Migrena – czy dieta ma znaczenie?

Migrena jest zaliczana do pierwotnych bólów głowy, czyli takich, które nie mają chorobowego podłoża. Główną jej cechą są silne, napadowe bóle obszarów głowy. Występuje u ok. 8% Polaków, z czego ¾ stanowią kobiety. Pierwsze napady bólowe wystąpiły przed 40. rokiem życia u 90% chorujących.

Spis treści:

1. Objawy
2. Metody leczenia
3. Etiologia
4. Dieta – wyniki badań
5. Podsumowanie
6. Bibliografia

Typowe objawy migreny

Ból migrenowy z reguły występuje po jednej stronie głowy, jest pulsujący, nasila się przy najmniejszym nawet wysiłku, towarzyszą mu często szumy uszne. Przy migrenie pojawiają się często objawy towarzyszące, tj. nudności, wymioty, nadwrażliwość na światło i dźwięki. Przed wystąpieniem samej migreny może pojawić się szereg objawów neurologicznych, które nazywa się „aurą migrenową”. Należą do niej zaburzenia widzenia, drętwienia twarzy lub kończyn, zawroty głowy czy zaburzenia mowy. Zazwyczaj trwają one do kilkunastu minut.

Migrena, choć występuje często i nie zagraża życiu, nie może być lekceważona i warto zgłosić się do lekarza pierwszego kontaktu, jeśli bóle wystąpiły już kilkukrotnie. Jeżeli natomiast objawy „aury” są na tyle silne, że dochodzi do zaburzeń świadomości czy nawet utraty przytomności, należy pilnie wezwać służby ratunkowe.

Metody leczenia

Podstawowymi metodami leczenia jest podawanie leków przeciwbólowych, zawierających paracetamol, ibuprofen, pochodnych ergotaminy (Ergotaminum Filofarm) lub tryptanów (Almozen, Relpax, itp.) – ostatnie dwa z wymienionych są wskazane zwłaszcza przy silnych bólach i wydawane jedynie na receptę.

Przy towarzyszących wymiotach, może być konieczne podanie leków przeciwwymiotnych. Przewlekłe stosowanie ww. środków może jednak prowadzić do rozwinięcia bólu głowy z nadużywania leków przeciwbólowych, który jest trudny w leczeniu, stąd ważny jest umiar i kontrolowanie ilości przyjmowanych preparatów.

W przypadku bardzo częstych, ciężkich napadów migreny, lekarz może zalecić profilaktyczne stosowanie leków kardiologicznych, przeciwpadaczkowych lub przeciwdepresyjnych, jednak ich działanie, w postaci zmniejszenia epizodów bólowych, może wystąpić dopiero po kilku miesiącach stosowania.

Etiologia

Sama etiologia migreny nie jest do końca znana, nie jest też możliwe jej całkowite wyleczenie. Dlatego bardzo ważna będzie obserwacja własnego organizmu, która pozwoli odpowiedzieć na pytanie „kiedy najczęściej pojawiają się bóle?” Wyznacznikiem może być duża dawka stresu, przemęczenie lub wręcz nadmierny relaks, zmiana pogody, niedobór snu ale także i dieta, nad której wpływem na migrenę trwają od kilkudziesięciu lat badania.

Migrena i dieta – wyniki badań

Z występowaniem migreny jest powiązana obecność pewnych związków, zawartych w żywności. Mowa głównie o aminach biogennych, ale także niektórych kwasach tłuszczowych, kofeinie, alkoholu, czy słodzikach (Millichap i wsp. 2003).

Tyramina

Tyramina, występująca głównie w serach dojrzewających, ale także winie, piwie i bobie, może przyczyniać się do zwiększonej częstotliwości epizodów migrenowych. Może to wynikać z niedoboru oksydazy monoaminowej u osób cierpiących na migrenę, enzymu, który powstaje w wątrobie i jelicie i metabolizuje tyraminę, umożliwiając następnie jej wiązanie z innymi enzymami, co zapobiega jej wnikaniu do krwioobiegu i stymulowaniu wydzielania noradrenaliny (m.in. podwyższa ciśnienie krwi w naczyniach w obrębie głowy). Podawanie tyraminy osobom chorującym na migrenę zwiększało ilość epizodów bólowych o 80% (Hanington 1983). W badaniu Peatfielda i wsp. (1984) wykazano silną korelację pomiędzy występowaniem bólu migrenowego a spożyciem sera.

Czekolada

Czekolada również może wykazywać wpływ na dolegliwości bólowe. Zawarte w niej związki fenolowe, metyloksantyny i aminy biogenne mogą modyfikować przepływ krwi w mózgu oraz, podobnie jak tyramina, nasilać sekrecję noradrenaliny (Martin i wsp. 2001). W badaniu na grupie osób dorosłych oraz na dzieciach wykazano wpływ spożycia czekolady na wystąpienie migreny (Gibb i wsp. 1991; Peatfield i wsp. 1984; Egger i wsp. 1983).

Kawa

Wpływ kawy na migrenę wiąże się z zespołem odstawiennym, czyli braku kolejnej dawki kofeiny w odstępie 24 i więcej godzin. To samo działanie obserwuje się w przypadku innych napojów zawierających kofeinę, np., typu cola, co jest szczególnie ważne, jeśli chodzi o migreny u dzieci. Towarzyszące odstawieniu kawy bóle głowy zazwyczaj pojawiają się jedynie w ciągu pierwszych 2-3 dni, ale mogą trwać nawet 6 dni (Dusseldorp i wsp. 1990).

Aspartam

Pod lupę został wzięty także aspartam (E951), stosowany jako substytut cukru. Badania wykazują, że może on przyczyniać się do częstszego występowania bólów migrenowych, ale jedynie przy długotrwałym stosowaniu (2 tygodnie i więcej) dawek >30mg/dobę.  Procent osób, u których wystąpiły bóle, wynosił w przypadku aspartamu 33%, a przy placebo 24% (p=0,04). (Van den Eeden i wsp. 1994) Mechanizm jego działania nie został do końca poznany, choć uważa się, że może za tym stać m.in. zmniejszony poziom serotoniny (Choudhary i wsp. 2017).

Glutaminian sodu (MG)

Inny związek wiąże się z powstaniem pojęcia „syndrom chińskiej restauracji”. Mowa o glutaminianie sodu, związku nadużywanym w krajach azjatyckich, który może powodować wzmożoną potliwość, zaczerwienie skóry, palpitacje i ból głowy właśnie. Efekty zaobserwowano przy jednorazowych dawkach powyżej 2,5 g na pusty żołądek (Yang i wsp. 1994) , ale narażone są na nie w największym stopniu osoby wykazujące nadwrażliwość na ów związek (Tarasoff i wsp. 1993). Ryzyko wystąpienia objawów u pozostałych osób wynosi jedynie 1,8% (Kerr i wsp. 1979).

Kwasy tłuszczowe

W zwiększone ryzyko występowania migreny zaangażowane są także kwasy tłuszczowe, głównie kwas linolenowy (n-6) i oleinowy (n-9). Zwiększone stężenie we krwi wolnych kwasów tłuszczowych powoduje zwiększoną agregację trombocytów, zmniejszenie sekrecji serotoniny, a zwiększenie wydzielania prostaglandyn. Wszystkie wspomniane działania mogą mieć wpływ na naczynia, w tym powodować wazodylatację naczyń mózgowych i zwiększać w nich przepływ krwi, co z kolei może wiązać się z dolegliwościami bólowymi (Bic i wsp. 1999).

Tiamina

Badanie opublikowane w 2022 roku w Headache [16] wskazuje, że pewne znaczenia w powstawianiu migreny może mieć także tiamina, czyli witamina B1. Podczas badania odkryto zależność, że wysokie spożycie tiaminy wiązało się z rzadkim występowaniem migreny – szczególnie wśród kobiet – przyp. redakcji

Wybrane strategie żywieniowe

Intermittent Fasting

Dolegliwości bólowe mogą też wystąpić w przypadku długotrwałej
głodówki lub przerywanego postu i mogą być związane ze zwiększonym poziomem
hormonów stresu, serotoniny i noradrenaliny (Millichap i wsp. 1978).

Dieta DASH i dieta ketogeniczna

🔎 Dieta DASH oraz dieta ketogeniczna mogą istotnie zmniejszać częstotliwość i nasilenie ataków migreny, przy czym dieta DASH dodatkowo wspomaga redukcję masy ciała. O ile dowody na poprawę jakości życia pacjentów są ograniczone, skuteczność tych interwencji w łagodzeniu objawów migreny została potwierdzona mocnymi dowodami [18].

Skuteczność suplementacji w profilaktyce

🔎 W dotychczasowych badaniach [17] suplementacja magnezem zmniejszyła liczbę ataków migreny, nasilenie oraz liczbę dni z migreną w miesiącu. Koenzym Q10 (CoQ10) zmniejszył częstotliwość, nasilenie i czas trwania migreny. Ryboflawina zmniejszyła częstotliwość ataków. Kwas alfa-liponowy zmniejszył częstotliwość ataków i nasilenie. Probiotyki zmniejszyły częstotliwość, nasilenie oraz liczbę dni z migreną w miesiącu. Witamina D zmniejszyła częstotliwość migreny oraz liczbę dni z migreną w miesiącu. W porównaniu z placebo, te suplementy nie miały istotnego wpływu na inne wyniki, a suplementacja omega-3 nie przyniosła statystycznie istotnego zmniejszenia żadnego z tych wyników.

Podsumowanie

Wymienione wcześniej produkty i ich składniki mogą przyczyniać się do zwiększenia ilości epizodów migrenowych. Nie należy jednak traktować badań jako wyroczni, gdyż zazwyczaj są one przeprowadzane na niewielkiej grupie osób. Najlepsze nawet dobranie ochotników nie będzie dawało miarodajnych wyników dla absolutnie wszystkich osób.

Dlatego najważniejsze, przy tej i wielu innych dolegliwościach, będzie kontrolowanie spożywanych pokarmów (np. w postaci dzienniczka) i zestawianie ich z występowaniem migreny. Pozwoli to ocenić, jaki produkt (prawdopodobnie) powoduje lub nasila dolegliwości, a następnie umiejętne zredukowanie jego ilości w diecie lub całkowite jego wyeliminowanie (pod kontrolą dietetyka).

Dostępne na rynku aplikacje do spisywania swoich posiłków są w wielu wypadkach darmowe i znacznie ułatwiają prowadzenie takich analiz. Niemniej jednak warto stosować się do zaleceń zdrowego żywienia, które z pewnością przyniosą wiele korzyści zdrowotnych.

Bibliografia:

1. Bic Z, Blix GG, Hopp HP, Leslie FM, Schell MJ. The influence of a low-fat diet on incidence and severity of migraine headaches. J Womens Health Gend Based Med 1999;8:623-30.
2. Choudhary, A. K. i Lee, Y. Y. Neurophysiological symptoms and aspartame: What is the connection? Nutritional Neuroscience 2017; 21(5):306–316.
3. Dusseldorp M, Katan M. Headache caused by caffeine withdrawal among moderate coffee drinkers switched from ordinary to decaffeinated coffee: A 12-week double-blind trial. BMJ 1990;300: 1558-9.
4. Egger J, Carter CM, Wilson J, Turner MW, Soothill JF. Is migraine food allergy? A double-blind controlled trial of oligoantigenic diet treatment. Lancet 1983;2:865-9.
5. Gibb CM, Davies PT, Glover V, Clifford Rose F, Sandler M. Chocolate is a migraine-provoking agent. Cephalalgia 1991;11:93-5.
6. Hanington E. Migraine. In: Lessof MH, ed. Clinical reactions to food. Chichester: John Wiley, 1983:155-80.
7. Kerr GR, Wu-Lee M, El-Lozy M, McGandy R, Stare FJ. Prevalence of the “Chinese restaurant syndrome.” J Am Diet Assoc 1979;75:29-33.
8. Martin VT, Behbehani MM. Headache. Toward a rational understanding of migraine trigger factors. Med Clin N Am 2001;85:1-20.
9. Millichap JG. Recurrent headaches in 100 children. Electroencephalographic abnormalities and response to phenytoin (Dilantin). Childs Brain 1978;4:95-105.
10. Millichap, J. G., i Yee, M. M. The diet factor in pediatric and adolescent migraine. Pediatric Neurology 2003; 28(1): 9–15.
11. Peatfield, R., Glover, V., Littlewood, J., Sandler, M., i Rose, F. C. The Prevalence of Diet-Induced Migraine. Cephalalgia 1984; 4(3): 179–183.
12. Tarasoff L, Kelly MF. Monosodium L-glutamate: A doubleblind study and review. Food Chem Toxicol 1993;31:1019-35.
13. Van den Eeden SK, Koepsell TD, Longstreth Jr, WT, van Belle G, Daling JR, McKnight B. Aspartame ingestion and headaches: A randomized crossover trial. Neurology 1994;44:1787-93.
14. Włoch-Kopeć D. „Migrena”. Artykuł ze strony Medycyna Praktyczna. 28.09.2016. https://www.mp.pl/pacjent/neurologia/choroby/150555,migrena
15. Yang WH, Drouin MA, Herbert M, Karsh Y. The monosodium glutamate symptom complex: Assessment in a double-blind, placebocontrolled, randomized study. J Allergy Clin Immunol 1997;99:757-62.
16. Li, D., Guo, Y., Xia, M., Zhang, J., & Zang, W. (2022). Dietary intake of thiamine and riboflavin in relation to severe headache or migraine: A cross-sectional survey. Headache, 10.1111/head.14384. Advance online publication. https://doi.org/10.1111/head.14384
17. Talandashti MK, Shahinfar H, Delgarm P, Jazayeri S. Effects of selected dietary supplements on migraine prophylaxis: A systematic review and dose-response meta-analysis of randomized controlled trials. Neurol Sci. 2024 Oct 15. doi: 10.1007/s10072-024-07794-0. Epub ahead of print. PMID: 39404918.
18. Roldán-Ruiz A, Bertotti G, López-Moreno M. Effects of Dietary Interventions in Patients With Migraine: A Systematic Review. Nutr Rev. 2025 Jan 2:nuae188. doi: 10.1093/nutrit/nuae188. Epub ahead of print. PMID: 39749874.

• Data pierwotnej publikacji: 3.01.2019
• Data ostatniej aktualizacji o wyniki badań: 4.01.2025