Palma sabałowa. Palma na zdrowie?

Palma sabałowa to roślina, która zdobywa rynek preparatów leczniczych w Polsce. W czym może Ci pomóc i jakie właściwości skrywa ta niezwykła roślina?

Co to jest palma sabałowa?

Palma sabałowa (łac. Serenoa repens), inaczej bocznia piłkowana, pochodzi z rodziny arekowatych. Charakteryzuje się krzaczastym wyglądem – osiąga do 2 metrów wysokości i 1 m szerokości. Posiada krótki pęd, na którego szczycie wyrasta wachlarz liści.

Efekt ten uzyskuje dzięki sztywnym, taśmowatym listkom. Jej drobne białe kwiatki kwitną od maja do lipca, natomiast dojrzałe, cierpkie w smaku owoce są mięsiste i przybierają barwę niemal czarną. Pochodzi z bagien południowo-wschodniego wybrzeża Stanów Zjednoczonych. Roślinę tę można spotkać również w Afryce Północnej oraz południowej Europie [1-3].

Powrót do przeszłości, czyli skąd się wzięła palma?

Swoją sławę palma sabałowa zawdzięcza małym, fioletowo-czarnym owocom. To właśnie im przypisuje się lecznicze właściwości, które są znane od dwóch tysięcy lat. Stanowiła jedno ze źródeł żywności dla ludności Florydy z plemienia Miccosukee i Seminole. Prócz owoców, jako jarzynkę wykorzystywano pąki liściowe. W medycynie ludowej wykorzystywano głównie owoce, które spożywano w postaci świeżej lub suszonej.

Palma znalazła zastosowanie w medycynie niekonwencjonalnej już w 1800 roku. Ekstrakty przygotowywane z jagód tej rośliny miały pozytywny wpływ na drogi moczowe, lecz to nie jedyne właściwości jej przypisywane. Działała również relaksująco oraz uspokajająco i była stosowana w przypadkach bezsenności, czy ostrym kaszlu.

Oficjalnie roślinę tę wprowadzono na rynek w 1926 roku, lecz ze względu na brak potwierdzonych właściwości została wycofana w 1950 roku. Dopiero w latach 80. XX wieku powrócono do sprawdzania właściwości palmy sabałowej i zaczęto przeprowadzać badania na pacjentach.

Pierwsze z nich zostały przeprowadzone na małej liczbie ochotników i trwały od 1 do 3 miesięcy [2,3]. Nie można oczywiście zapomnieć, że palma to nie tylko lek. Stanowi również pożywienie dla dzikich zwierząt, takich jak lisy, szczury, żółwie, jelenie, czarne niedźwiedzie. Co więcej, sok z owoców, zmieszany z wodą gazowaną, to bezalkoholowy drink metto.

Suplementy diety

Rynek suplementów diety to kura znosząca złote jaja. Tylko w Polsce jego wartość w roku 2015 wyniosła 3,5 mld zł, natomiast eksperci szacują, że po 2020 roku jego wartość przekroczy 5 mld zł.[4] Wielu pacjentów stosuje suplementy diety w celach prewencyjnych. Co więcej, nie są one uważane przez nich za leki, tylko bezpieczne dla zdrowia środki lecznicze.

Palma sabałowa jest stosowana jako naturalny lek i staje się coraz bardziej popularna na rynku suplementów. Można znaleźć ją w postaci wyciągów, ekstraktów, suszonych owoców sprzedawanych w całości lub mielonych.

Preparaty z wyciągiem z palmy sabałowej

Przykłady preparatów zawierających wyciąg z palmy sabałowej,
dostępnych w polskich aptekach [5]

Owoc palmy zawiera wiele polisacharydów, sterole, flawonoidy, olej tłusty, linearne alkany C9-C29 oraz alkohole alifatyczne. Związki czynne jej owocu działają przeciwobrzękowo, przeciwzapalnie oraz antyestrogenowo. Wykazują również działanie antyandrogenowe, hamujące aktywność 5α-reduktazy, co wiąże się ze zmniejszeniem czynnej postaci testosteronu – dihydrotestosteronu (DHT). Wskutek tego dochodzi do normalizacji metabolizmu w komórkach gruczołu krokowego, a tym samym do zmniejszenia objawów chorobowych [6,7].

Palma w medycynie

ROZROST GRUCZOŁU KROKOWEGO

Po 60. roku życia problemy z prostatą pojawiają się u około 50% mężczyzn. Natomiast prawdopodobieństwo wystąpienia przerostu gruczołu krokowego po 85. roku życia wzrasta aż do 90% [3]. Z tego powodu tak ważne jest, aby znaleźć skuteczny lek, który pomoże w walce z tą chorobą.

Na rynku suplementów można znaleźć wiele produktów pomagających w walce z przerostem prostaty, w tym te, które zawierają wyciąg z owocu omawianej palmy.

Badania sprawdzające skuteczność palmy sabałowej są niejednoznaczne. Z niektórych wynika, że różnica pomiędzy osobami stosującymi placebo a tymi, którym podawano preparat, jest znikoma [8]. Można również spotkać się z badaniami potwierdzającymi jej pozytywny wpływ. U badanych ekstrakty z owoców palmy sabałowej spowodowały obniżenie, a nawet zanik zalegania moczu w pęcherzu, jak również poprawę jego przepływu. Zauważono ustąpienie objawów pieczenia przy oddawaniu moczu, a także częstomoczu czy moczenia nocnego.

Blokowanie aktywności androgenów przez Serenoa repens oraz działanie przeciwobrzękowe wykazano w badaniach na zwierzętach. W eksperymentach in vivo stwierdzono, że podawanie wyciągu łącznie z hormonami (testosteronem i estradiolem) powoduje u wykastrowanych szczurów zahamowanie przyrostu masy prostaty [6].

ŁYSIENIE ANDROGENOWE

Łysienie to nadmierne wypadanie włosów. Może być ono spowodowane wieloma czynnikami, takimi jak stres, bądź nieodpowiednia dieta. Jednak za 95% przypadków łysienia odpowiadają hormony. Do tej grupy najczęściej należy łysienie androgenowe.

Schorzenie to dotyka zarówno mężczyzn jak i kobiet, lecz płeć piękna jest mniej podatna na tę chorobę. Z badań wynika, że przyczyną wypadania włosów jest wysoki poziom DHT. Hormon ten powoduje miniaturyzację mieszków włosowych, co prowadzi do skrócenia czasu życia włosa i nieprawidłowej jego produkcji. W konsekwencji włosy stają się cieńsze, słabsze i jest ich coraz mniej [9].

Istnieje bardzo niewiele badań potwierdzających skuteczność palmy sabałowej w leczeniu łysienia androgenowego. W jednym z nich udział wzięło 34 mężczyzn i 28 kobiet. Przez 3 miesiące stosowali oni miejscowo ekstrakt z palmy. Po tym czasie stwierdzono wzrost gęstości włosów do 35% [10]. Jest to jednak badanie przeprowadzone na niewielkiej grupie, przez co nie można jednoznacznie potwierdzić jego skuteczności. Brakuje również rzetelnych badań analizujących dokładny mechanizm i siłę działania na mieszki włosowe oraz poziom wchłaniania przez skórę składników ekstraktu.

Przeciwwskazaia – nie wszystko złoto, co się świeci

Jak to w życiu bywa, nie ma rzeczy idealnych. Palma sabałowa nie jest w tym przypadku wyjątkiem. Efekty niepożądane występują rzadko i nie stanowią zagrożenia dla życia. Jednak potrafią być uciążliwe, gdy już wystąpią, a tym samym zmniejszają komfort naszej egzystencji. Do tych objawów należą bóle głowy, zmęczenie oraz zaburzenia żołądkowo-jelitowe np. biegunki, czy nudności.

Może również powodować zmniejszenie krzepnięcia krwi. Nie można oczywiście pominąć działania antyestrogenowego, przez które nie jest zalecany kobietom w ciąży, w okresie laktacji oraz przyjmujących preparaty antykoncepcyjne [1,11].

Podsumowanie

Palma sabałowa znalazła szczególne zastosowanie w preparatach na przerost prostaty oraz w kosmetykach do włosów. Nawet kulturyści stosują wyciąg z jej owocu jako suplement diety zwiększający masę mięśniową. Choć jej skuteczność budzi wiele kontrowersji w środowisku naukowym, jej niewątpliwą zaletą jest naturalne pochodzenie oraz bezpieczeństwo stosowania. Aby bez wątpienia wykazać prawdziwość terapeutyczną palmy, potrzeba więcej badań, które w jasny sposób wykażą skuteczność tego preparatu.

Piśmiennictwo:

1. Kulwikowska A., Lewandowska S., Imko-Walczuk B. Rola roślinnych surowców kosmetycznych w leczeniu schorzeń dermatologicznych wywołanych hiperandrogenizmem, Przegl Dermatol 2011, 98, 128–133
2. Wolski J.K., Palma sabalowa – Czy warto zastosować w andrologii? Serenoa repens – is it worth to apply in andrology?, Postępy andrologii online , 2016, 3(1), 33-38
3. Gryszczyńska A., Opala B., Palma sabalowa (Sabal palmetto Lodd., Saw palmetto) w łagodnym rozroście gruczołu krokowego, Prace przeglądowe review papers, Postępy Fitoterapii 1/2011, 18-26
4. Instytut Ochrony Zdrowia, Suplementy diety, 2017, s.10, 13, https://suplindex.com/wp-content/uploads/2017/10/RAPORT-Suplementy-diety-30.08.2017.pdf
5. Waligórski Ł., Palma sabałowa – właściwości lecznicze, 2017, https://www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/metody-alternatywne/palma-sabalowa-wlasciwosci-lecznicze-aa-yN8y-Ckj2-7SN2.html
6. Kowalczyk B., Gałuszka A., Palma sabalowa, Panacea Nr 1 (38), styczeń – marzec 2012, strony: 20-22, https://panacea.pl/print.php?what=article&id=3807
7. Lamer-Zarawska E., Kawal-Gierczak B., Niedworok J. – „Fitoterapia i leki roślinne”, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2007, 2012, str. 420-421
8. Tacklind J., Macdonald R., Rutks I, Stanke J.U., Wilt T.J., Serenoa repens for benign prostatic hyperplasia, 2012, PubMed.gov
9. Majewska K., Palma sabalowa w zwalczaniu łysienia androgenowego, 26.03.2013 https://biotechnologia.pl/kosmetologia/palma-sabalowa-w-zwalczaniu-lysienia-androgenowego,435
10. Murugusundram S., Serenoa Repens: Does It have Any Role in the Management of Androgenetic Alopecia?, Journal of Cutaneous and Aesthetic Surgery, 2009, Jan-Jun: 2 (1): 31-32
11. Geavlete P., Serenoa repens extract in the treatment of benign prostatic hyperplasia, Therapeutic advances in Urology, 2011 Aug; 3(4): 193-198