Piołun. Jak korzystać z jego właściwości, aby sobie nie zaszkodzić?

Piołun, powszechnie nazywany absyntem, wermutem, bielicą oraz bylicą piołun [1], jest rośliną o szerokim spektrum działania. Pobudza procesy wydzielnicze zachodzące w przewodzie pokarmowym, zwiększa procesy wydalania żółci. Prócz tego działa antyseptycznie oraz odrobaczająco. Swoje właściwości lecznice zawdzięcza licznym związkom czynnym, takim jak garbniki, flawonoidy czy substancje goryczkowe. Te ostatnie wspomagają procesy trawienia i są skutecznie wykorzystywane podczas leczenia biegunek u dzieci w wieku 3 lat i powyżej [2], [3].

Jeśli zaciekawiły Cię liczne właściwości piołunu, więcej znajdziesz w dalszej części artykułu.

Piołun – co powinieneś o nim wiedzieć?

Piołun to roślina wieloletnia z rodzaju Artemisia, należących do rodziny astrowatych, obejmujących ok. 400 gatunków. Ma on właściwości lecznicze i przyprawowe. Jego smak jest gorzki, a zapach pełen aromatu. Znajdziemy go w Europie, Afryce, Azji i Ameryce [4].

W starożytności wykorzystywano go do leczenia dolegliwości związanych z wątrobą, przewodem pokarmowym, bólami głowy, a nawet zaburzeniami umysłowymi. Pierwsze skorzystanie z jego właściwości leczniczych odnotowano w medycznym Papirusie Ebersa w 1552 r. p.n.e. [5].

Gdzie rośnie piołun i jak go poznać?

Bylica piołun wyrasta w miejscach nasłonecznionych i suchych. Kwitnie od lipca do sierpnia. Osiąga od 60 do 120 cm wysokości. Pochodzi z Wielkiej Brytanii, jednak rzadko tam wyrasta. W Polsce uznawana jest raczej za roślinę ruderalną. Często wykorzystuje się ją do uprawy ogrodowej (zioła) oraz ozdobnej, gdzie wykorzystywana jest do wyrobów alkoholowych [4], [6].

Jak wygląda piołun?

Piołun to roślina rosnąca kępkami, mająca wysokie, pochyłe łodygi. Jej kwiaty są żółte, opadające i półkuliste. Sam owoc jest wypukły i lekko płaski. Nie posiada grudek. Każdą część rośliny okrywa srebrzystobiały meszek. Liście kwiatów ułożone są serpentynowo. Te na spodzie sięgają do 25 cm długości [6].

Pochodzenie nazw

• Artemisia (łac.) – nazwa rodzajowa rośliny – została zaczerpnięta od Artemidy (Artemis) – greckiej bogini [4].
• Artemisia absinthium linn ma swoje źródło w połączniu greckich słów jakimi są Artemizja – „bogini” oraz absinthium – „nieprzyjemny”, „bez słodyczy” [5].
• Piołun – nazwa ta została zapoczątkowana przez starożytnych Egipcjan, którzy zidentyfikowali skuteczne działanie piołunu przeciw robakom [5].
• Wermut – przypuszcza się, że pochodzi od niemieckich słów „wer” (człowiek) oraz „mut” (odwaga, męskość) [7].

Wartości odżywcze

Wartości odżywcze

Składnik odżywczy	Zawartość w 100 g piołunu
Kalorie	80 kcal
Sód	0 g
Węglowodany ogółem	20 g
Cukry	0 g
Błonnik	0 g
Białko	0 g
Witamina A	0 IU
Witamina C	0 mg
Wapń	44 mg
Żelazo	4 mg
Fosfor	400 mg
Potas	524 mg
Woda	40 g

Związki chemiczne

• związki goryczkowe
• związki fenolowe
• glukozydy
• lignany
• karotenoidy
• garbniki
• laktony seskwiterpenowe
• olejek eteryczny
• fitoskładniki [8].

Wykorzystanie

Bylica piołun ma swoje zastosowanie w medycynie, kosmetologii oraz przemyśle spożywczym. Przykładowo – zapachowe właściwości olejku eterycznego piołunu wykorzystywane są do produkcji perfum, mydeł oraz… kadzideł. Wykorzystuje się go również przy leczeniu zaburzeń odżywiania, problemów ze snem, niestrawności, łagodzeniu ataków padaczki, problemów trawiennych itp.

Prócz tego używa się go jako zioło kulinarne, jednak w niewielkim stopniu z uwagi na m.in. cierpki smak. Można użyć go jako przyprawę do mięs (gęś, wieprzowina), dodawać go do sałatek, zup czy też omletów. Piołun jest też jednym ze składników niektórych herbat ziołowych.

W przemyśle alkoholowym znajduje swoje zastosowanie w wermutach, likierach, aperitifach oraz oczywiście w absyncie (jest jego składnikiem) [9].

Zastosowania lecznicze piołunu

Preparat ziołowy	Zastosowanie	Postać piołunu
Artemisia absinthium	– dolegliwości żołątkowo-jelitowe,- zwiększenie apetytu – niedokwasota- dyspepsja – choroby/zapalenie wątroby- żółtaczka- cukrzyca – choroby skóry- alergie	–
Suszone, rozdrobnione zioła		herbata ziołowa
Nalewka	– poprawa apetytu – aktywacja trawienia (niedokwasota, przewlekłe zapalenie żołądka)	płynny preparat
Proszek ziołowy	– skurcze żołądkowo-jelitowe, uczucie sytości, wzdęcia	tabletki
Substancja ziołowa	– brak lub utrata apetytu,- dyspepsja	herbata ziołowa
Świeże zioło piołunu	– brak lub utrata apetytu,- dyspepsja	sok (wyciskany)
Nalewka	– brak lub utrata apetytu,- dyspepsja	zioło

Przeciwwskazania

Bylica piołun nie jest wskazana do stosowania w przypadku:

• nietolerancji na któryś ze składników piołunu (szczególnie zwraca się uwagę na olejek eteryczny),
• okresu ciąży (możliwe poronienie) i w fazie karmienia piersią,
• przyjmowania leków przeciwdrgawkowych,
• alergii na ambrozję oraz rośliny z rodziny Asteraceae/Compositae,
• porfirii (choroba krwi),
• zaburzenia nerek [10],[11],[12].

Efekty uboczne, przedawkowanie

Systematyczne stosowanie oraz jego spore ilości mogą doprowadzić do wystąpienia drgawek, problemów ze snem, mdłości, lęków, dygotania rąk oraz zawrotów głowy [13].

Podsumowanie

Piołun jest wartościową rośliną, mającą szerokie zastosowanie. Należy być jednak ostrożnym przy wprowadzaniu go do jadłospisu. Zawiera on bowiem w swoim składzie toksyczny związek, zwany tujonem. Związek ten może okazać się śmiertelny, jeśli spożyjemy go w dużej ilości, dlatego napary z piołunu należy pić rzadko i w małych ilościach [1], [14].

Bibliografia:

1. Opracowanie zbiorowe. (2018). Boża apteka. Zioła dobre na wszystko. Wydawnictwo Olesiejuk.
2. Lamer-Zarawska, E. (2005). Zioła na dziecięce biegunki. Panacea, 4(13): 10-15.
3. Bela, Z. (2009). Wino w dawnym aptekarstwie. Panacea, 4(29): 32-34.
4. Wójcik-Stopczyńska, B., Kiedos, P. (2017). Piołun pełen goryczy. Panacea, 4/1(57/58): 34-35.
5. Pazhouh, H. K., Hamedi, S., Hosseini S. M. (2020). Gastrointestinal effects of Artemisia absinthium Linn. based on Persian medicine and new studies. Traditional Medicine Research 2020, 0 (0): . doi: 10.12032/TMR20200210160.
6. Syed, S., Islam, N., Iqbal, A. (2019). ARTEMISIA ABSINTHIUM LINN (AFSANTEEN): A REVIEW. WORLD JOURNAL OF PHARMACY AND PHARMACEUTICAL SCIENCES 8(1):1421-1427.
7. Panesar, P. S., Joshi, V. K., Panesar, R., & Abrol, G. S. (2011). Vermouth. Speciality Wines, 251–283. doi:10.1016/b978-0-12-384927-4.00008-7.
8. Bhat, R. R., Rehman, M. U., Shabir, A., Rahman Mir, M. U., Ahmad, A., Khan, R., … Ganaie, M. A. (2019). Chemical Composition and Biological Uses of Artemisia absinthium (Wormwood). Plant and Human Health, Volume 3, 37–63. doi:10.1007/978-3-030-04408-4_3.
9. Judžentienė, A. (2016). Wormwood (Artemisia absinthium L.) Oils. Essential Oils in Food Preservation, Flavor and Safety, 849–856. doi:10.1016/b978-0-12-416641-7.00097-3.
10. https://www.rxlist.com/wormwood/supplements.htm
11. https://www.webmd.com/vitamins/ai/ingredientmono-729/wormwood
12. https://www.drugs.com/npp/wormwood.html
13. Akbar, S. (2020). Handbook of 200 Medicinal Plants. doi:10.1007/978-3-030-16807-0.
14. https://sites.evergreen.edu/plantchemeco/thujone-psychedelic-potent-cancer-treatment-or-poison/