Pigwa. Właściwości i wartości odżywcze – co warto o nich wiedzieć?

Pigwa to jedna z najstarszych roślin posadzonych przez człowieka. Zawiera ona związki, które wzmacniają układ odpornościowy.  Dlatego bardzo często pigwa jest stosowana w okresie jesienno-zimowym. Wtedy jesteśmy bardziej narażeni na infekcje. Z pigwy można sporządzić soki, nalewki, syropy. Można ją nawet wykorzystać ją jako odświeżacz powietrza, gdyż ma właściwości pochłaniające nieprzyjemne zapachy. Co warto jeszcze wiedzieć o pigwie? 

Spis treści:

1. Jak wygląda pigwa?
2. Uprawa i odmiany
3. Jak smakuje pigwa?
4. Wartości odżywcze
5. Czym się różni pigwa od pigwowca?
6. Właściwości prozdrowotne pigwy
7. Czy pigwa pomaga w odchudzaniu?
8. Zastosowanie w kuchni i kosmetyce
9. Przepisy – sok, dżem, marmolada
10. Przeciwwskazania i skutki uboczne
11. Podsumowanie
12. Bibliografia

Jak wygląda pigwa?

Pigwa pospolita to drzewo pochodzące z Azji. Ma ona ciemnozielone owalne liście, które pod spodem są lekko szare. Pigwa zakwita pod koniec maja lub na początku czerwca. Kwiaty pigwy pospolitej są białe lub jasnoróżowe o przyjemnym zapachu. Drzewo pigwy jest niewielkie i dorasta do 3-5 metrów.

Sezon na pigwę

Owoce dojrzewają na przestrzeni października. Ze zbiorem warto poczekać do pierwszych przymrozków, gdyż chłód spowoduje, że owoce pigwy będą mniej cierpkie. Są one żółte i kształtem mogą przypominać owoce jabłoni lub gruszy. Dojrzałe owoce pigwy są zbliżone rozmiarem do wielkości dużego jabłka. 

Uprawa pigwy i jej odmiany

Pigwa jest wymagającą i trudną rośliną do uprawy. Rośnie ona w ciepłym klimacie i na ciepłej, średnio zwięzłej i umiarkowanie wilgotnej glebie.  Najlepiej, aby podłoże miało lekko kwaśny odczyn o wartości pH 5,6-6,5. Na glebach zasadowych liście pigwy będą żółknąć oraz dojdzie do zahamowania wzrostu rośliny.

Zaleca się ją sadzić na wiosnę i oprzeć na paliku, który zapewni jej pionową pozycję. Palik usunąć dopiero po zakorzenieniu rośliny. Pierwszych plonów można spodziewać się mniej więcej w 3 roku po posadzeniu [6]. Pigwa pospolita posiada kilka odmian, które się od siebie nieznacznie różnią. Są to między innymi: 

• Pigwa pospolita odm. Bereczki-odmiana węgierska, miąższ owoców po ugotowaniu przebarwia się na czerwono. 
• Pigwa pospolita odm. Vranja-odmiana serbska o gruszkokształtym wyglądzie i silnym aromacie. 
• Pigwa pospolita odm. Miękkoowocowa-odmiana ukraińska o gruszkowatych z charakterystycznym “noskiem”  owocach. Najlepsza spośród odmian. Jako jedna z niewielu posiada jadalny miąższ na surowo i jest on słodki oraz miękki. 
• Pigwa pospolita odm. Darunok Onuku-odmiana ukraińska o przeważnie jabłkowatych owocach. 
• Pigwa pospolita odm. Leskovacz-odmiana serbska o krzaczastym pokroju i okrągłych owocach [6]. 

Jak smakuje pigwa?

Smak miąższu pigwy zależy od odmiany, natomiast zazwyczaj jest ona niejadalna na surowo. Posiada ona kwaśny, czasem nawet gorzki smak, a owoc jest bardzo twardy. Charakteryzuje się ona silnym i przyjemnym aromatem i pod wpływem obróbki jej owoce miękną. Dlatego idealnie nadaje się do robienia z niej różnych przetworów. 

Wartości odżywcze pigwy

Surowa pigwa jest owocem o niskiej kaloryczności, gdyż na 100 g ma 57 kcal. Zawiera wysoką zawartość witaminy C (15 mg/100 g), a także wielu innych witamin. Bogata jest również w liczne składniki mineralne takie jak magnez, potas, fosfor i żelazo [3]. Wskazane jest sięgać po nią w okresie o obniżonej odporności. 

  Tabela wartości odżywczych surowego owocu pigwy [3]. 

Składnik	Zawartość w 100 [g]
Kalorie (wartość energetyczna)	57 kcal / 238 kJ
Białko	0,4 g
Tłuszcz ogółem	0,1 g
Węglowodany	15,3 g
Błonnik pokarmowy	1,9 g
Witamina A	40 I.U.
Witamina D	0 I.U.
Witamina C	15 mg
Witamina B1	0,02 mg
Witamina B2	0,03 mg
Witamina B3 (PP)	0,2 mg
Witamina B5 (kwas pantotenowy)	0,081 mg
Witamina B6	0,04 mg
Witamina B9 (kwas foliowy)	3 µg
Wapń	11 mg
Żelazo	0,7 mg
Magnez	8 mg
Fosfor	17 mg
Potas	197 mg
Sód	4 mg
Cynk	0,04 mg
Miedź	0,13 mg
Selen	0,6 µg
Woda	72,9 g

Pigwa a pigwowiec – czym się różnią?

Pigwa i pigwowiec, choć podobne mają nazwy, nie są tymi samymi roślinami. Krzew pigwowca od drzewa pigwy jest mniejszy. Dorasta maksymalnie do 3 metrów, a pigwa do 5 metrów. Różnią się też kolorem kwiatów, kwiaty pigwowca mają kolor czerwono-pomarańczowy zaś pigwa biały lub jasnoróżowy.

Owoce pigwowca są również mniejsze od owoców pigwy, natomiast są tak samo aromatyczne. Pigwowiec jest także o wiele mniej wymagający w uprawie i dobrze znosi każde warunki klimatyczne. Właściwości i zastosowanie owoców obu roślin jest podobne pomimo tego, że różnią się wyglądem [4]. 

Właściwości prozdrowotne pigwy

Pigwa zawiera wiele składników odżywczych, które będą korzystnie wpływały na nasz organizm. Warto więc dowiedzieć się, jakie ma właściwości, ponieważ pigwa może pomóc w leczeniu różnych dolegliwości. Są to między innymi:

• Pigwa jest cennym źródłem witaminy C, której spożycie jest zalecane w trakcie obniżonej odporności. Działa ona wzmacniająco na nasz układ odpornościowy. Pomaga w zwalczaniu infekcji oraz przyspiesza powrót do zdrowia [1]. W trakcie przeziębienia można sporządzić herbatkę z dodatkiem pigwy, miodu i cytryny. Zadziała to rozgrzewająco.
• Ze względu na obecność polifenoli w pigwie, to posiada ona właściwości przeciwutleniające. Oznacza to, że pigwa idealnie nadaje się do walki z wolnymi rodnikami. Dzięki temu ma działanie przeciwstarzeniowe [2]. Najwięcej związków przeciwutleniających znajduje się w skórce, dlatego warto, jest wykorzystać cały owoc. 
• Pigwa posiada również właściwości przeciwzapalne, przeciwbakteryjne oraz antyalergiczne. Zawdzięcza to głównie obecności witaminy A, PP oraz kwasu foliowego.  W związku z tym owoce pigwy idealnie nadają się do leczenia podrażnień skóry i stanów zapalnych [2]. Dodatkowo z badań nad ekstraktami sporządzonymi z liści i nasion owocu pigwy wynika, że w roślinie obecne są związki hamujące wzrost bakterii, co działa w sposób przeciwbakteryjny [1]. Pigwa może także łagodzić objawy alergii, hamując aktywność, niektórych komórek odpornościowych odpowiedzialnych za reakcje alergiczne. 
• Owoce pigwy są korzystne dla układu sercowo-naczyniowego. Zawarte w niej składniki bioaktywne obniżają ciśnienie krwi, regulują poziom glukozy oraz zmniejszają ilość złego cholesterolu. Właściwości te zapobiegają wielu chorobom związanym z układem sercowo-naczyniowym, na przykład: miażdżycy, nadciśnieniu tętniczemu czy cukrzycy [1].
• Nasiona pigwy stanowią idealny środek na dolegliwości żołądkowe. Będą one łagodzić niestrawność, zgagę, a nawet refluks żołądkowo-przełykowy. Są one zalecane w przypadku nadmiernej fermentacji jelitowej, stanach zapalnych przewodu pokarmowego i wrzodów żołądka. Wyciąg z nasion może być, także stosowany jako środek przeczyszczający [1]. Oprócz tego pigwa wzmacnia apetyt. Dlatego będzie się ona idealnie nadawać jako środek pomocniczy w żywieniu osób z brakiem apetytu [2]. 
• Obecne w pigwie pektyny, garbniki i aminokwasy sprawiają, że wykazuje działanie dermatologiczne i pielęgnacyjne. Doskonale regeneruje, nawilża skórę, chroni przed promieniowanie ultrafioletowym oraz zapobiega powstawaniu zmarszczek. Dodatkowo może ona wzmocnić i odżywić cebulki włosów, co poprawi ich kondycję [1].
• Zawarte w pigwie pektyny, ułatwią również usuwanie np. metali ciężkich z organizmu. Ponadto owoce pigwy mają taką zaletę, że nie pochłaniają zanieczyszczeń ze środowiska zewnętrznego [2]. 

Czy pigwa pomaga w odchudzaniu?

Owoce i nasiona pigwy mają właściwości przyspieszające trawienie i wspomagają przemianę materii [1]. Dodatkowo pigwa ma niską wartość energetyczną i wysoką zawartość błonnika. To wszystko sprawia, że pigwa jest pomocna podczas redukcji masy ciała. 

Zastosowanie pigwy w kuchni i kosmetyce

Pigwa ze względu na swój skład chemiczny, cechy sensoryczne oraz trwałość przechowywania  jest szeroko stosowana w wyrobie soków, dżemów, nalewek, syropów i wielu innych przetworów. Właściwości pigwy są wykorzystywane również w medycynie i przy produkcji kosmetyków. Jest ona składnikiem kremów i maseczek, które będą odpowiednio nawilżać cerę i ją chronić [3]. 

Suszona pigwa do herbaty

Dodawanie suszonej pigwy do herbaty jest jednym z najpopularniejszych zastosowań pigwy. Suszy się ją na słońcu, w piekarniku lub można ją kupić już wysuszoną w sklepie. Dzięki temu, że jest wysuszona, zachowuje ona swoje właściwości oraz posiada dłuższy termin ważności. Pigwa po dodaniu do herbaty nadaje jej lekko kwaśny smak i przyjemny aromat. 

Pigwa jako afrodyzjak

Pigwa w starożytności nie bez powodu była symbolem miłości i płodności. Z przeprowadzonych badań nad aktywnością afrodyzjakalna ekstraktu z owoców pigwy, zauważono, że po jego zastosowaniu został zwiększony popęd seksualny u obserwowanych osobników [1]. Oprócz tego ekstrakt z pigwy zwiększa liczbę plemników oraz przyspiesza ich dojrzewanie. 

Pigwa co z niej zrobić? – przepis na sok i dżem

Sok z pigwy

Składniki: 

• 1 kg owoców pigwy.
• 0,5 – 1 kg cukru (w zależności od tego, jak bardzo chcemy mieć słodki sok).

Przygotowanie:

Na początku musimy umyć wszystkie owoce, a następnie pokroić je na 4 części. Nie obieramy ich ze skórki. Później wydrążamy pestki i kroimy pigwę w cienkie plasterki. Układamy je warstwami w dużym słoiku i każdą warstwę posypujemy cukrem. Zamykamy słoik i odstawiamy go w ciepłe miejsce na ok. 4-5 dni – raz dziennie mieszamy jego zawartość. Tak powstały syrop rozlewamy do słoików, a następnie pasteryzujemy przez ok. 10 minut. Sok wówczas jest już gotowy do spożycia. Sok może być używany do herbaty lub pić rozcieńczonego z wodą. Warto dodać do soku kilka łyżeczek miodu, gdyż zwiększy to lecznicze działanie pigwy. 

Dżem z pigwy

Składniki:

• 1 szklanka  wody
• 1-1,5 szklanki cukru 
• 1 kg owoców pigwy

Przygotowanie:

Starannie umyte owoce obierz ze skórki i usuń z nich gniazda nasienne. Pokrój miąższ pigwy na drobne kawałki i wrzucić do garnka. Zalej owoce szklanką wody i gotuj na małym ogniu. Kiedy pigwa nieco zmięknie, dodaj cukier. Całkowity czas gotowania powinien wynosić około 1 -2 godziny. Można wykonać test talerzykowy po godzinie gotowania. Polega on na nałożeniu odrobiny dżemu na talerzyk. Jeżeli masa szybko zgęstnieje po ostudzeniu, dżem jest gotowy.

Dżem przełóż do wcześniej umytych i oczyszczonych słoików. Następnie wykonaj pasteryzację — gotuj słoiki w wodzie o temperaturze 90 stopni Celsjusza przez 15-20 minut. Odstaw słoiki do wystygnięcia, odwracając je do góry dnem.

Marmolada z pigwy (quince cheese – ser pigwowy)

Składniki:

• 1 kg owoców pigwy
• 1 kg cukru
• 1 cytryna

Przygotowanie:

Umyj starannie owoce i usuń z nich gniazda nasienne. Następnie pokrój miąższ pigwy na drobne kawałki i je zważ. Wrzuć pokrojone kawałki do malaksera i dodaj do nich wyciśnięty sok z cytryny. Miksuj do momentu powstania purée. Przełóż masę do garnka i dodaj cukru (taką samą liczbę jak wcześniej zważone kawałki owocu). Gotuj na małym lub średnim ogniu co chwilę, mieszając do momentu wyparowania wody z masy. Możesz użyć blendera, aby masa była bardziej gładka. Następnie poczekaj, aż masa zesztywnieje i przełóż ją do małych prostokątnych form wypełnionym papierem do pieczenia. Jak już masa całkowicie ostygnie i zrobi się zwarta, możesz z przyjemnością zajadać.

Przeciwwskazania i skutki uboczne

Skutków ubocznych lub przeciwwskazań stosowania pigwy nie odnotowano. Należy jednak pamiętać, aby nie jeść surowych owoców pigwy, ponieważ jest ona wtedy cierpka, twarda i gorzka. W wyniku spożycia zbyt dużych ilości owoców pigwy mogą wystąpić dolegliwości żołądkowe [3]. Niewiele wiadomo też na temat stosowania pigwy przez kobiety w ciąży. Warto w tym wypadku zachować rozsądek i w razie wątpliwości skonsultować spożycie pigwy z lekarzem. 

Podsumowanie

Pigwa pospolita jest bogata w wiele właściwości leczniczych, dlatego jest ona darem natury. Możemy nią zastąpić związki syntetyczne i stosować do leczenia chorób i zaburzeń. Jest także cennym surowcem w przetwórstwie spożywczym ze względu na swój skład chemiczny i aktywność biologiczną. 

Bibliografia:

1. Al-Snafi A. (2016) The medical importance of Cydonia oblonga- A review. Volume 6, Issue 6 Version. 2: 87-99.
2. Sajid S., Zubair M., Waqas M., Nawaz M. , Ahmad Z. (2015) A Review on Quince (Cydonia oblonga): A Useful Medicinal Plant. Global Veterinaria, 14 (4): 517-524.
3. Gironés-Vilaplana A., Baenas N., Villaño D., Moreno D. (2014) Iberian-American Fruits Rich in Bioactive Phytochemicals for Nutrition and Health. 143-150.
4. Antoniewska A., Rutkowska J., Adamska A. (2017)  Charakterystyka owoców pigwowca japońskiego oraz ich zastosowanie w przemyśle spożywczym. 24, 2 (111), 5 – 15.
5. Narwojsz A., Borowska E., Borowski J., Piłat B. (2012) Ekstraktywność składników bioaktywnych w procesie otrzymywania nalewki z pigwy. (3), 567–572.
6. Owoce z mojego ogródka  Grusze i Pigwa, Multico Oficyna Wydawnicza, Warszawa (2000), 103-107;