preparat, który ma dokładnie określone szczepy probiotyczne np. Bifidobacterium breve BB-03. Obok nazwy szczepu widnieje również oznaczenie literowo-cyfrowe, które daje gwarancję, że szczep ten ma klinicznie udowodnione działanie prozdrowotne.

Szczególnym elementem jest dobór odpowiedniej kapsułki preparatu probiotycznego. Należy zarekomendować taki preparat, który będzie zawierał kwasoodporną kapsułkę. Z punktu widzenia biodostępności to jedna z najważniejszych cech preparatu. Warto zwrócić uwagę, czy na opakowaniu jest oznaczenie producenta o zastosowaniu technologii chroniącej np. MURE (Multi Resistant Encapsulation) lub microMURE. Oznaczenie daje gwarancję, że produkt spełnia wymagania dotyczące kwasoodpornej kapsułki oraz ma dodatkowe powłoki chroniące bakterie przed szkodliwym działaniem soku żołądkowego.

Udowodnione działanie prozdrowotne danego szczepu sugeruje na obecność min. CFU= bakterii. Informacja o ilości danego szczepu powinna być widoczna na opakowaniu. Co więcej, rekomendując preparat, należy wybrać taki, który będzie również zawierał pożywkę dla znajdujących się w kapsułkach bakterii probiotycznych. Na opakowaniu producent powinien umieścić taką adnotację. Najczęściej jako pożywkę stosuje się fruktooligosacharydy. Nie trawią się one w przewodzie pokarmowym, przedostają się do jelita grubego, gdzie stają się idealną pożywką dla rozwoju bakterii probiotycznych. Poza tym mają one działanie obniżające poziom lipidów we krwi oraz wpływają na uczucie sytości. Połączenie preparatu probiotycznego i prebiotyku nazywa się synbiotykiem i takiej nazwy należy szukać na opakowaniu preparatu.

Praktyczne wskazówki dla konsumentów: Jak wybrać dobrze skomponowany preparat probiotyczny?

W gąszczu preparatów probiotycznych nie sposób wybrać ten, który będzie najbardziej odpowiedni dla zdrowia. Jest jednak kilka cech, na które należy zwrócić uwagę podczas zakupu preparatu:

Nazwa preparatu – warto na opakowaniu wyszukać nazwy „Synbiotyk”. Preparat ten będzie zawierał zarówno pożyteczne bakterie probiotyczne, jak i pożywkę, która powoduje rozrost bakterii w jelitach. W składzie produktu producent powinien wyszczególnić pożywkę. Najczęściej są to fruktooligosacharydy.

Zawartość bakterii – należy zwrócić uwagę na preparaty, które obok nazwy szczepu, mają podaną ilość bakterii. Najlepiej unikać preparatów, które mają mniej bakterii niż CFU<. Mniejsze dawki nie mają udowodnionego działania prozdrowotnego.

Wieloszczepowość – im wyższa ilość szczepów bakterii, tym są one bardziej ukierunkowane na różne jednostki chorobowe. Jest więc większa szansa, że dany szczep będzie pomocny na konkretną przypadłość. Warto pamiętać, aby wybrać preparat, który na opakowaniu będzie uwzględniał pełną informację o szczepach zawartych w tym preparacie. Prawidłowo scharakteryzowany szczep składa się z rodzaju, gatunku i z oznaczenia literowo-cyfrowego zbioru, w którym jest przechowywany szczep np. Bifidobacterium breve BB-03.

Oznaczenia producenta – producent podaje jasne deklaracje na opakowaniu. Certyfikat MURE (Multi Resistant), oznacza, że kapsułki wyprodukowane są w technologii, która powoduje, że są one odporne na działanie kwasu solnego w żołądku. Dzięki temu bakterie probiotyczne uwalniają się dopiero w świetle jelita, co wpływa na ilość bakterii probiotycznych.

Zakończenie

Rynek suplementów diety w tym probiotyków jest ogromny. Aby wybrać odpowiedni preparat probiotyczny, warto podsumować kilka istotnych cech:

• Warto wybrać preparaty synbiotyczne
• Producent musi podać nazwę szczepu oraz ilość bakterii w jednej kapsułce (CFU);
• Oznaczenia producenta o kwasoodpornej kapsułce (np. technologia MURE);
• Wieloszczepowość preparatu.

Te kilka wskazówek pozwoli wybrać nam preparat probiotyczny, który będzie miał udowodnione korzystne działanie kliniczne na zdrowie. Poza tym oznaczenia producenta wpływają na lepszą jakość bakterii probiotycznych, co przekłada się na lepsze rezultaty probiotykoterapii.

Zapraszamy do kursu na temat probiotyków w gabinecie dietetyka!

Jeżeli temat Cię zainteresował, zapraszamy do darmowego kursu dostępnego w Klubie Doskonalenia Dietetyków. Dołączysz do niego, rejestrując się przez ten link: LINK DO KURSU

Bibliografia:

1. Bernatek M, Żukiewicz-Sobczak W, Lachowicz-Wiśniewska S, Piątek J. Factors Determining Effective Probiotic Activity: Evaluation of Survival and Antibacterial Activity of Selected Probiotic Products Using an „In Vitro” Study. Nutrients. 2022
2. Cani PD. Human gut microbiome: hopes, threats and promises. Gut. 2018 Sep;67(9):1716-1725. doi: 10.1136
3. Claesson, M., Jeffery, I., Conde, S. et al. Gut microbiota composition correlates with diet and health in the elderly. Nature 488, 178–184 (2012)
4. Combellick, J.L., Shin, H., Shin, D. et al. Differences in the fecal microbiota of neonates born at home or in the hospital. Sci Rep 8, 15660 (2018)
5. Compare D, Sgamato C, Nardone OM, Rocco A, Coccoli P, Laurenza C, Nardone G. Probiotics in Gastrointestinal Diseases: All that Glitters Is Not Gold. Dig Dis. 2022;
6. Elbere I, Silamikelis I, Dindune II, Kalnina I, Ustinova M, Zaharenko L, Silamikele L, Rovite V, Gudra D, Konrade I, Sokolovska J, Pirags V, Klovins J. Baseline gut microbiome composition predicts metformin therapy short-term efficacy in newly diagnosed type 2 diabetes patients. PLoS One. 2020
7. Goodman C, Keating G, Georgousopoulou E, Hespe C, Levett K. Probiotics for the prevention of antibiotic-associated diarrhoea: a systematic review and meta-analysis. BMJ Open. 2021
8. Grzegorz Dzida, Piotr Gajda, Dorota Kuzemko „Metformina w codziennej praktyce lekarskiej” Oddział Diabetologii Katedry i Kliniki Chorób Wewnętrznych, Uniwersytet Medyczny w Lublinie, Lekarz POZ 2/2017
9. https://leki.pl/poradnik/probiotyk-dla-doroslych-ranking-7-najlepszych-preparatow/ (25.05.2023)
10. https://pl.wikipedia.org/wiki/Jednostka_tworz%C4%85ca_koloni%C4%99 (29-05-2023)
11. https://vitapedia.pl/hydroksypropylometyloceluloza-e464 (29-05-2023)
12. https://www.gutmicrobiotaforhealth.com/about-gut-microbiota-info/ (29-05-2023)
13. https://www.gutmicrobiotaforhealth.com/babies-gut-microbiota-is-affected-by-delivery-method/ (29-05-2023)
14. https://www.gutmicrobiotaforhealth.com/hospital-delivery-may-have-short-term-implications-for-both-maternal-vaginal-and-neonate-fecal-microbiota/ (29-05-2023)
15. https://www.multilac.pl/faq/ (29-05-2023)
16. https://www.multilac.pl/probiotyki-i-synbiotyki-czym-sa-i-czym-sie-roznia/ (25.05.2023)
17. Kesavelu D, Jog P. Current understanding of antibiotic-associated dysbiosis and approaches for its management. Ther Adv Infect Dis. 2023
18. Klein EY, Van Boeckel TP, Martinez EM, Pant S, Gandra S, Levin SA, Goossens H, Laxminarayan R. Global increase and geographic convergence in antibiotic consumption between 2000 and 2015. Proc Natl Acad Sci U S A. 2018 Apr 10;115(15):E3463-E3470. doi: 10.1073/pnas.1717295115. Epub 2018
19. Najwyższa Izba Kontroli. Informacja o wynikach kontroli „Dopuszczenie do obrotu suplementów diety” LLO.430.002.2016 Ne ewid. 195/2016/P/16/078/LLO, 03.02.2017 r.
20. Noormohammadi M, Ghorbani Z, Löber U, Mahdavi-Roshan M, Bartolomaeus TUP, Kazemi A, Shoaibinobarian N, Forslund SK. The effect of probiotic and synbiotic supplementation on appetite-regulating hormones and desire to eat: A systematic review and meta-analysis of clinical trials. Pharmacol Res. 2023
21. Noormohammadi M, Ghorbani Z, Löber U, Mahdavi-Roshan M, Bartolomaeus TUP, Kazemi A, Shoaibinobarian N, Forslund SK. The effect of probiotic and synbiotic supplementation on appetite-regulating hormones and desire to eat: A systematic review and meta-analysis of clinical trials. Pharmacol Res. 2023
22. Odsetek osób w wieku powyżej 15 lat według indeksu masy ciała (BMI), Główny Urząd Statystyczny. Wyniki opracowane przez GUS na podstawie Europejskiego Ankietowego Badania Zdrowia (European Health Interview Survey – EHIS), 29.06.2020
23. Shao Y, Forster SC, Tsaliki E, Vervier K, Strang A, Simpson N, Kumar N, Stares MD, Rodger A, Brocklehurst P, Field N, Lawley TD. Stunted microbiota and opportunistic pathogen colonization in caesarean-section birth. Nature. 2019
24. Sidhu M, van der Poorten D. The gut microbiome. Aust Fam Physician. 2017
25. Stachowicz M., Janas-Kozik M., Olszanecka-Glinianowicz M., Chudek J., Rola leptyny w zaburzeniach odżywiania się – współczesne poglądy, Psychiatr. Pol. 2013; 47(5): 897-907.
26. Szajewska H, Berni Canani R, Domellöf M, Guarino A, Hojsak I, Indrio F, Lo Vecchio A, Mihatsch WA, Mosca A, Orel R, Salvatore S, Shamir R, van den Akker CHP, van Goudoever JB, Vandenplas Y, Weizman Z; ESPGHAN Special Interest Group on Gut Microbiota and Modifications. Probiotics for the Management of Pediatric Gastrointestinal Disorders: Position Paper of the ESPGHAN Special Interest Group on Gut Microbiota and Modifications. J Pediatr Gastroenterol Nutr. 2023
27. Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2010 — część druga Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego, Forum Medycyny Rodzinnej 2010, tom 4, nr 5, 372–387 387’
28. „Twój Farmaceuta” nr 11, maj/czerwiec 2017
29. https://www.medicover.pl/o-zdrowiu/probiotyk-po-czy-przed-antybiotykiem,7342,n,168 (31.05.2023)