Papryka chili — właściwości zdrowotne jednej z najostrzejszych przypraw świata

Chili pochodzi z Meksyku i jest jedną z najostrzejszych przypraw świata [1]. Określa się, że odmian papryczki chili jest około czterech tysięcy. Każda z nich ma inną pikantność, którą można określić według skali Scoville’a (skala ocenia między innymi ostrość papryk) [2]. Za pikantny smak papryczki chili odpowiada kapsaicyna, która jest jej składnikiem (im papryka ma więcej kapsaicyny tym, jest ona ostrzejsza).

Spis treści:

1. Zastosowania kulinarne chili
2. Medycyna naturalna i kosmetyka
3. Właściwości prozdrowotne
4. Wartości odżywcze
5. Odmiany i ich uprawa
6. Przeciwwskazania
7. Popularne przepisy
8. Podsumowanie 

Zastosowania kulinarne chili — jak stosować ją w kuchni?

Chili cieszy się popularnością w wielu miejscach na ziemi. Najczęściej używana jest w potrawach meksykańskich, a także w indyjskich oraz tajskich. Papryczka ta dodaje potrawom intensywnego ostrego smaku. Doskonale nadaje się do sosów, gulaszy, zup, marynat do mięs i ryb (w postaci świeżej, w proszku lub suszonej).

Chili jest składnikiem sosu Tabasco, który cieszy się popularnością wśród ludzi lubiących pikantnie jeść. W Meksyku chili dodawana jest do potraw takich jak tacos, enchiladas oraz do salsy. W kuchni tajskiej chili używa się między innymi do zupy Tom Yum lub curry. W Indiach ostra papryczka chili jest dodawana do popularnego w tym rejonie dania tandoori.

Chili doskonale nada się również do deserów. Często jest dodawana do lodów, czekolady, a nawet ciast, aby dla urozmaicenia smakowego nadać słodyczy nutę pikantności. Chili również dodawana jest do drinków. Drink o nazwie margarita często jest łączony z ostrą papryczką chili. Papryczka ta znajduje zastosowanie również w konserwowaniu żywności, ponieważ ma właściwości bakteriostatyczne i dzięki temu żywność dłużej zachowuje świeżość.

Medycyna naturalna i kosmetyka

W medycynie naturalnej chili jest wykorzystywana w maściach przeciwbólowych. Kapsaicyna będąca składnikiem papryczki chili działa na neurony czuciowe i w konsekwencji tego zmniejsza odczuwanie bólu. Maść mająca w składzie chili działa miejscowo. Stosowana jest do leczenia bólów związanych z artretyzmem, nerwobólów oraz bólów mięśni [13].

Chili również znalazło zastosowanie w kosmetyce i jest stosowana w:

• Kremach i balsamach rozgrzewających, redukujących cellulit i wyszczuplających. Znajduje zastosowanie w popularnym zabiegu body wrapping. 
• W szamponach, odżywkach i wcierkach. Działają odżywczo na cebulki włosów i mogą zapobiegać ich wypadaniu oraz działać na ich wzrost. 
• w peelingach, które usuwają martwy naskórek i oczyszczają skórę oraz ja nawilżają.

Kosmetyki z papryczką chili poprawiają jędrność skóry. Redukują także zaczerwienienia i wykazują działanie antybakteryjne. 

Właściwości prozdrowotne papryki chili

Chili w diecie może wspomóc odchudzanie. Badania wykazały, że papryczka chili ułatwia utracić zbędne kilogramy [3]. W walce z otyłością chili może przyspieszać metabolizm i pobudzać trawienie (zwiększa produkcję soków trawiennych) [3,8].

Papryczka chili może mieć pozytywny wpływ na układ krążenia. Przyczynia się do zmniejszenia umieralności w tej chorobie (choroba żył, tętnic i serca) [4,9,10]. Obniża również poziom cholesterolu, co także poprawia krążenie krwi. Może zmniejszyć ryzyko wystąpienia udarów mózgu i zawału serca. Ponadto chili ma działanie przeciwzapalne i przeciwutleniające. Może mieć to wpływ na zmniejszenie śmiertelności również na raka [4,5,7,9,10].

Przeciwutleniacze zawarte w chili oraz kapsaicyna wzmacniają odporność organizmu. Papryczka chili pomaga zwalczyć stany zapalne i infekcje oraz inne choroby autoimmunologiczne [6,10]. Flawonoidy i beta-karoten chronią komórki przed uszkodzeniami oraz prowadzą do regeneracji organizmu. Witamina C zmniejsza stres oksydacyjny oraz zwalcza wolne rodniki [7,8,9,10,14]. Chili spożywana w umiarkowanych ilościach może więc dobrze wesprzeć nasz układ immunologiczny [7].

Wartości odżywcze papryki chili

Tabela przedstawiająca wartości odżywcze chili w 100 g [12]:

NAZWA	Chili w proszku na 100 g
Wartość energetyczna	314 kcal
Witamina C	64.1 mg
Beta-karoten	15000 mcg
Witamina B1	0.349 mg
Witamina B2	0.794 mg
Witamina B6	3.67 mg
Witamina E	29.05 mg
Kwas foliowy	100 mcg
Potas	1916 mg
Magnez	170 mg
Wapń	278 mg
Sód	1010 mg
Cynk	2.7 mg
Żelazo	14.25 mg
Fosfor	303 mg
Miedź	0.429 mg
Mangan	2.165 mg
Selen	6 mcg

Związki aktywne — kapsaicyna, karotenoidy

Kapsaicyna nadaje papryczce chili pikantnego smaku. Im więcej kapsaicyny w papryczce tym jest ostrzejsza. Kapsaicyna to substancja, która wykazuje działanie antyoksydacyjne, przeciwbakteryjne, przeciwbólowe, termoregulacyjne oraz pomaga schudnąć [11].

Karotenoidy są to substancje, które nadają koloru papryczce chili. Substancję tą znajdziemy również w innych warzywach i owocach, a nawet w zwierzętach takich jak homar, flaming oraz krewetki [15]. Karotenoidy nadają im barwę od koloru żółtego do czerwonego. W papryczce chili występują karotenoidy takie jak [14]:

• Luteina — wykazuje zmniejszenie chorób oczu takich jak zaćma i plamka żółta.
• β-karoten — prekursor witaminy A. Pomaga zwalczyć wolne rodniki i uchronić komórki przed stresem oksydacyjnym. Poprawia wzrok. Wspomaga również utlenianie kwasów tłuszczowych. 
• β-kryptoksantyna — może działać zapobiegawczo na raka płuc i piersi.
• Zeaksantyna — absorbuje promienie UV. Zmniejszenie ryzyka wystąpienia choroby oczu (zwyrodnienie plamki żółtej).
• Wiolaksantyna — apoptoza komórek nowotworowych. 
• Kapsantyna — wspomaga chorych na cukrzycę, miażdżycę oraz pomaga w walce z otyłością.
• Kapsorubina — pomaga utrzymać skórę w zdrowiu.

Odmiany chili i ich uprawa

Na świecie jest około 38 gatunków papryczki chili. Wyróżniamy pięć głównych gatunków ze względu na ich popularność w uprawie i w potrawach [16,17,18,19,20]: 

• Papryka roczna (capsicum annum) — popularne papryki z tego gatunku to jalapeno, cayenne, serrano, pepperoni. 
• Papryka jagodowa (capsicum baccatum) — znane papryki z tego gatunku to Aji Lemon Drop, Bishop Crown, Aji Cito.
• Papryka habanero (capsicum chinense) — gatunek ten przedstawia między innymi Madame Jeanette, Red Savina.
• Papryka owocowa (capsicum frutescens) — do tego gatunku zaliczamy między innymi paprykę Tabasco i piri-piri.
• Capsicum pubescens — papryka roccoto.

Uprawa chili w warunkach domowych (w doniczce)

W pierwszej kolejności trzeba wybrać nasionka chili, które będą sadzone. Najlepszą porą na sadzenie chili będzie luty bądź marzec. Przygotowane podłoże powinno być przepuszczalne i lekkie dla właściwej filtracji wody z ziemi oraz żyzne dla odpowiedniego wzrostu rośliny. Możemy wybrać ziemię uniwersalną dla uprawy ziół i warzyw bądź specjalistyczną do uprawy papryk. Podłoże powinno mieć pH 5,5 do 6,5.

Wykiełkowana roślinka papryczki chili lubi ciepło. Optymalna temperatura powinna być utrzymywana około 25 °C. Dostęp światła powinien wynosić od 12 do 14 godzin dziennie. Warto więc doniczkę z posadzoną i z wykiełkowaną rośliną położyć na parapecie od strony południowej lub zachodniej. Można również doświetlać sadzonkę specjalistyczną lampką LED lub HPS do uprawy papryki chili. Ziemia musi być wilgotna, więc podlewanie powinno być częste, lecz musimy pamiętać, aby roślinki nie przelać. Do uprawy papryczki chili w domowych warunkach możemy użyć odżywki przeznaczonej do papryk. Gdy sadzonka urośnie, można przesadzić ją do większej doniczki. Roślinę można przycinać, aby się rozrosła.

Przeciwwskazania. Kto nie powinien jeść chili?

Jest wielu ludzi, którzy uwielbiają chili w potrawach. Czasem jednak jest tak, że zdrowie nie pozwala na jej spożywanie. W chorobach układu pokarmowego (np. zespół jelita drażliwego, choroba refluksowa przełyku, wrzody żołądka i dwunastnicy) papryki chili nie powinno się spożywać. Osoby z alergią na paprykę powinny unikać jej w każdej postaci. Przy hemoroidach również ostre potrawy są wykluczone. Ostra papryczka chili może również szkodzić skórze (wzmożenie produkcji sebum i nasilenie stanów zapalnych związanych z trądzikiem).

Chili w ciąży i podczas karmienia piersią

U kobiet w ciąży papryczka chili może wywołać zgagę lub nawet problemy z układem pokarmowym. Nie zaleca się jedzenia chili kobietom karmiącym piersią ze względu na zmianę smaku mleka i możliwe odrzucenie tego pokarmu przez dziecko [21].

Dzieci i osoby starsze

Dzieci i osoby starsze mają bardziej wrażliwy układ trawienny, więc papryczka chili może u nich wywołać niestrawność i bóle brzucha.

Interakcje z lekami

Osoby przyjmujące między innymi leki:

• przeciwzakrzepowe,
• na cukrzycę,
• przeciwbólowe,
• przeciwzapalne,
• obniżające ciśnienie krwi,
• przeciwpadaczkowe,
• antydepresyjne

powinny spożywanie papryczki chili skonsultować z lekarzem bądź dietetykiem. Interakcja chili z wyżej wymienionymi lekami może wywołać u chorych niepożądane skutki uboczne. Wszystko to za sprawą kapsaicyny, będącej jej składnikiem [22]. 

Popularne przepisy z papryką chili

Przepis na zupę meksykańską wege

Składniki:

• Jedna włoszczyzna
• Natka pietruszki
• Liście laurowe
• Ziele angielskie
• Zioła prowansalskie
• Pieprz i sól
• Puszka kukurydzy
• Puszka czerwonej fasoli
• Jedna papryka chili
• Trzy ząbki czosnku
• Jedna cebula
• Pięć średnich pomidorów
• Koncentrat pomidorowy
• Jedna kostka warzywna BIO bez dodatku glutaminianu sodu.
• Dwa duże ziemniaki
• Jedna papryka czerwona

Przygotowanie:

• Przygotowujemy wywar z włoszczyzny około 750 ml. Gotujemy pod przykryciem na średnik ogniu do momentu zagotowania, a potem zmniejszamy na mały.
• Obieram cebulę i trzy ząbki czosnku, a następnie dodajemy do gotującego się wywaru. 
• Wywar gotujemy do momentu zmięknięcia warzyw. Następnie odcedzamy wywar.
• Obieramy ziemniaki, kroimy w kosteczkę i dodajemy do wywaru i zwiększamy gaz na średni.
• Dodajemy sól, pieprz oraz puszkę czerwonej fasoli i kukurydzy do wywaru. 
• Obieramy pomidory i paprykę, kroimy w kosteczkę i dodajemy do zupy.
• Gotujemy pod przykryciem do momentu zawrzenia i zmniejszamy ogień na mały.
• Ubieramy rękawiczki foliowe i kroimy papryczkę chili na cieniutkie paseczki i dodajemy do zupy. Pestki chili również są ostre, więc możemy je dodać do zupy lub usunąć je całkowicie.
• Dodajemy jedną łyżkę koncentratu pomidorowego.
• Dodajemy kostkę warzywną, ziele angielskie, około siedmiu sztuk liści laurowych i zioła prowansalskie.
• Zupa musi się gotować najlepiej na małym ogniu do momentu zmięknięcia ziemniaków, papryki i fasoli czerwonej.
• Gotową zupę posypujemy natką pietruszki i możemy podać ją z grzanką lub bagietką.

Podsumowanie 

Każda papryczka chili ma w sobie inną ostrość. Możemy ją określić według skali ostrości Scoville’a. Składnik chili, jakim jest kapsaicyna, nadaje ostrości papryce chili, ale również często jest stosowana w maściach działających przeciwbólowo. Takie maści działają miejscowo i stosowane są na uśmierzenie bólu związanego z artretyzmem, nerwobólu oraz bólu mięśni. Kapsaicyna zawarta w papryczce chili wykazuje również działanie antyoksydacyjne, termoregulacyjne, przeciwbakteryjne, a nawet może pomóc schudnąć. Chili jest bogata w witaminy i składniki mineralne oraz karotenoidy, które wykazują silne działanie antyoksydacyjne. Ponadto chili pobudza trawienie, przyśpiesza metabolizm, poprawia krążenie krwi oraz wspiera układ odpornościowy.

Osoby z problemami związanymi z układem pokarmowym, osoby z alergią oraz kobiety w ciąży nie powinny jeść papryczki chili. Również nie zaleca się jedzenia chili dzieciom, osobom starszym oraz kobietom karmiącym piersią.

Papryczkę chili możemy dodać do zup, sosów, dań mięsnych i również do deserów. Często stosowana jest w kuchni azjatyckiej oraz meksykańskiej. 

Bibliografia:

1. Brhan Khiar Saleh, Abdella Omer, Asekuracja Teweldemedhina, R. (2018). Medicinal uses and health benefits of chili pepper (Capsicum spp.): a review. https://medcraveonline.com/MOJFPT/medicinal-uses-and-health-benefits-of-chili-pepper-capsicumnbspspp-a-review.html
2. Go4taste.pl, R. (2022). Jaka jest najostrzejsza papryka na świecie? Go4taste.pl. https://go4taste.pl/blog/najostrzejsza-papryka-na-swiecie/
3. Sharon Varghese, Piotr Kubatka, Luis Rodrigo, Katarina Gazdikowa, Martin Caprnda, Julia Fedotowa, Anthony Zulli, Piotr Kruzliak, Dietrich Büsselberg, R. (2016). Chili pepper as a body weight-loss food.  Jun;68(4):392-401. doi: 10.1080/09637486.2016.1258044. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27899046/
4. newsroom.heart.org, R. (2020). People who eat chili pepper may live longer? https://newsroom.heart.org/news/people-who-eat-chili-pepper-may-live-longer
5. Lili Yang, Słońce Jiahong, Min Zhao, Bo Xi. R. (2022). Chili pepper intake and all-cause and disease-specific mortality. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/35038885/
6. Skyclinic.pl. Przewlekły stan zapalny: objawy, leczenie i jak rozpoznać stan zapalny w organizmie. Skyclinic.pl. https://www.skyclinic.pl/blog/przewlekly-stan-zapalny-objawy-leczenie-i-jak-rozpoznac-stan-zapalny-w-organizmie/
7. Christiny Manian, RDN, R. (2024) Are Chili Peppers Good For You? 10 Health Benefits of This Spicy Superfood. Realsimple.com
8. Azrina Azlan, Sharmin Sultana, Chan Suk Huei, Muhammad Rizal Razman, R. (2022). Antioxidant, Anti-Obesity, Nutritional and Other Beneficial Effects of Different Chili Pepper: A Review. doi: 10.3390/molecules27030898
9. Hsph.harvard.edu, R. (2015).Frequent spicy food consumption linked with longer life. hsph.harvard.edu. https://hsph.harvard.edu/news/frequent-spicy-food-consumption-linked-with-lower-death-risk/
10. Jillian Kubala, dietetyk. R. (2024). Health Benefits of Chili Oil. Health.com
11. Tomasz Pieńko, 2013, KAPSAICYNA – WŁAŚCIWOŚCI, ZASTOSOWANIA I PERSPEKTYWY. Biul. Wydz. Farm. WUM, 2013, 2, 11-17
12. Ile-kalorii.pl. Chili, w proszku 100 g. Ile-kalorii.pl. https://www.ile-kalorii.pl/mineraly/chili-w-proszku-d197
13. Medlineplus.gov. Capsaicin Topical. Medlineplus.gov. https://medlineplus.gov/druginfo/meds/a620055.html
14. Maria Guadalupe Villa-Rivera, Neftali Ochoa-Alejo, R. (2020). Chili Pepper Carotenoids: Nutraceutical Properties and Mechanisms of Action. 25 (23), 5573; https://doi.org/10.3390/molecules25235573
15. dr. nauk chemicznych Joanna Orzeł. Karotenoidy – jaki mają wpływ na nasz organizm? Właściwości i źródła karotenoidów. https://www.doz.pl/czytelnia/a13218-Karotenoidyjaki_maja_wplyw_na_nasz_organizm_Wlasciwosci_i_zrodla_karotenoidow
16. Maria Guadalupe Villa-Rivera, Neftali Ochoa-Alejo. R. (2021). Transcriptional Regulation of Ripening in Chili Pepper Fruits (Capsicum spp.). https://www.mdpi.com/1422-0067/22/22/12151
17. Canna Research, R. (2020). Uprawiaj to sam(a): papryczki chili. https://www.canna-pl.com/articles/uprawiaj-sama-papryczki-chili
18. Hydroponikabezogrodek.pl. Nasiona papryki chili przynależące do Capsicum baccatum. https://www.hydroponikabezogrodek.pl/c-baccatum,c28.html
19. Hydroponikabezogrodek.pl. Izolowane nasiona papryki chili przynależące do Capsicum frutescens. https://www.hydroponikabezogrodek.pl/c-frutescens,c29.html
20. Hydroponikabezogrodek.pl. Izolowane nasiona papryki chili przynależące do Capsicum pubescens. https://www.hydroponikabezogrodek.pl/c-pubescens,c30.html
21. Babyboom.pl. Czy mogę jeść pikantne potrawy, kiedy karmię piersią? https://www.babyboom.pl/niemowleta/karmienie-piersia/dieta-karmiacej-mamy/czy-moge-jesc-pikantne-potrawy-kiedy-karmie-piersia
22. https://gazetalubuska.pl/kto-nie-powinien-jesc-ostrych-potraw-moga-wywolywac-zgage-i-podrazniac-jelita-osoby-z-tymi-chorobami-moga-zle-sie-czuc-po/gh/c14-17448039/2?utm_source=chatgpt.com