Jasnota purpurowa to ziele stosowane w medycynie ludowej. Inna nazwa rośliny to „martwa pokrzywa” wynikająca z podobieństwa do pokrzywy. Znaczącą różnicą między nimi jest brak włosków u jasnoty purpurowej. Jest stosowana m.in. za swoje właściwości uspokajające, przeciwzapalne i przeciwwirusowe.
Spis treści:
- Jasnota purpurowa – czym jest?
- Jak wygląda jasnota purpurowa?
- Składniki
- Uprawa
- Zastosowanie ziołolecznicze
- Jak stosować jasnotę purpurową?
- Podsumowanie
- Najczęstsze pytania
- Bibliografia
Czym jest jasnota purpurowa?
Jasnota purpurowa to roślina jednoroczna, która występuje w klimacie umiarkowanym i subtropikalnym Afryki, Azji i Europy [1]. Od dawna stosowana jest w medycynie ludowej. Wykazuje szereg leczniczych właściwości mi.in. uspokajających, przeciwwirusowych, przeciwzapalnych. Stosowana jest także przy nadciśnieniu i obfitych miesiączkach [1].
Jak wygląda jasnota purpurowa?
Jasnota purpurowa ma wysokość od 10 do 25 cm. Łodyga rośliny jest krótka i zielona w dolnej części, a liście są sercowate z ostrym wierzchołkiem oraz nieowłosione. Kielich jest dzwonkowaty lub cylindryczny. Korona jasnoty purpurowej jest dwustronna i ma kolor ciemnofioletowy[1,2].
Składniki
Surowcem rośliny są jej części nadziemne, dokładniej kwiaty i liście, natomiast jadalna jest cała roślina. Zawarte w jasnocie purpurowej składniki chemiczne odpowiadają za jej lecznicze właściwości. Wśród najważniejszych związków można wymienić [1,3]:
- Glikozydy irydoidowe (działanie uspokajające i przeciwzapalne)
- Flawonoidy (działanie przeciwzapalne i przeciwutleniające)
- Benzoksazynoidy (działanie przeciwzapalne)
- Antocyjany (działanie przeciwutleniające i przeciwzapalne)
- Kwas arachidonowy (działanie przeciwzapalne i przeciwbólowe)
- Olejki eteryczne
Uprawa
Jasnota purpurowa występuje w klimacie umiarkowanym i subtropikalnym Afryki, Azji i Europy [1]. Roślina ta nie ma wygórowanych wymagań glebowych, toleruje większość gleb i warunków. Dobrze rośnie na ciężkich glebach gliniastych i nie lubi cienia. Kwitnie od marca do października. Na glebach żyznych roślina może rosnąć dość bujnie. Na glebach ubogich osiągnie tylko kilka centymetrów wysokości, zanim zakwitnie i rozsieje nasiona. Ziele jest łatwe do kontrolowania i nigdy nie staje się szkodnikiem [4]. Martwa pokrzywa występuje na polach kukurydzy, na obrzeżach pól i na poboczach dróg [3]. Gatunek jest hermafrodytą (ma zarówno męskie, jak i żeńskie organy) i jest zapylany przez pszczoły. Jasnota purpurowa jest samopłodna [4].
Właściwości prozdrowotne: zastosowanie ziołolecznicze
Jasnota purpurowa jest stosowana w medycynie ludowej od dawna. Stosuje się ją w wielu schorzeniach [1]. Glikozydy irydoidowe zawarte w roślinie wykazują działanie uspokajające. Napar z jasnoty sprawdzi się w sytuacjach stresowych. Ziele zwęża naczynia krwionośne, więc może łagodzić objawy miesiączkowe i pomagać w obfitych krwawieniach. Empirycznie jest wykorzystywana w leczeniu reumatyzmu, ropni oraz ran [3]. Jest stosowana również przy nadciśnieniu [1]. Jasnota purpurowa znajduje zastosowanie także w kuchni np. jako dodatek liści do sałatek [1]. Zawartość olejków eterycznych umożliwia wykorzystanie rośliny w aromaterapii [1].
Jak stosować jasnotę purpurową?
Jasnotę purpurową możemy wykorzystać na wiele sposobów.
Jednym z zastosowań jest dodanie jej liści do sałatek lub zup. Nada się również do zrobienia pesto.
Napar
Kolejnym użyciem rośliny jest przygotowanie naparu. Aby zrobić napar, należy 1-2 łyżki suszonego ziela jasnoty purpurowej zalać szklanką wrzątku i parzyć pod przykryciem przez kilka minut.
Ocet
Aby przygotować ocet z jasnoty purpurowej, musimy pół słoika posiekanego, kwitnącego i świeżego ziela zalać przegotowaną i ostudzoną wodą z cukrem w proporcji 5 łyżek cukru na litr wody. Następnie musimy dodać kilka łyżek octu jabłkowego, przykryć ściereczką i zabezpieczyć gumką, aby do środka nie dostały się muszki. Mieszamy codziennie wyparzoną łyżką aż ziele opadnie na dno. Biały gęstawy osad na górze to tzw. matka octowa. Po 3 tygodniach ocet przecedzamy i zlewamy do butelek, pozostawiając do sklarowania. Następnie raz jeszcze zlewamy płyn znad osadu, zakręcamy i odstawiamy w chłodne miejsce do dojrzewania. Tak wykonany ocet pijemy 1-2 łyżki, rozpuszczone w szklance wody.
Nalewka i wino
Z rośliny możemy także zrobić nalewkę i wino. Aby wykonać nalewkę, należy szklankę świeżego ziela jasnoty purpurowej zalać 3 szklankami ciepłego alkoholu 40%. Następnie odstawić na ok. 2 tygodnie. Po tym czasie trzeba ją przefiltrować i przelać do butelek z ciemnego szkła.
Tak przygotowaną nalewkę przechowujemy w zaciemnionym miejscu. Można pić ją po 10-15 ml rozcieńczoną w 100 ml wody np. z dodatkiem miodu.
Wykonując wino, musimy 4 garście liści rośliny posiekać i spryskać 40% alkoholem, przykryć i odstawić na kilkanaście minut. 500 ml białego wina podgrzewamy (nie może się zagotować!) i zalewamy nim liście. Odstawiamy do przemacerowania na 2-3 tygodnie w temperaturze pokojowej, następnie przecedzamy.
Na rynku znajdziemy np. ususzony kwiat jasnoty purpurowej oraz syrop.
Podsumowanie
Jasnota purpurowa to roślina o wielu zastosowaniach leczniczych. Możemy stosować ją przy nadciśnieniu lub biegunce. Możemy przygotować z niej napar, nalewkę lub wino. Warto włączyć jasnotę purpurową do swojej ziołowej apteczki z uwagi na jje dobroczynne właściwości.
Najczęstsze pytania
Jasnota purpurowa nie jest rośliną trującą [1].
Z jasnoty purpurowej możemy wykonać napar, ocet, nalewkę oraz wino, a także dodać liście np. do sałatki lub zrobić zup.
Jasnota purpurowa kwitnie od marca do października.
Jasnota purpurowa nie parzy.
Jasnota różowa, tak jak jasnota purpurowa występuje w klimacie umiarkowanym i subtropikalnym Afryki, Azji i Europy. Kwitnie w okresie letnio jesiennym. Wykazuje ona m.in. działanie przeciwzapalne, jednak to jasnota purpurowa wykazuje więcej właściwości leczniczych. Główną różnicą między nimi jest to, że jasnota różowa jest trująca.
Ze względu na brak odpowiednich badań nie zaleca się stosowania jasnoty purpurowej u dzieci, kobiet w ciąży oraz karmiących.
Bibliografia:
- B. Salehi, L. Armstrong, A. Rescigno,, B. Yeskaliyeva, G. Seitimova, A. Beyatli J. Sharmeen, M. Fawzi Mahomoodally, F. Sharopov, A. Durazzo, M. Lucarini, A. Santini, L. Abenavoli, R. Capasso, J. Sharifi-Rad (2019), Lamium Plants—A Comprehensive Review on Health Benefits and Biological Activities, Molecules.
- (2020), Atlas chwastów – Jasnota purpurowa (Lamium purpureum), Instytut Ochrony Roślin Państwowy Instytut Badawczy, online: https://www.zwalczchwasty.pl/atlas-chwastow/chwast/5836/jasnota-purpurowa
- C. Bubueanu, R. Iuksel, M. Panteli (2018), Haemostatic activity of butanolic extracts of Lamium album and Lamium purpureum aerial parts, Department of Pharmaceutical Biotechnology National Institute for Chemical-Pharmaceutical R&D (ICCF-Bucharest) Bucharest, Romania, Department of Pharmacology National Institute for Chemical-Pharmaceutical R&D (ICCF-Bucharest) Bucharest, Romania.
- (2022), Lamium purpureum – L., Plant For A Future, online: https://pfaf.org/user/Plant.aspx?LatinName=Lamium+purpureum
