Często mieszamy warzywa, robiąc sałatki, gulasze, czy zupy. Nigdy natomiast nie zastanawiamy się, jak wzajemnie mogą na siebie wpływać i co to dla nas oznacza. Najpopularniejszym połączeniem, o którym krąży wiele opowieści, jest pomidor i ogórek. Jak dalece są one prawdziwe? Poznajmy najpierw oba warzywa.
Pomidory
Trochę historii
Pomidory to warzywa pochodzące z Ameryki Południowej lub Środkowej. Do dziś nie wiadomo czy pochodzą z Peru, czy z Meksyku. Faktem jest, że uprawiali je Indianie na kilka wieków przed Kolumbem. Do Europy zostały przywiezione w XVI wieku przez hiszpańskich żeglarzy. Były to jednak dzikie owoce wielkości wiśni. Dopiero w XIX wieku w Ameryce Północnej zaczęto hodować pomidory, z których wytwarzano sok. Warto dodać, że w ciepłych krajach jest to roślina wieloletnia [1].
Wartość odżywcza
Obecnie jest wiele odmian pomidorów. Mamy gruntowe, malinowe, koktajlowe, czerwone, żółte, a nawet czarne. Jest to warzywo, które po przetworzeniu nie traci swoich właściwości prozdrowotnych. Co więcej, może ich nawet zyskać więcej.
Są źródłem przeciwutleniaczy, karotenoidów (likopen), związków fenolowych oraz witaminy A, C i E. Poza tym pomidory są bogate w potas i fosfor. Jego wartość energetyczna w 100 g wynosi tylko 19 kcal. Trzeba zaznaczyć, że wartość odżywcza pomidora jest zależna od wielu czynników m.in. odmiany, ale również warunków klimatycznych uprawy [2].
Likopen
Likopen jest jednym z karotenoidów zawartych w pomidorach. Odpowiada on za charakterystyczne czerwone zabarwienie tego warzywa. Pomidory i przetwory pomidorowe wnoszą do przeciętnej diety ponad 80-90% tego związku. Należy zaznaczyć, że likopen nie ginie podczas obróbki cieplnej, ani wraz z upływem czasu, natomiast w przetworach (koncentrat pomidorowy, ketchup, sos pomidorowy) jest go 2-3 razy więcej niż w świeżym pomidorze.
Likopen jest naturalnym przeciwutleniaczem. To właśnie dzięki niemu owoce i warzywa neutralizują wolne rodniki, których nadmiar może doprowadzić do tzw. stresu oksydacyjnego, a dalej do rozwoju wielu chorób [2,3].
Właściwości prozdrowotne
Wynikają one z właściwości likopenu, który prócz neutralizacji wolnych rodników, regeneruje inne antyoksydanty, np. luteiny [3].
Pomidory mają dobroczynny wpływ na nasze zdrowie, a mianowicie [4]:
- zapobiegają miażdżycy;
- zmniejszają ryzyko wystąpienia nowotworu prostaty i szyjki macicy;
- działają moczopędnie;
- korzystnie wpływają na układ odpornościowy;
- wspomagają trawienie;
- poprawiają pracę układu nerwowego;
- a także, chronią przed promieniowaniem UV.
Ogórki
Trochę historii
Ogórek pochodzi z Indii. Do Polski zawędrował przez Bizancjum i Rosję. Jego wspaniałe właściwości odkrył już Juliusz Cezar, uważając, że nie ma nic bardziej orzeźwiającego i zaspokajającego pragnienie niż sok ze świeżych ogórków. Być może twierdził tak, gdyż w tamtych czasach wierzono, że sok z tego warzywa wzmaga inteligencję, a nawet temperament. W średniowieczu natomiast przypisywano ogórkowi niezwykłe właściwości lecznicze. Wierzono, że jeśli do łóżeczka gorączkującego dziecka wsadzi się ogórek, to „pochłonie” on gorączkę [1].
Wartość odżywcza
Jest wiele rodzajów ogórków: świeże, kiszone, konserwowe, małosolne. Ogórki świeże zawierają prawie 97% wody, dzięki czemu są świetnym sposobem nawodnienia organizmu. Są również mało kaloryczne, 100 g tego warzywa dostarczy nam tylko 14 kcal. Nie jest może witaminowym rekordzistą, ale „stanowi dobre źródło związków biologicznie czynnych, takich jak związki polifenolowe, witamina C i chlorofile. Substancje te wykazują działanie przeciwutleniające, dzięki czemu pozytywnie wpływają na zdrowie człowieka”. Warto podkreślić, że kiszone ogórki są dobrym źródłem kwasu mlekowego (naturalnego probiotyku), a także witaminy C i witamin z grupy B [5].
Właściwości prozdrowotne
Ogórki zawierają unikalne polifenole i wiele innych korzystnych dla zdrowia składników. Są one wykorzystywane nie tylko w celach zdrowotnych, ale także na różne inne problemy. Oto kilka przykładów [6,7]:
- pomagają w utrzymaniu odpowiedniego nawodnienia organizmu;
- jako okład na skórę łagodzą i przynoszą ulgę w przypadku oparzeń słonecznych;
- zmniejszają ryzyko wystąpienia nowotworu piersi, macicy, jajników i prostaty;
- ekstrakt z ogórka zmniejsza niepożądane stany zapalne;
- poprawiają pamięć i chronią komórki nerwowe przed skutkami starzenia się;
- sok z ogórków kiszonych pomaga w zmniejszeniu skutków kaca.
Pomidor z ogórkiem. Weryfikujemy plotki
W Internecie pełno jest informacji o tym, że nie wolno łączyć pewnych produktów ze sobą np. jogurtu z owocami, banana z mlekiem, a nawet arbuza z melonem. Nie można oczywiście zapomnieć o najsłynniejszym połączeniu pomidora z ogórkiem. O tej dwójce krążą różne plotki. Ludzie uważają, że mieszanie ogórka z pomidorem nie jest korzystne dla zdrowia, a nawet może nam szkodzić. Mówi się o częstych problemach trawiennych wywołanych mieszaniem pokarmów o różnym czasie trawienia tj. gazy, wzdęcia, czy bóle brzucha oraz o enzymie występującym w ogórku, który niszczy witaminę C w pomidorach [8,9].
Jaka jest prawda?
Plotki czasami zawierają w sobie ziarno prawdy i tak jest w tym przypadku, lecz informacje te są bardzo zniekształcone.
To prawda, że ogórki zawierają enzym askorbinazę, który niszczy witaminę C. Niemniej jednak źródeł witaminy C mamy na co dzień tak wiele, że zjedzenie sałatki z ogórkiem i pomidorem naprawdę nie zrobi nam różnicy. Warto też podkreślić, że pomidory nie należą do najlepszych źródeł tej witaminy. Zawierają jej tylko 23 mg w 100 g, natomiast w papryce jest jej 144 mg, a w liściach pietruszki aż 177 mg. Poza tym askorbinaza nie stanowi największego zagrożenia dla witaminy C, która jest jednym z najbardziej nietrwałych związków. Rozkłada się pod wpływem wysokiej temperatury, tlenu, a nawet promieniowania UV, czy obecności metali ciężkich.
Jak uratować witaminę C przed askorbinazą
Wracając do enzymu askorbinazy:
Występuje on nie tylko w ogórku, ale także w wielu innych warzywach np. cukinii, czy kabaczku. Jego optymalne środowisko działania jest w pH 5,6, natomiast naturalne pH warzyw waha się od 5 do 6, dlatego, jeśli zależy nam na neutralizacji działania enzymu na witaminę C, wystarczy zmienić odczyn potrawy. Można tego dokonać, zakwaszając danie przy pomocy octu bądź soku z cytryny. Nie powinno to stanowić dla nas problemu, bo do sałatek i surówek często dodajemy dresing.
Warto zaznaczyć, że askorbinaza uwalnia się i aktywuje w wyniku zniszczenia struktury komórkowej, tzn. krojenia produktu. Nic się nie stanie, jeśli warzywa te będą leżeć koło siebie na półce. Enzym będzie stanowić zagrożenie dla witaminy C, w przypadku gdy w surówce zmieszamy pokrojone pomidory z pokrojonymi ogórkami, jednak nie będzie to reakcja natychmiastowa. Z tego powodu warto przyrządzić surówkę tuż przed podaniem, aby ich kontakt był jak najkrótszy.
Trzeba też wspomnieć o tym, że enzym jest białkiem, dlatego po zjedzeniu ogórka askorbinaza zostanie rozłożona w przewodzie pokarmowym do aminokwasów, dzięki czemu straci swoje właściwości [10,11].
A co z problemami trawiennymi?
Jedzenie pokarmów o różnym czasie trawienia może powodować problemy ze strony przewodu pokarmowego. „Dzieje się tak, ponieważ żołądek nie ma czasu na prawidłowe trawienie trudniejszych pokarmów, zanim trafią one do jelita cienkiego, co może prowadzić do fermentacji w jelitach i… gazów.” Jednak pomidor i ogórek nie należą do tych produktów [11].
Podsumowanie
Według zaleceń żywieniowych powinno się spożywać min. 5 porcji warzyw dziennie, najlepiej w postaci surowej lub niskoprzetworzonej. Skupiając się zbytnio na „zakazanym” połączeniu pomidora z ogórkiem, pozbawiamy się sporej dawki zawartych w nich składników odżywczych. Nie zapominajmy, że to połączenie występuje w wielu surówkach na całym świecie, np. marokańskiej, czy greckiej, dlatego nie bójmy się tego połączenia.
Bibliografia:
- Gumowska I., (1970).Od ananasa do ziemniaka. Warszawa: Wydawnictwo Związkowe CRZZ
- Sieczkowska A., (2018). Pomidory – co w sobie kryją?, https://www.agatasieczkowska.pl/pomidory-co-w-sobie-kryja/
- Majewska M., (2017). Likopen w pomidorach zmniejsza ryzyko zawału i rozwoju nowotworów. Poradnik zdrowie, https://www.poradnikzdrowie.pl/diety-i-zywienie/co-jesz/likopen-w-pomidorach-zmniejsza-ryzyko-zawalu-i-rozwoju-nowotworow-aa-zHAZ-N6tS-2R8c.html
- Mazurek M., (2020). Pomidory – właściwości lecznicze i wartości odżywcze. Poradnik zdrowie, https://www.poradnikzdrowie.pl/diety-i-zywienie/co-jesz/pomidory-wlasciwosci-lecznicze-i-wartosci-odzywcze-aa-SSQm-eocG-N4af.html#pomidory-wlasciwosci-zdrowotne
- Ponder A., Kopczyńska k., (2019). Sezon ogórkowy. Akademia dobrego smaku SGGW, http://www.akademiadobregosmaku.sggw.pl/sezon-ogorkowy/
- Mercola J.M., (2018). 9 najważniejszych właściwości zdrowotnych ogórków. Mercola Sam zadbaj o swoje zdrowie, https://polish.mercola.com/sites/articles/archive/2018/02/26/wlasciwosci-zdrowotne-ogorkow.aspx
- Godiyal S., (bdw). Ogórki – 14 właściwości zdrowotnych, dla których warto zwrócić na nie uwagę. Fakty dla zdrowia.pl, http://faktydlazdrowia.pl/ogorki-14-wlasciwosci-zdrowotnych-dla-ktorych-warto-zwrocic-na-nie-uwage/
- Newsbug Media, (2017). Never mix cucumber and tomatoes in a salad; This could kill you. https://newsbugmedia.com/health/1074-never-mix-cucumber-and-tomatoes-in-a-salad-this-could-kill-you
- Taylor K., (bdw). 8 Common Food Combinations That Actually Shouldn’t Be Eaten Together. LittleThings, https://www.littlethings.com/bad-food-combinations/1
- Serwis Zdrowie, (2019). Nie należy łączyć pomidora z ogórkiem?, https://zdrowie.pap.pl/fakty-i-mity/dieta/nie-nalezy-laczyc-pomidora-z-ogorkiem
- Thackaberry E.A., (2017). Bad Science on the Internet: Is the combination of tomatoes and cucumbers really unhealthy?, Use Your Brain For Science, https://www.useyourbrainforscience.com/bad-science-on-the-internet-is-the-combination-of-tomatoes-and-cucumbers-really-unhealthy/
