Niedobory żelaza u niemowląt i dzieci – diagnostyka i postępowanie

Żelazo (Fe) to jeden z najważniejszych mikroelementów. Ma wpływ na układ krwionośny oraz ogólną sprawność naszego organizmu.

W warunkach dużej podaży nasz organizm magazynuje żelazo, a uwalnia gdy zapotrzebowanie jest większe niż jego podaż.

Według badań amerykańskich specjalistów z AAP (Amerykańska Akademia Pediatrii) niedokrwistość z niedoboru żelaza najczęściej pojawia się w okresie dojrzewania oraz u niemowląt między 6. a 20. miesiącem życia.

Metabolizm żelaza i jego zasoby u niemowląt

Większość tj. 75-80% żelaza ustrojowego znajduję się w hemoglobinie czerwonych krwinek, około 10 % w białkach niehemowych (mioglobina, cytochromy), a pozostałe 10-15% w białkach zapasowych (ferrytyna, hemosyderyna).

Transport żelaza od matki do płodu odbywa się poprzez łożysko i jest najaktywniejszy w czasie trzeciego trymestru, kiedy to przypada około 75 mg Fe/kg masy ciała dziecka. Przez pierwsze miesiące życia dziecko zużywa zapasy żelaza na intensywny wzrost organizmu. Warto zaznaczyć, że zgromadzone prenatalne rezerwy żelaza wystarczają na około 4-6 miesięcy u niemowląt urodzonych o czasie i około 2-3 miesiące u wcześniaków.

Wpływ niedoboru żelaza i niedokrwistości

Wyniki badań na temat wpływu niedoboru żelaza i niedokrwistości u niemowląt na rozwój psychomotoryczny w późniejszym wieku są niejednoznaczne, aczkolwiek dzieci u których stwierdzone były niedobory żelaza i/lub niedokrwistość miały zaburzenia zachowania i funkcji poznawczych.

W okresie szybkiego rozwoju układu nerwowego u niemowlęcia niedobór żelaza zaburza metabolizm w neuronach, wytwarzanie neurotransmiterów, mielinizację i funkcjonowanie pamięci.

Rozpoznawanie niedoboru żelaza

Początkowo niedobór żelaza jest niezauważalny zewnętrznie – zmiany następują w organizmie, obniża się jedynie stężenie ferrytyny w surowicy krwi (bezobjawowy okres utraty żelaza). Następnie obniża się zawartość żelaza w hemoglobinie i zawartość żelaza we krwi. Gdy ilość żelaza jest niewystarczająca do produkcji hemoglobiny (niedokrwistość z niedoboru żelaza), pojawiają się objawy zewnętrzne: bladość skóry i śluzówek, łamliwe paznokcie i/lub wypadanie włosów, bolesny i/lub wygładzony język, niewyjaśniona męczliwość lub „brak energii”, niewyjaśnione ogólne osłabienie, pogorszenie koncentracji u starszych dzieci, tachykardia, upośledzone łaknienie u niemowląt, spaczone łaknienie u starszych dzieci.

Badanie fizykalne dziecka i podstawowe badanie krwi (morfologia) są prostym sposobem na ewentualne rozpoznanie niedoboru żelaza czy niedokrwistości.

Niedokrwistość z niedoboru żelaza u dziecka w wieku 12-35 miesięcy rozpoznaje się, gdy Hb <11,0 g/dl oraz dodatkowo występuje obniżenie MCHC, MCH, MCV i obniżenie stężenie ferrytyny.

Zapobieganie niedoborem – zalecenia

• Po 4 miesiącu życia u niemowląt karmionych piersią zaleca się suplementację 1mg Fe/kg/dobę.
• U starszych niemowląt między 6. a 12. miesiącem życia (RDA dla Fe to 11mg/dobę) pośród pokarmów uzupełniających powinno znaleźć się czerwone mięso (np. chuda wołowina, cielęcina), jajka i warzywa bogate w żelazo (boćwina, burak, jarmuż, pietruszka liście, szczaw, szczypiorek, szpinak).
• U dzieci w wieku 1-3 lat najlepiej by całościowe zapotrzebowanie tj. 7 mg Fe/dobę realizowane było z diety (czerwone mięso i podroby oraz warzywa bogate w żelazo, a dodatkowo w witaminę C wspomagającą wchłanianie tego pierwiastka).

Niedobory żelaza i sama niedokrwistość są częstym problemem w naszej populacji. Zarówno u dorosłych jak i dzieci można zapobiegać tym niedoborom poprzez odpowiedni dobór produktów w codziennej diecie. Wystarczy urozmaicić naszą dietę w kilka produktów obfitujących w ten esencjonalny mikroelement.

Laktoferyna a niedobór żelaza u dzieci

🔎 Przeglądowa analiza [1] wskazała na obiecującą strategię przy walce z niedoborem żelaza. Zgodnie z jej wynikami – laktoferyna jest skutecznym środkiem w leczeniu niedokrwistości z niedoboru żelaza u dzieci. Zwiększa stężenie ferrytyny surowiczej i hemoglobiny, a także powoduje mniej działań niepożądanych. Metaanaliza obejmowała 11 badań, w tym 10 randomizowanych kontrolowanych prób. Wykazała, że laktoferyna sama lub w połączeniu z żelazem jest bardziej skuteczna niż samodzielna suplementacja żelazem lub placebo.

Bibliografia:

1. June D, Konstantin AT, Lumbanradja LA, Aryani A, Hengky A. Lactoferrin as treatment for iron-deficiency anemia in children: a systematic review. Turk J Pediatr. 2023;65(4):543-554. doi: 10.24953/turkjped.2022.670. PMID: 37661669.

• Data pierwotnej publikacji: 8.10.2014
• Data ostatniej aktualizacji o nowe wyniki badań: 23.10.2023