Karambola, czyli gwiazda wśród owoców: właściwości i wartości odżywcze
Karambola to owoc tropikalny, który po przekrojeniu przypomina kształtem gwiazdę. To tłumaczy, dlaczego potocznie jest nazywana „gwiaździstym owocem” (starfruit). Można się też spotkać z nazwą oskomian pospolity. Charakteryzuje się oryginalnym smakiem określanym jako słodko-kwaśny. Ciekawym faktem, dotyczącym karamboli, jest bardzo wysoka zawartość ważnego antyoksydantu — witaminy C. Otóż 300 g karamboli pokrywa dzienne zapotrzebowanie organizmu człowieka na tę witaminę. Dla porównania sok z jednej cytryny dostarcza jedynie ok. 35% dziennego zapotrzebowania na ten antyoksydant. Z dzisiejszego artykułu dowiesz się więcej na temat tego wyjątkowego owocu.
Spis treści:
- Pochodzenie i uprawa
- Drzewo karambolowe oraz smak
- Uprawa w domu
- Popularność w Polsce i cena
- Wartość odżywcza
- Właściwości prozdrowotne
- Przeciwwskazania
- Zastosowanie w kuchni
- Jak kupować karambolę?
- Przechowywanie karamboli
- Podsumowanie
Skąd pochodzi i gdzie uprawia się karambolę?
Karambola pochodzi z południowo-wschodniej Azji, a dokładniej z Indonezji i Malezji. Niektóre jej odmiany występują także na wyspach karaibskich, Ameryce Środkowej i na Zanzibarze.
Drzewo karambolowe
Drzewo karambolowe osiąga wysokość ok. 7-10 metrów (w zależności od odmiany) i szerokość ok. 6 metrów średnicy. Liście karamboli są pierzaste i naprzemianległe o długości ok. 30 centymetrów. W ciągu dnia liście ustawione są poziomo, co zapewnia optymalne pochłanianie światła. Wieczorem oraz pod wpływem dotyku liście się składają. Ruchy te noszą nazwę nyktynastii. Karambolę uprawia się ze względu na pyszne owoce, ale również z powodu pięknie pachnących, różowych kwiatów.
Czy można uprawiać karambolę w domu?
Tak, uprawa karamboli w domu jest możliwa. Nie jest to jednak takie proste. Trzeba pamiętać o kilku zasadach. Do jej prawidłowego wzrostu roślinie niezbędna jest temperatura przynajmniej ok. 15 stopni C oraz odpowiednie nawodnianie. Karambola nie toleruje suszy. Ważne jest także odpowiednie podłoże. Ta roślina wymaga gleby o odczynie kwaśnym. Inny rodzaj ziemi może prowadzić do niedoborów składników mineralnych. W najgorszym przypadku prowadzi do chloroz, czyli żółknięcia liści. Po zapewnieniu odpowiednich warunków nasiona karamboli należy płytko posadzić w doniczce wypełnionej ziemią.
Popularność karamboli w Polsce i cena
Owoce karamboli pojawiają się w sprzedaży w polskich sklepach od jesieni do wiosny. W naszym kraju dostępna jest wyłącznie karambola importowana z odległych regionów świata. Nie pozostaje to bez wpływu na jej cenę, dość wysoką. Nie jest to owoc bardzo popularny w Polsce.
Zdecydowanie większym zainteresowaniem cieszą się, chociażby banany, które pochodzą z tych samych części świata co karambola. Cena za sztukę w większych supermarketach waha się między 8 a 10 złotych. Kwota ta jest wysoka, w porównaniu do cen innych owoców tropikalnych dostępnych w polskich supermarketach. Co nie zmienia faktu, że warto chociaż raz spróbować i poznać smak gwiaździstego owocu.
Wartości odżywcze
Karambola zalicza się do owoców o niskiej wartości energetycznej — jej 100 g dostarcza jedynie 31 kcal. Przez co jest odpowiednia dla osób stosujących dietę redukcyjną. Do witamin, których udział w owocach karamboli jest największy, należą witamina A, C oraz witaminy z grupy B [1].
Wśród składników mineralnych dominują potas, fosfor i wapń. Karambola ma bardzo niską zawartość tłuszczów nasyconych i sodu. Jest również bogata w przeciwutleniacze i flawonoidy, które są dobre dla naszego zdrowia [2]. Karambola posiada niski indeks glikemiczny – IG=36 [3].
Konsumpcja tego owocu nie powoduje gwałtownego wzrostu poziomu glukozy we krwi. Oznacza to, że korzystnie wpływa na gospodarkę glukozowo-insulinową. Dzięki temu może być spożywana przez osoby chorujące na cukrzycę.
| SKŁADNIK ODŻYWCZY | WARTOŚĆ W 100 g: |
| Energia | 31 kcal |
| Węglowodany | 6,73 g |
| Białko | 1,04 g |
| Tłuszcze | 0,33 g |
| Błonnik | 2,8 g |
| Wapń | 3,0 mg |
| Żelazo | 0,08 mg |
| Fosfor | 12,0 mg |
| Potas | 133 mg |
| Witamina C | 34,4 mg |
| Witamina A | 3 µg |
Prozdrowotne właściwości karamboli
Układ krążenia
Karambola zawiera związki przeciwutleniające o udowodnionym korzystnym wpływie na układ krążenia. Przeciwutleniacze wiążą wolne rodniki tlenowe i chronią przed stresem oksydacyjnym [4]. Należą do nich kwas L- askorbinowy, epikatechina i kwas galusowy.
Korzystne właściwości karamboli obejmują również działanie hipotensyjne, czyli obniżające ciśnienie tętnicze krwi. Karambola ma też działanie hipocholesterolemiczne. Obniża poziom tzn. „złego cholesterolu”, zmniejszając tym samym ryzyko zachorowania na miażdżycę.
UWAGA: nie jest jednak wskazane jej spożywanie przez osoby, korzystające z leków nasercowych i nadciśnieniowców. Zobacz więcej informacji w przeciwwskazaniach.
Działanie przeciwzapalne
Możemy jeszcze wyróżnić działanie przeciwzapalne, przeciwinfekcyjne i wzmacniające odporność.
Odchudzanie
Według badań karambola jest także przydatna w trakcie leczenia otyłości. Ekstrakt ze skórki tego owocu skutecznie hamuje różnicowanie komórek tłuszczowych [5].
Karambola jest niskokaloryczna. Zawiera duże ilości błonnika pokarmowego, który jest niezbędny do prawidłowego działania układu pokarmowego.
Alergie
W owym owocu znajduje się również kwercetyna. Jest to substancja, która jest odpowiedzialna za hamowanie wydzielania histaminy. Dzięki temu łagodzi objawy alergii [6].
Przeciwwskazania
Karambola bez wątpienia jest bardzo smacznym owocem, jednak nie każdy może ją spożywać. Wynika to z wysokiej zawartość kwasu szczawiowego i obecności toksyny zwanej kwaramboksyną. Obie te substancje mogą być groźne dla osób z problemami nerek.
To właśnie odkładanie się kwasu szczawiowego w kanalikach nerkowych może prowadzić do toksycznego działania karamboli. Zwiększa tym samym możliwość rozwoju śródmiąższowego zapalenia nerek [7].
Ze spożywania karamboli całkowicie powinny zrezygnować osoby przyjmujące leki nasercowe i na nadciśnienie, kobiety w ciąży oraz osoby cierpiące na kamicę nerkową.
Zastosowanie karamboli w kuchni
Karambola jest bardzo soczysta, charakteryzuje się delikatnym miąższem, który jest pozbawiony włókien z drobnymi, jadalnymi pestkami. Smak tego owocu jest dość specyficzny. Określa się go jako słodko-kwaśny, dzięki czemu może być wszechstronnie wykorzystywany.
Często jest używany do drinków, ale również doskonale pasuje do owoców morza i delikatnych mięs. Karambola pokrojona w plasterki w kształcie gwiazdy upiększy każde danie. Sok z oskomianu sprawdzi się latem, ponieważ jest świetnym napojem chłodzącym. [8]
Jak kupować karambolę?
W sklepach należy wybierać owoce jędrne, bez widocznych uszkodzeń. Skórka karamboli powinna być błyszcząca i gładka. Podczas zakupów warto zwracać uwagę na barwę. Owoce o odcieniu żółto-pomarańczowym będą najlepszym wyborem. Taki kolor świadczy o dojrzałości owocu. Okazy o zabarwieniu zielonkawym są jeszcze niedojrzałe.
Przechowywanie karamboli
Karambola jest dość trwała. Może być przechowywana w suchym miejscu w temperaturze pokojowej kilka dni lub w lodówce nawet do kilku tygodni.
Podsumowanie
Gwiaździsty owoc świetnie komponuje się jako składnik sałatek i potraw mięsnych. Karambola cechuje się wieloma prozdrowotnymi właściwościami, a mimo to nadal jest mało znanym owocem w Polsce – co zdecydowanie powinno ulec zmianie.
Najczęstsze pytania:
Karambola to soczysty, słodki owoc z lekko kwaskowatym posmakiem. Smak zależy od dojrzałości owocu. Te zielonkawe będą bardziej kwaśne, a pomarańczowe słodkie. Niektórzy twierdzą, że w smaku przypomina agrest.
Jak jeść karambolę? Można to zrobić na kilka sposobów. Jednym z nich jest zjadanie karamboli na surowo, ze skórką. Należy tylko pamiętać o odcięciu końcówek. Następnie wystarczy pokroić owoc na plasterki i cieszyć się pięknym kształtem gwiazd, które świetnie nadają się do dekoracji przygotowanych potraw. Każdy drink czy deser wygląda zdecydowanie lepiej udekorowany kawałkiem karamboli.
Bibliografia:
- Scaranello, K. L., Alvares, V. R. D. C., Carneiro, D. M. Q., Barros, F. H. S., Gentil, T. M. S., Thomaz, M. J., … & Laranja, S. M. R. (2014). Carambola como causa de lesão renal aguda. Brazilian Journal of Nephrology, 36, 246-249.
- Bhuyan R. (2010). Star Fruit: How to Eat Star Fruit.
- https://foodstruct.com/foodinfographic/en_carambola.jpg.webp
- Lakmal, K., Yasawardene, P., Jayarajah, U., Seneviratne, S. L. (2021). Nutritional and medicinal properties of Star fruit (Averrhoa carambola): A review. Food Science Nutrition, 9, 1810-1823.
- Rashid, A. M., Lu, K., Yip, C. M., Zhang, D. (2016). Averrhoa carambola L. peel extract suppresses adipocyte differentiation in 3T3-L1 cells. Food Funct, 7, 881-892.
- Buty, W. A., Haenen, RMM. G., Bast, A. (2008). Health effects of quercetin: from antioxidant to nutraceutical. Eur J Pharmacol,13, 585: 325-337
- Yasawardene, P., Jayarajah, U., Zoysa, I. D., Seneviratne, S. L. (2020). Mechanisms of star fruit (Averrhoa carambola) toxicity: A mini-review. Toxicon. 187, 198-202.
- Morton, J. (1987). Carambola. p. 125–128. In: Fruits of warm climates.